Morgunblaðið - 02.03.1976, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1976
15
Verkföllin kosta skildinginn:
LOÐNUAFURÐIR AÐ
VERÐMÆH UM 1,3 MILIJ-
ARÐAR FÓRU HJÁ GARÐI
ÞEGAR það lá fyrir að samkomulag hafði orðið milli samtaka launþega
og vinnuveitenda og allsherjarverkfallinu var aflýst seinni hluta dags á
laugardag, aflétti dómsmálaráðuneytið vínbanni þvl sem gilt hafði
hluta verkfallstlmans. Vlnveitingahúsin gátu þá aftur opnað vlnstukur
stnar og almenningur tekið til við að svala verkfallsþorstanum. (Ljósm.
„SPURNINGAR um það hvað
þjóðin tapar á hverjum degi sem
við erum I verkfalli eiga fullan rétt
á sér, en eiginlega er það mikil-
vægara hvernig niðurstaðan I
deilu sem þessari verður, þvl að
við það eigum við að búa lengur
en hlé fárra daga. En auðvitað
höfum við tapað á verkfallinu,"
sagði Jón Sigurðsson, forstjóri
Þjóðhagsstof nunarinnar, þegar
Morgunblaðið hafði samband við
hann og spurði hvort nokkuð lægi
fyrir um það hvað 12 daga alls-
herjarverkfall hefði kostað þjóðar-
búið. Jón reyndist sem sagt ófáan-
legur að spá I það en Morgun-
blaðið reyndi engu að siður að
leita sér upplýsinga um fjárhags-
legar afleiðingar verkfallsins á
nokkra veigamikla þætti þjóð-
Kfsins.
ALVARLEGUSTU afleiðingar verk-
fallsins fyrir þjóðarbúið eru vafalaust
fólgnar í hinum mikla samdrætti I
loðnuveiðunum af þess völdum
Samkvæmt upplýsingum, sem
Morgunblaðið fékk hjá loðnu-
löndunarnefnd er ekki fráleitt að
ætla að andvirði um 130 þúsund
tonna af loðnu hafi farið I súginn
vegna þess að loðnuveiðarnar
stöðvuðust að miktu leyti Miðað við
að meðalverð loðnu til bræðslu á
þessum tlma var um 3,50 kr. á
hvert kíló er hráefnisverðmæti þess
sem forgörðum fór í verkfallinu um
455 milljónir króna
Hráefnisverðmætið segir þó ekki
mikla sögu um tjónið, þvl að raun-
veruleg verðmæti verða til við út-
flutning á mjöli og lýsi sem úr
Mbl. Ól. K.M.)
aflanum eru unnin Ætla má að úr
þeim 130 þúsund tonnum sem
þarna fóru fram hjá garði hefðu
verið unnin um 20 þúsund tonn af
mjöli og miðað við að útflutnings-
verðmæti hvers tonns er um 50
þúsund krónur hefði heildarverð-
mæti mjölsins I útflutningi orðið um
einn milljarður króna. Þessi 130
þúsund tonn hefðu á sama hátt
orðið um 5 þúsund tonn af lýsi og
heildarútflutningsverðmæti þess
hefði verið um 250—300 milljónir
króna, svo að samtals má ætla að
þjóðarbúið hafi orðið af um 1,3
milljörðum króna i afurðaverði lýsis
og mjöls, sem vinna hefði mátt úr
þessum 1 30 þúsund tonnum. Þá er
eftir að geta um loðnu til frystingar,
en óljóst er hvort nú verður hægt að
frysta upp i þá fyrirframsamninga
sem gerðir hafa verið við Japani
Verulegt tap Flugleiða.
