Morgunblaðið - 26.11.1975, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 1975
Þjóðhagsstofnun:
HÉR fer á eftir síðari hluti þess kafla í riti Þjóðhagsstofn-
unar, sem út kom I fyrradag og fjallar um framvindu og
horfur á yfirstandandi ári. Ennfremur er birtur í heild sá
kafli ritsins, sem fjallar um efnahagsþróunina í umheimin-
um á undanförnum árum.
VIÐSKIPTAKJOR
í ÁRSLOK 1974 var útflutningsverð i
erlendri mynt 3—4% lægra en að
meðaltali á árinu 1974 en inn-
flutningsverð var 6% hærra, þannig að
viðskiptakjörin gagnvart útlöndum
voru rúmlega 9% lakari við lok ársins
en að meðaltali á árinu og nær 24%,
lakari en i upphafi ársins. Á árinu
1975 hafa viðskiptakjörin haldið áfram
að rýrna, fyrst og fremst vegna frekari
lækkunar útflutningsverðs, og á fyrri
helmingi ársins voru þau um 14%
lakari en að meðaltali á árinu 1974
Verðlag á mikilvægustu frystiafurðum
lækkaði nokkuð i ársbyrjun 1975 en
hélzt síðan óbreytt en verðfall varð á
frystri loðnu á Japansmarkaði miðaðj
við fyrra ár Verðlag á fiskmjöli og lýsi
fór stöðugt lækkandi fram eftir ári og
um mitt ár varð einnig verðlækkun á
saltfiski Þessi verðlækkun sjávar-
afurða fram eftir árinu á mestan þátt í
rýrnun viðskiptakjaranna á þessu ári,
en verðlag á ýmsum öðrum út-
flutningsafurðum hefur einnig lækkað
t d á áli og landbúnaðarafurðum, en
hins vegar hefur útflutningsverð á öðr-
um iðnaðarvörum farið hækkandi
(Sjá töflu 1)
Á árinu 1975 hefur mjög dregið úr
hækkun innflutningsverðs frá því sem
var á árinu 1974 Framan af árinu
gætti nokkurrar hækkunar á verðlag
innfluttrar neyzluvöru og fjárfestingar-
vöru, en verðlag á hráefnum og
rekstrarvörum fór lækkandi og hefur sú
þróun haldið áfram Eftir mitt ár hefur
dregið úr hækkun innflutningsverð-
lags, m a vegna lækkunar á verði
helztu innflutningsmynta i íslenzkum
krónum er Bandarfkjadollar hækkaði
gagnvart öðrum myntum. Þar sem
Bandaríkjadollar vegur mun þyngra i
útflutningstekjum en i innflutningi dró
hækkun á gengi hans nokkuð úr skerð-
ingu viðskiptakjara í ár, en áður hafði
lækkun á gengi dollars, einkum á árinu
1 973, rýrt viðskiptakjör íslendinga
Með hliðsjón af verðlagsþróuninni á
fyrri hluta ársins er spáð um 10%
lækkun útflutningsverðlags i erlendri
mynt að meðaltali 1975 frá árinu áður
og um 8% hækkun innflutningsverð-
lags Vegna lækkunar á gengi krón-
unnar fæli þetta í sér um 40% hækkun
útflutningsverðlags i krónum og um
67% hækkun innflutningsverðlags.
Viðskiptakjörin munu þvi skerðast um
16—17% á þessu ári og hafa þau þá
rýrnað um nær 25% frá meðaltali
ársins 1973, og á öðrum ársfjórðungi
1975 voru þau nær 32% lakari en er
þau voru hagstæðust f ársbyrjun
1 974 Bráðabirgðatölur fyrir þriðja árs-
fjórðung benda til nær óbreyttra
viðskiptakjara frá öðrum ársfjórðungi.
