Morgunblaðið - 12.12.1975, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 1975
Stórauka þarf stjórnun
á fiskveiðum hér við land
Ræða Matthíasar Bjamasonar sjávarúrt-
vegsráðherra á aðatfundi L.Í.Ú. í gær
Matthías Bjarnason, sjávarútvegsráðherra. flytur ræðu sína á aðal-
fundi L.l.Ú. Björn Guðmundsson fundarstjóri til vinstri. (Ljósm.
Ól.K.M.)
Góðir fundarmenn,
Það er öllum ljóst að hingað til hefur
gjaldeyrisöflun þjóðarinnar fyrst og
fremst byggst á sjávarútveginum, og að
hann hefur verið undirstaða efnahags-
framfara þjóðarinnar á síðustu áratugum.
Velgengni í sjávarútvegi nær til allrar
þjóðarinnar en sama gildir um erfiðleika í
þeirri grein.
Á síðasta aðalfundi samtakanna ræddi
ég itarlega aðsteðjandi erfiðleika og
bráðabirgðalögin frá 20. september það ár
um ráðstafanir í sjávarútvegi og um ráð-
stöfun gengishagnaðar. Vegna versnandi
viðskiptakjara og stór hækkana á verði
olíu varð enn að grípa til gengislækkunar
sbr. lög frá 13. febrúar s.l. svo sem ykkur
er öllum vel kunnugt. Allar þessar aðgerð-
ir voru sársaukafullar, en nauðsynlegar til
þess að koma í veg fyrir stöðvun útflutn-
ingsatvinnuveganna.
Ymsar aðrar aðgerðir voru framkvæmd-
ar, en ég mun sfðar koma að þeim.
Ég mun nú stuttlega ræða mikilvægustu
þætti í íslenskum sjávarútvegi og tek fyrst
fyrir
Útfærsla fiskveiðilögsög-
unnar og ástand
fiskstofnanna
Þessi tvö atriði eru nátengd, vegna þess
að því aðeins getum við varðveitt fiski-
stofnana á íslandsmiðum að við höfum
fulla stjórn á veiðunum, en skilyrði þess
er að við séum einráðir innan 200 mílna
fiskveiðilögsögunnar.
Eins og alþjóð veit gaf sjávarútvegsráð-
herra út reglugerð um útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar í 200 mílur hinn 15. júlí s.l.,
en reglugerðin kom til framkvæmda 15.
október. Að mörgu leyti hefði verið æski-
Iegt að bíða eftir úrslitum Hafréttarráð-
stefnu S.þ. en við gátum ekki beðið lengur
vegna hins alvarlega ástands fiskstofn-
anna. Fyrir liggur vilji mikils meiri hluta
þjóða um 200 mílna efnahagslögsögu á
Hafréttarráðstefnu S.þ. Það er von mín að
endanleg niðurstaða fáist á Hafréttarráð-
stefnunni á næsta ári, en því miður engin
vissa. Kappsamlega var unnið að undir-
búningi útfærslu fiskveiðilögsögunnar,
bæði á innlendum og erlendum vettvangi
og ötullega hefur verið unnið eftir út-
færsluna. Með henni hefur aðstaðan gjör-
breyst enda forsenda þess að ná fullri
stjórn á hinum hefðbundnu tslandsmið-
um.
Hinn 29. ágúst s.l. barst sjávarútvegs-
ráðuneytinu skýrsla frá Hafrannsókna-
stofnuninni um ástand fiskstofnanna á
tslandsmiðum, og tillögur um friðunarað-
gerðir. Skýrslan var áþekk fyrri skýrslum
stofnunarinnar allt frá árinu 1972, bent á
að æskilegt væri að setja ákvæði um há-
marksafla og að sóknin yrði minnkuð um
helming — en engar tölur settar fram. Að
beiðni ríkisstjórnarinnar óskaði ég eftir
nánari tölulegum upplýsingum, og bárust
þær með bréfi 13. október s.I., eða tveimur
dögum fyrir útfærsluna. Þar með lá fyrir
hin svokallaða „svarta skýrsla". sem ég
veit að þið þekkið allir, en hún var birt í
heild í dagblöðum auk þess að vera rædd
ftarlega á ráðstefnu, sem ég boðaði til að
Hótel Esju dagana 30. og 31. sama mánað-
ar.
í framhaldi af þessari skýrslu óskaði ég
eftir nánari upplýsingum og hvort kæmi
til greina að byggja upp þorskstofninn á
eitthvað lengri tíma en fram hafði komið
að margrædd skýrsla var byggð á ftrustu
óskum fiskifræðinga. Hinn 8. þ.m. barst
ráðuneytinu svohljóðandi bréf frá Haf-
rannsóknastofnuninni:
,,Ég vísa f bréf ráðuneytisins dags. 1.
des. s.I. þar sem ítrekuð eru fyrri tilmæli
um að Hafrannsóknastofnunin kanni og
reikni út hvort hægt sé að byggja upp
þorskstofninn á lengri tfma en talað er um
í skýrslu stofnunarinnar frá 13. okt. s.l.