Ljóst er að Flugleiðir hafa orðið
fyrir verulegu tjóni af völdum alls-
herjarverkfallsins, en alla þá 12
daga sem verkfallið stóð lágu allar
áætlunarferðir félagsins niðri, bæði I
innanlands- og millilandaflugi Beint
fjárhagslegt tjón félagsins hefur
enn ekki verið metið, að því er Hörð
ur Sigurgestsson hjá Flugleiðum,
tjáði Morgunblaðinu i gær en unnið
er að slikum útreikningi. Sagði
Hörður að tjón félagsins væri fyrst
og fremst fólgið i hinu beina tekju-
tapi af völdum þess að áætlunarferð-
ir stöðvast á sama tima og félagið er
með dýrasta mannafla sinn, þ.e
flugliðið, á fullum launum, en Hörð-
ur kvað launagreiðslur til þessa
hóps vera mun meiri en til almenna
starfsfólksins sem aðild átti að verk-
fallinu
Meðan starfsemi Flugleiða lam-
aðist áttu hins vegar litlu flugfélögin
annrikt Vængir héldu uppi ferðum
á innanlandsflugleiðum allan timann
meðan verkfallið stóð, og Flugstöðin
hélt uppi ferðum milli Skotlands og
islands Að sögn Ellasar Jónssonar
hjá Flugstöðinni flaug Cessna
Navaho-vél Flugstöðvarinnar rétt
innan við tiu ferðir héðan til Glas-
gow á Skotlandi og heim aftur. Voru
að meðaltali 9—10 farþegar með
vélinni en hún getur flutt 12—14
farþega Var sætið selt á 35 þúsund
krónur Gizkaði Eliaser á, að um
30% farþeganna hefðu verið útlend-
ingar.
Bændur fyrir
tilfinnanlegu tjóni
Að því er Halldór Pálsson búnað-
armálastjóri tjáði Morgunblaðinu er
Ijóst að bændur hafa orðið fyrir
tilfinnanlegu tjóni af völdum verk-
fallsins, þar eð mjólkurvinnslan lam-
aðist að miklu leyti Halldór kvaðst
þó ekki geta nefnt neinar tölur um
tjónið, þar eð mjög erfitt væri að
geta sér til um það hversu mikið
magn mjólkur hefði skemmzt hjá
bændum suðvestanlands Hins
vegar hefðu Eyfirðingar betra yfirlit
um þetta tjón vegna þeirrar mjólkur
er þar hefði verið hellt niður.
Morgunblaðið náði tali af Ævari
Hjartarsym, búnaðarráðunaut hjá
Búnaðarsambandi Eyjafjarðar, sem
sagði að þeir ráðunautarnir hefðu
sjálfir haft umsjón með því að hellt
væri niður um 277 þúsund lítrum
mjólkur en áætlaði að áður hefði
verið búið að hella niður um 100
þúsund lítrum mjólkur. Alls hefði
þvi þar nyrðra verið hellt niður um
360—400 þúsund litrum eða að
verðmæti um 20 milljónir króna
Fróður maður um þessi málefni
sagði Morgunblaðinu hins vegar að
hann teldi að í verkfallinu hefði um
7 daga mjólkurframleiðsla farið til
spillis hjá mjólkurbúunum á
landinu Miðað við að mjólkurfram-
leiðslan væri 220 milljónir litra á
dag væru þetta þvi um 1.4 milljónir
lítra samtals og miðað við að grund-
vallarverð á mjólkurlitra til bænda
væri 56 krónur mætti áætla tjónið i
kringum 80 milljónir króna.
Bensínsparnaður
— lokun Á.T.V.R.
Þá ber þess að geta að verkfallið
leiddi til lokunar bensinafgreiðslu-
stöðva, sem aftur hefur haft i för
með sér einhvern sparnað fyrir rikið
i innkaupum á eldsneyti fyrir bif-
reiðaeign landsmanna Ekki er þetta
þó verulegur sparnaður, að þvi er
Ragnar Kjartansson hjá Skeljungi
taldi Hann gizkaði á — með tilliti til
þess að bifreiðaeigendur hefðu birgt
sig upp af bensini fyrir verkfallið og
vegna undanþága i sjálfu verkfallinu
— hafi afgreiðslustöðvunar á
bensini raunverulega ekki gætt
nema fimm daga af þeim 1 2 dögum
sem verkfallið stóð. Ragnar minnti á
að stór hluti bensinverðs til bifreiða-
eigenda rynni beint til hins opin-
bera, en nærri léti að bensinsalan
hér á landi næmi um 5 milljónum
króna á dag — miðað við cif-verð,
þannig að ætla mætti að sparnaður-
inn á innflutningsverðmæti bensins
vegna verkfallsins næmi um 25
milljónum króna.