en þó gæti enn verið um örlitla
skerðingu að ræða Þessi niðurstaða
rennir þvi stoðum undir spána fyrir
árið i heild, en þó gæti hækkun inn-
flutningsverðs reynzt ivið minni en
spáð hefur verið en lækkun út-
flutningsverðs jafnframt heldur meiri
ÚTFLUTNINGUR
Eins og fyrr greindi er gert ráð fyrir,
að útflutningsframleiðsla sjávarafurða
verði um 2% meiri i ár en i fyrra, en
hins vegar dragist álframleiðslan
saman um 12% og framleiðsla til út-
flutnings í öðrum greinum verði svipað
eða heldur minni en 1974 í heild er
þvi talið. að framleiðslumagn til út-
flutnings verði svipað eða heldur
minna I ár en 1974 Fyrri hluta ársins
var þess vænzt, að i ár gengi verulega
á hinar miklu birgðir útflutningsvöru,
sem söfnuðust á sl ári Reyndin hefur
þó orðið önnur og virðast nú horfur á,
að enn aukíst birgðir nokkuð á þessú
ári Birgðaaukningin er hins vegar öll i
áli vegna samdráttar i eftirspurn á
heimsmarkaði, en ennþá er vænzt
nokkurrar minnkunar sjávarvöru-
birgða
Birgðabreytíngarnar 1974 og 1975
valda því, að spáð er 5—6% aukningu
útflutningsmagns í ár eftir um 6%
samdrátt á sl ári Heildarverðmæti
vöruútflutningsins f.o.b. fyrstu níu
mánuði þessa árs nam 33.387 m.kr.
samanborið við 23.742 m.kr. á sama
tima 1974 og hafði því aukizt um
41% i krónum Metið á föstu gengi
reynist útflutningsverðmætið um 14%
minna timabilið janúar-september i ár
en á sama tíma i fyrra Útflutningsverð
i erlendri mynt er áætlað hafa verið um
14—16% lægra að meðaltali fyrstu
niu mánuðina I ár samanborið við
sama timabil 1974, og samkvæmt þvi
virðist útflutningsmagnið í heild nánast
óbreytt frá fyrra ári Útflutningur á áli
hefur hins vegar dregizt mjög verulega
saman i ár eða um 55% m. v fast
gengi. Sé álið talið frá heildarút-
flutningsverðmætinu kemur fram um
6% minnkun m v. fast gengi. en að
teknutilliti til verðhækkunar útflutnings
i erlendri mynd lætur nærri, að út-
flutningsmagnið I heild að áli undan-
skildu hafi verið um og yfir 1 0% meira
fyrstu niu mánuði þessa árs en á sama
tima i fyrra Búizt er við talsverðri
aukningu álútflutnings á síðustu
mánuðum ársins frá því sem verið
hefur að undanförnu, en miðað við að
aukning útflutningsmagns annarra af-
urðar haldist svipuð siðustu mánuði
ársins (borið saman við sama tímabil
1974) og verið hefur til þessa, virðist
spáin um 5—6% aukningar út-
flutnings á árinu 1975 vera i allgóðu
samræmi við niðurstöðu fyrstu niu
mánaða ársins
INNFLUTNINGUR —
VÖRUSKIPTAJÖFNUÐUR
Á árinu 1975 er spáð, að þjóðarút-
gjöld án birgða- og bústofnsbreytinga
dragist saman um 8% og að þeim
samdrætti fylgi um og yfir 16%
minnkun heildarvöruinnflutnings að
raunverulegu verðgildi Innflutnings
sérstakrar fjárfestingarvöru (skipa og
flugvéla og til Landsvirkjunar og ann-
arra sérstakra framkvæmda) er talinn
munu dragast saman um 7% að
magni, einkum vegna mun minni
togarakaupa en sl þrjú ár Almennur
vöruútflutningur hefur fram eftir árinu
nokkuð stöðugt reynzt um 15—20%
minni i magni borið saman við sama
tíma i fyrra og fyrstu niu mánuði ársins
reyndist almennur vöruútflutningur að
raunverulegu verðgildi um 1 7% minni
en á sama tima 1 974 Fyrir árið allt er
nú spáð, að almennur vöruútflutningur
verði um 1 8% minna en árið 1 974 Þá
er búizt við, að hinn sérstaki ^öruút-
flutningur fjárfestingarvöru ásamt
rekstrarvörukaupum ísal verði um
10% minni i magni en i fyrra, þannig
að i heild dragist vöruinnflutningur að
raunverulegu verðgildi saman um
1 6'/z% frá fyrra ári.