Tala sú, 230 þús. tonna leyfilegur há-
marksafli af þorski árið 1976, er miðuð við
að stofninn sé byggður upp á sem allra
skemmstum tíma til þess að koma í veg
fyrir enn frekari rýrnun hrygnngarstofns-
ins í framtíðinni. 1 skýrslunni kemur enn-
fremur fram, að miðað við ofangreindan
hámarksafla í 295 þús. tonn árið 1977,
aðallega vegna hins óvenju sterka árgangs
frá árinu 1973. Frekari útreikningar
bentu til að árið 1978 gæti leyfilegur há-
marksafli orðið allt að 376 þús. tonn.
1 samræmi við óskir ráðuneytisins hefur
dr. Sigfús Schopka unnið að því undanfar-
ið að reikna út hvaða áhrif það hafi á
uppbyggingu þorskstofnsins ef sóknar-
minnkun sú, sem stofnunin lagði til, verði
Iátin koma til framkvæmda í áföngum og
fylgir með bréfi þessu skýrsla hans um
það efni dags. 5. des. s.l.
Ég tel ekki ástæðu til að endurtaka
skýrslu þessa í smáatriðum, en aðeins geta
hins helsta.
Dr. Sigfús athugar tvo valkosti og er
annar fólginn i þvi að ná æskilegri sóknar-
minnkun i tveim áföngum en hinnáþrem-
ur áföngum. Samkvæmt fyrri valkosti ætti
full sóknarminnkun að vera komin til
framkvæmda árið 1977, en árið 1978 sam-
kvæmt þeim síðari. 1 báðum valkostunum
er reiknað með að dregið verði verulega
úr veiðum á smáþorski (2—4 ára) strax
árið 1976, minna er dregið úr sókn áfisk af
millistærð, en sókn svo aftur minnkuð i
hrygningarstofninn.
Bent skal á það, að hámarksafrakstur,
500 þús. tonn, fæst ekki fyrr en stofninn
hefur rétt við og er það m.a. háð árangri
klaksins á komandi árum.
Samkvæmt útreikningum dr. Sigfúsar,
verður þá æskilegur hámarksafli sem hér
segir, sé miðað við einn áfanga (uppruna-
lega tillagan), tvo áfanga eða þrjá áfanga:
1976 1977 1978
Einn áfangi 230 295 376
Tveir áfangar 280 280 360
Þrír áfangar 295 295 345
Ekki er mikill munur á þeim valkostum,
sem miða við tvo eða þrjá áfanga, en sé
stærð hrygningarstofnsins höfð f huga, þá
kemur í ljós, að tveir áfangar eru miklu
betri kostur en þrír, þar sem ekki er
gengið jafnnærri hrygningarstofninum.
Hafrannsóknastofnunin vill þó taka
skýrt fram, að hún hefur ekki breytt
þeirri skoðun sinni, að hámarksafli sá,
sem hún lagði til í skýrslu sinni frá 13.
október s.l. og miðar að því að æskileg
sóknarminnkun sé tekin í einum áfanga,
er það sem æskilegast er.
Það skal ennfremur tekið fram, að það
sem ný vitneskja um styrkleik árgang-
anna og nýir árgangar bætast við stofn-
inn á hverju ári, þá er nauðsynlegt að
endurmat á æskilegum hámarksafla fari
fram árlega.
Hafrannsóknastofnunin vill að lokum
benda á, að ákvæði um hámarksafla er
ekki nægjanlegt, ef ekki er samtímis beitt
öllum tiltækum ráðum til þess að draga úr
veiði smáfisks. Nauðsynlegt er að herða
allt eftirlit með veiðibúnaði og má þar
sérstaklega nefna klæðningu poka í bot'n-
vörpum. Nýjustu rannsóknir stofnunar-
innar benda til þess að nauðsynlegt muni
reynast að stækka riðið í botnvörpu, flot-
vörpu og dragnót verulega, jafnvel í 165
mm.
Virðingarfyllst,
JónJónsson (sign)“
Öllum hlýtur að vera ljóst að þetta
ástand krefst stóraukinnar stjórnunar á
fiskveiðunum hér við land, enda talið að
fiskiskipastóll landsmanna einn nægi til
að fullnýta miðin, en við eigum i alvarleg-
um átökum við útlendinga, sem telja sig
eiga rétt til veiða á Islandsmiðum og fara
nú ránshendi um miðin.
í febrúar 1975 skipaði ég nefnd til að
endurskoða lögin um veiðar með botn-
vörpu, flotvörpu og dragnót í fiskveiði-
landhelginni frá 27. desember 1973.