Þetta vegur þó nokkuð upp i þá
fjárhæð sem rikið varð af vegna
þeirrar ákvörðunar dómsmálaráð-
herra að láta loka útsölustöðum
Áfengis- og tóbaksverzlunar rikisins
Að sögn Jóns Kjartanssonar, for-
stjóra ÁTVR, voru útsölustaðir fyrir-
tækisins lokaðir I fimm daga af
þessum sökum 'eða sem svarar til
einnar söluviku. Ekki hafði Jón
handbærar tölur um sölu samdrátt-
inn, sem orðið hefði en benti á að
næstu viku á undan hefði söluverð-
mætið á höfuðborgarsvæðinu num-
ið rúmum 58 milljónum króna, og
sem kunnugt er rennur mestur hluti
þeirrar fjárhæðar beint i rikiskass-
ann
Torfi Hjartarson, sáttasemjari, ávarpar samningamenn að lokinni yndirskrift. Frá vinstri: Snorri Jónsson, Björn
Jónsson, Jón Þorsteinsson, Torfi, Guðlaugur Þorvaldsson, Jón H. Bergs og Ólafur Jónsson. — Ljósm :ÓI.K M.
ársins 1975 væri haldið. Hann kvað
fyrirkomulag kauphækkananna ekki
óhagstaet og ekki óeðlilegt að þeir,
sem lægr launin hefðu, færu fram á
hækkanir. „Þvi miður mun þessi kaup-
hækkun þó ekki reynast sú kaupupp-
bót, sem þetta fólk ætti að fá, þar sem
mjög er hætt við að þessi samningur
verði verðbólguhvetjandi." Þá sagði
Hjörtur, að verzlunin sem slík hefði
tiltölulega ófrjálsar hendur um að
semja um kauphækkamr vegna harðra
verðlagsákvæða. sem riktu i landinu
HAUKUR BJÓRNSSON. fram
kvæmdastjóri Félags íslenzkra iðnrek-
enda, sagði að hann væri afskaplega
feginn, að samningsgerðinni væri
lokið, en hins vegar kvaðst hann vera
nokkuð viss um að samningarnir væru
verðbólgusamningar og gengisfell-
ingarsamningar Hann sagðist ekki
geta séð, hvernig fyrirtækin ættu að
geta tekið þessum launahækkunum án
þess að þeim yrði á einn eða annan
hátt velt út I verðlag Sagði hann að
það myndi þýða að sagan endurtæki
sig „Samkvæmt útreikningum og töl-
um, sem við höfum séð, virðist þetta
þó stefna I lægri verðbólgu eða minni
verðbólgu, en hér hefur verið undan-
farin tvö ár. Er það í sjálfu sér gleði-
efni," sagði Haukur „en ég veit ekki
hvað það hrekkur langt, þegar lækkun-
in er kannski úr 50 i 30. Ég veit ekki
hvað telja á viðunandi. Mín skoðun er
að ekki sé viðunandi efnahagslegt
ástand, nema verðbólga sé á sama
stigi og hún er i nágrannalöndum
okkar."
Haukur var þá spurður, hvort kaup-
hækkunin ætti ekki að hafa minni verð-
bólgu I för með sér, þar sem hún
dreifðist á 14 mánaða tímabil Sagði
hann þá, að á meðan eðlileg fram-
leiðniaukning i fyrirtækjum væri miklu
minni en nemur kauphækkununum
gæti svo ekki farið „Við gætum trú-
lega borið 5% kauphækkun á ári, en
ekki þrisvar sinnum 6 + 5 og ýmislegt
fleira Þvi miður held ég að þetta sé
staðreyndin í málinu og ég lit ekki á
þessa samninga sem neina lausn.