(Sjá töfiu 2)
Þar sem horfur eru taldar á um
5—6% magnaukningu vöruút-
flutnings, yrði hér um að ræða tölu-
verðan bata I vöruskiptunum við út-
lönd, reiknað á föstu verðlagi Hallinn i
vöruskiptunum við útlönd á árinu
1974 nam 14 700 m kr. á verðlagi
þess árs, eða um 1 1 % af þjóðarfram-
leiðslu Samkvæmt útflutnings- og inn-
flutningsspánum yrði vöruskipta-
jöfnuðurinn í ár, reiknaður á verðlagi
ársins 1974 hins vegar óhagstæður
um 5.100 m.kr. eða um 4% af þjóðar-
framleiðslu. Þessi umtalsverði bati
vöruskiptanna að raunverulegu verð-
gildi eyðist þó að mestu leyti af rýrnun
viðskiptakjaranna við útlönd, en nú er
spáð um 8% verðhækkun innflutnings
í erlendri mynt á móti 10% verðlækk-
un útflutnings og þar af leiðandi um
16% rýrnun viðskiptakjara Sam-
kvæmt þessu eru nú taldar horfur á að
i ár nemi heildarverðmæti útfluttrar
vöru um 48.500 m.kr. á verðlagi
þessa árs og verðmæti vöruinn-
flutningsins nemi um 66.700 m kr Á
þessum forsendum yrði vöruskipta-
jöfnuðurinn þvi óhagstæður um
18 200 m.kr. eða um 10 3% af
þjóðarframleiðslu samanborið við
14.700 m.kr vöruskiptahalla i fyrra
— 11 % af þjóðarframleiðslu.
VIÐSKIPTAJÖFNUÐUR —
GREIÐSLUJÖFNUÐUR
Spár um þjónustuviðskipti við út-
lönd á þessu ári sýna, að búizt er við
að þjónustutekjur kunni að nema um
24 500 m.kr. en þjónustuútgjöld um
24 800 m.kr. Þjónustujöfnuður yrði
Viðskiptakjör
32% lakari
en í ársbyr jun
1974

mynt9)
H.0.V
\.w.v
' .........
1 ár-l
\r«ine«V»''a'
[ |974 17V.2 ',!- •» 150*2
1 1. ár.fjnr<V»'^ur 17a,9 »60.2
2. ársí j»nVnn}í‘*r 200.« 155.2
ársf jnnVnn^nr ^ »6J. 158.0
V. irsfjórAuní'" mi.8
\r-ine«V»V*a
IBJ*
S/ ‘SSA ‘*J
2; ár,f jór.lm.f"r
\r.r«c*»alla!'
rsr -srsi i’- W1S
»14 1915 ---- 40
0,9 046 36
- ------ ’------- 35 100 0.1 * 36.0 51
'• A. Sylv.raf.rf*' ; .... ‘S 5,5 34.0 40
30.3 05
2. BirfOxO"!1!1’* ....... 26.0 +1 ,95 01
tSS2?~r£z ta ".5 ‘iv«, r s
A SVipo* ..... 300 l 0 11 61
B- Til L.nd.v.rV,u...... j 260 5 1« : '» (195,0) (5«)
c. Annrf 4iv.rk*ni»jn ••• 31 180 31100 (.5,5) (-•-*) V46.O 08
11 580 66100 •'
, ....::: — "Z
S.Vnrn.ViprfiO'""4"' •' .. 839 5l)o _ -
, 9 l>jónuslni"fnn8ur. .... - 15 530 . ... ’
!0. Vil«Vip..i»fn^‘' ^ hlul(„u »f 10.5
1 r ‘—“ *
3) ll.iVr'-"' '
Mi'lj- Vr.
1 ««=**-•*...........
......
Opinl*.'.. 1.* ‘ ne„ó . ..'
LinwVur j „«uo .........
UnrfVur 'a"as,°’ ,il reV.lr.r .
5^=...............
Viri.nl. niiOv''"-1*
1914
-14 100
' -830
-15 530
' -l 60
-j-4 510
+2 610
41 820
4l l’5
4110
445
-9 »10
5 000
100
1914
.».22 185
'41 280
. -24 011
■ +93
46 991
44 138
42 821
41115
4 263
4690
415 298
4« 680
155
1915
, 18 200
' 4300
4I8 500
4IO 415
+ 1 010
+1 125 1
42 300
-1-240
42S0
16 000
Í2 S0Ó
- -■- 155
þvi óhagstæður um 300 m.kr. á árinu
1 975 samanborið við 800 m.kr. halla
á þjónustuviðskiptunum á árinu 1974.