Nefndina skipa fulltrúar frá L.l.U. (báta-
deild), F.I.B., F.F.S.I., Sjómannasam-
bandi Islands og Fiskifélagi Islands. Þess-
ir aðilar hafa tvívegis ferðast um landið og
rætt við hagsmunasamtök sjómanna og
útvegsmanna um friðunaraðgerðir og gerð
drög að nýjum lögum og reglugerð. Hinn
30. sept. s.l. voru skipaðir 11 þingmenn í
þessa nefnd eftir tilnefningu þingflokk-
anna. Það var von mín að nefndin myndi
geta skilað áliti það tfmanlega að hægt
væri að leggja fram frumvarp i þessu
sambandi fyrir áramót, en það reynist
ekki fært, enda um að ræða erfitt verk og
margslungið. En verkinu verður flýtt eins
og hægt er og stefnan í friðunaraðgerðum
mörkuð, svo fljótt sem við verður komið.
Verður að ætla að þjóðin standi einhuga
að þeim aðgerðum, sem óhjákvæmilegar
verða taldar til að tryggja endurnýjun
þorskstofnsins og annarra fisktegunda,
hversu erfiðar sem þær kunna að verða,
en á þeim getur framtfð þjóðarinnar
byggst.
Samningar við erlend ríki
Allir hefðum við óskað að eitt stórt nei
nægði til þess að koma f veg fyrir veiðar
útlendinga á Islandsmiðum, en dæmið er
ekki svo einfalt. Er skemmst að minnast
afla erlendra veiðiskipa við Island á árinu
1973, þegar engir samningar voru við Eng-
lendinga og Þjóðverja,, en þá sögðum við
nei.
1 þessum efnum þýðir ekki að láta ósk-
hyggjiina ráða, við verðum að vera raun-
sæir og gera það eitt, sem við teljum að
landi og þjóð verði að mestu gagni, og til
þess að ná eins mikilli stjórnun á veiðun-
um og mögulegt er. Þessi sjónarmið verða
að ráða gerðum okkar og þess vegna er
samið við Þjóðverja og Belga og væntan-
lega einnig við Norðmenn og Færeyinga.
Við skulum vera þess minnugir að okkur
hefur tekist að skapa okkur álit á vett-
vangi þjóða og á Hafréttarráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna, og okkur er nauðsyn að
sanna sanngirni okkar á framhaldsfundi
ráðstefnunnar í vor, til að koma í veg fyrir
gerðardómsákvæði eða önnur hættuleg
ákvæði okkur óhagstæð í væntanlegum
hafréttarsáttmála. Við skulum gera okkur
grein fyrir þeirri staðreynd, að sterk og
voldug ríki, sem börðust gegn 200 mflna
efnahagslögsögunni, en sjá nú fram á að
meiri hluti þjóða styðja hana, beita sér nú
fyrir því að alþjóðlegur gerðardómstóll
ákveði hve mikið strandrfki geti veitt við
strendur sfnar og úthluti því sem umfram
er til erlendra veiðiskipa. Hættan er ekki
liðin hjá, og nú verja sum þessara ríkja
miklu fjármagni til að afla skoðunum sin-
um fylgis með hverskonar auglýsinga-
áróðri og fleiru, eins og við höfum fylgst
með f fréttum. Þetta þýðir ekki að við
eigum að samþykkja óbilgjarnar kröfur
eins og Bretar hafa sett fram. Til þess
kemur aldrei og við erum óhræddir í
þriðja þorskastríðinu við þá, þeir munu
tapa og hljóta að launum fyrirlitningu
þjóða. Vald getur ekki beygt okkur f þessu
lífshagsmunamáli — heldur aðeins skapað
einhug og samstöðu til sigurs.
Ég ætla ekki að ræða frekar samninga
við aðrar þjóðir, enda hafa þeir samningar
sem þegar hafa verið gerðir verið ítarlega
ræddir á opinberum vettvangi.
Síldveiðarnar haustið 1975
Hinn 11. apríl s.l. barst mér bréf frá
Síldarútvegsnefnd þar sem lagt er til að
leyft verði að veiða allt að 10.000 tonnum
sfldar f herpinót frá og með 15. september.
Er skýrt frá því f bréfinu, að Jakob Jak-
obsson fiskifræðingur, hafi á fundi Sfld-
arútvegsnefndar 9. desember 1974 gert
grein fyrir ástandi og horfum fslensku
síldarstofnanna og lagt til að leyft yrði að
veiða umrætt magn á þessari vertíð. Jafn-
framt var skýrt frá þvf, að Sfldarútvegs-
nefnd hafi rætt þessa tillögu Jakobs við
fulltrúa L.I.U., síldveiðiskipsstjóra og
fleiri.
Ráðuneytinu bárust hins vegar ekki til-
Iögur fiskifræðingsins fyrr en 18. aprfl
með bréfi dagsettu þann dag. I bréfi þessu
gerði hann tillögur um fyrirkomulag og
stjórnun síldveiða haustið 1975. Meðal
annars lagði hann til að reknetaveiðar
yrðu heimilaðar eins og á undanförnum
árum, síldveiðar í hringnót yrðu háðar
leyfum og takmarkaður við 7500 tonna
Framhald á bls. 22
„Vald getur ekki beygt okkur
í þessu lífshagsmunamáli"