Vandinn er sá að stækka kökuna, sem
er til skipta, en ekki að skipta út köku,
sem þegar er búin "
EÐVARÐ Sigurðsson, formaður Dags-
brúnar, sagði: „Þessir samningar eru
viðnámssamningar. Við erum að reyna
að sporna við þvi að kaupmátturinn
haldi enn áfram niður á við og ég held
að samningarnir tryggi það, að svo
miklu leyti sem hægt er að tryggja slíkt
með samningum Við höfðum sett okk-
ur það mark að reyna að endurheimta
hluta þeirrar skerðingar sem orðin var
frá slðustu samningum en það tókst
ekki.
Hins vegar náðust ýmis önnur atriði
fram, sem skipta verulegu máli. Merk-
ast og stærst tel ég það sem gert var
varðandi llfeyrissjóðina og skiptir það
mestu hvernig til tekst með frambúðar-
stefnumörkun þar Einnig má nefna
ýmis smærri atriði, sem voru til leið-
réttingar kjaraatriðum sem er erfitt að
meta beint til peningaverðmæta en er
jafnréttismál Á ég þar við það sem
sérlega snýr að hinum almennu verka-
lýðsfélögum Þegar þetta allt safnast
saman tel ég að þessir samningar séu
mjög sæmilega viðunandi og ætti ekki
að vera hægt að segja um þá að
verkalýðshreyfingin hafi spennt
bogann of hátt fyrir möguleika atvinnu-
veganna og þjóðfélagsins, og ef þessir
samningar fá ekki staðist held ég að
við verðum að taka til hendinni annars
staðar, hvað varðar sjálft kaupgjald
verkafólksins I landinu."
Guðmundur H. Garðarsson, for-
maður Verzlunarmannafélags Reykja-
vikur, sagði „Ég vil fyrst segja það, að
ég tek undir orð Torfa Hjartarsonar
sáttasemjara rikisins, sem hann mælti
þegar samningarnir voru undirritaðir á
laugardaginn, að þessara samninga
mun lengst verða minnst fyrir þann
áfanga, sem náðist í því að tryggja
öldruðum aukinn elli- og örorkulífeyri.
Með þvi bráðabirgðasamkomulagi,
sem gildir til tveggja ára var mörkuð sú
stefna að allir landsmenn skuli sitja við
sama borð varðandi þessi sjálfsögðu
mannréttindi.
Það var ánægjulegt að rlkisstjórnin
tók þátt i lausn þessara mála og hefur
heitið að stuðla að þvi að þessu marki
verði náð, m a með myndun nefndar
sem á að skila áliti fyrir septemberbyrj-
un.
Um kauphækkanirnar vil ég segja,
að ég tel að I þeim efnum hafi orðið
um umtalsverðan árangur að ræða sér-
staklega fyrir láglaunafólk Ég vona að
sjálfsögðu að þessir samningar verði
ekki verðbólguhvetjandi og að sá kaup-
máttur haldist sem að er stefnt með
þessum samningum á þvi tlmabili sem
þeir gilda "
Bjami Jakobsson, formaður Iðju,
sagði: „Ég tel að mestur árangur hafi
náðst i lifeyrissjóðamálunum i þessum
samningum Það náðist viss láglauna-
bót, sem hefði þó mátt vera hærri að
minum dómi En það sem ég er helst
óánægður með er að atvinnurekendur
skyldu fara fram á að visitalan mældist
i prósentum en ekki krónutölu eins og
upphaflega var ætlunin hjá heildar-
samtökunum "
Morgunblaðið reyndi ennfremur að
ná i formenn verkakvennafélaganna
Framtiðarinnar og Framsóknar i gær-
kvöldi, en tókst ekki
Forystumenn takast I hendur eftir undirritun samninganna, Björn Jónsson og
Jón H. Bergs. Hjá standa frá vinstri: Guðlaugur Þorvaldsson, sáttarnefndar-
maður, Snorri Jónsson, framkvæmdastjóri ASÍ, Kári Jónasson, fréttamaður
(milli Björns og Jóns), og Ólafur Jónsson, framkvæmdastjóri VSÍ. — Liósm
ÓI.K.M.