Samkv. þessu er nú spáð um 1 8.500
m kr. viðskiptahalla á þessu ári sem
nemur 10,5% af þjóðarframleiðslu,
samanborið við 1 1,7% á árinu 1 974.
Þessi spá er þó að sjálfsögðu háð þvi,
hvort spárnar um innflutning og
útflutning ganga eftir, en talsverð
óvissa ríkir um þessar spár eins og
jafnan áður Um innflutningsspána
gildir, að þrír síðustu mánuðir ársins
eru að venju miklir innflutnings-
mánuðir og innflutningur í þessum
mánuðum getur þvi haft mikil áhrif á
heildarútkomu ársins. Útflutningsspáin
er hins vegar í rikara mæli en spáin um
innflutning háð beinum upplýsingum
um sölu og útflutningsáform, einkum
hvað varðar álútflutning. Þvi gæti farið
svo, eins og á síðustu mánuðum
ársms, 1974, að áform útflytjenda
reynist ofmetin eða komi fyrst fram
eftir áramót og útflutningur verði því
minni og birgðasöfnun meiri en nú eru
horfur á Þeim varnöglum, sem hér eru
slegnir, er ekki unnt að gefa ákveðið
talnagildi, en ber þó að hafa I huga við
mat á væntanlegum niðurstöðum
ársins.
(Sjá töflu nr. 3)
Viðskiptahallanum 18.500 m kr.,
sem hér er spáð á þessu ári, verður að
mestu mætt með erlendu langtima
lánsfé. Áætlað er, að ný erlend lán til
langs tima nemi um 19.350 m.kr. á
árinu 1 975, sem er svipuð fjárhæð og
á sl. ári, reiknað á sambærilegu gengi.
Opinberar lántökur vega hér íang-
þyngst, en þær eru áætlaðar nema
tæpum 12.5500 m.kr. samanborið
við tæplega 9.000 m.kr. 1974, reikn-
að á áætluðu meðalgengi þessa árs.
Hins vegar munu nýjar erlendar lán-
tökur einkaaðila og lánastofnana verða
talsvert minni en á sl. ári.
Afborganir af erlendum lánum til
langs tima eru áætlaðar um 6.140
m.kr., þannig að nettóinnstreymi fastra
erlendra lána er áætlað nema rúmum
13.200 m.kr. samanborið við tæpar
14.000 m.kr. 1974, reíknað á
áætluðu meðalgengi 1975, Þá er
áætlað, að jöfnuður annarra fjármagns-
hreyfinga verði jákvæður um tæpar
2.800 m.kr., en þar af komi inn um
2.300 m.kr, vegna birgðasöfnunar
ísal, en reiknað á sambærilegu gengi
nam þessi fjármagnsinnflutningur (sal
tæpum 1 800 m.kr. á árinu 1974.
Áhrifum sveiflanna i útflutningi og-inn-
flutningi ísal á vöruskiptajöfnuðinn er
þannig að mestu mætt með fjármagns-
hreyfingum, eins og verið hefuf undan-
gengin ár.
Samkvæmt þvi, sem hér hefur verið
rakið, er heildarjöfnuður fjármagns-
hreyfinga talinn verða jákvæður um
16.000 m.kr. á árinu 1975. Þar sem
viðskiptajöfnuður er talinn verða óhag-
stæður um 18.500 m.kr., yrði heildar-
greiðslujöfnuðurinn við útlönd því
óhagstæður um 2 500 m kr. Reiknað
á sambærilegu gengi var greiðslujöfn-
uðurinn 1974 óhagstæður um tæpar
8 700 m.kr. Gjaldeyristaðan nettó var
þegar afar taep við upphaf ársins og
hinn óhagstæði greiðslujöfnuður i ár
felur 1 sér enn frekari rýrnun nettó-
stöðunnar i ár, eða að þvi marki, að í
árslok munu skammtlma skuldir við
útlönd jafngilda gjaldeyriseigninni
brúttó, eða m.ö.o. að nettógjaldeyris-
eign þjóðarinnar verður uppurin.
Gjaldeyrisforðinn brúttó er hins vegar
talinn verða álika mikill i árslok og i
ársbyrjun 1975, einkum vegna lán-