Morgunblaðið - 02.03.1976, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1976
21
Ina á fundi Norðurlandaráðs. Við hlið hans situr Trygve Bratteli,
fyrrum forsætisráðherra Noregs.
mu kröfu til sín
irra EBE-ríkja
Vemdun fiskstofna í
N-Atlantshafi er nor-
rænt hagsmunamál
— sagði Ragnhildur Helgadóttir
fyrir flotaihlutun Breta á yfir-
ráðasvæði okkar. Breskir togarar
veiða innan 200 mílna markanna
undir flotavernd, og síðustu daga
hafa þeir einkum sótt á sérgreind
og yfirlýst friðunarsvæði, sem eru
viðkvæm sem uppeldisstöðvar
þorskstofnsins. Bresku togararnir
eru einu erlendu togararnir, sem
stunda ólöglegar veiðar á Islands-
miðum.
Viðræðunefndir frá löndum
okkar hafa hittst fjórum sinnum
til viðræðna, sem allar hafa verið
árangurslausar, þar sem Bretar
hafa krafist óhæfilega stórs hluta
af hinum mjög takmarkaða þorsk-
stofni.
Af 230 þúsund tonna leyfileg-
um hámarksafla, buðum við þeim
65 þúsund tonn 17. nóvember
1975, en þá gerðu þeir ekki annað
en að lækka kröfur sinar um 130
þúsund tonn á ári í 10 ár í 110
þúsund tonn, og höfnuðu tilboði
okkar. 25. nóvember 1975 kom til
íhlutunar breska flotans, og við
drógum tilboð okkar til baka.
I byrjun janúar setti íslenska
rikisstjórnin það sjónarmið skýrt
fram, að framhald ásiglinga
breskra herskipa á íslensk varð-
skip mundi leiða til stjórnmála-
slita við Bretland. Á sama tíma
var Joseph Luns, framkvæmda-
stjóra Atlantshafsbandalagsins,
boðið til Islands til þess að ræða
deiluna við íslensku ríkisstjórn-
ina. I kjölfar fundar hans með
James Cailaghan, utanríkisráð-
herra Breta, eftir Islandsförina,
voru freigáturnar dregnar til
baka.
1 því hléi, sem síðan fylgdi, fór
ég til London í boði Harold Wil-
son, til þess að kanna allar hliðar
deilunnar í því skyni að skil-
greina ágreiningsefnin eins
nákvæmlega og unnt væri.
Eftir fundinn í London — enda
þótt Bretar hafi þar lækkað kröfu
sína um heildarafla í 85 þúsund
tonn — var ljóst, að breska ríkis-
stjórnin gerir sér ekki enn nægi-
lega grein fyrir þeim mun, sem er
á mikilvægi fiskveiða Breta ann-
arsvegar og Islendinga hinsvegar,
I efnahagsllfi landanna.
An tillits til ágreinings Breta og
okkar um útfærsluna I 200 sjómíi-
ur, er rétt að hafa það i huga, að á
jafréttarráðstefnunni i Genf 1958
var samþykkt, að strandríki, sem
væri efnahagslega háð fiskveið-
um, skyldi hafa forgangsrétt til
fiskveiða við strendur sínar. Þessi
viðurkenndu og óumdeilanlegu
alþjóðalög virða Bretar ekki held-
ur með framkomu sinni. Engu að
síður lýsti islenska ríkisstjórnin
því yfir, að hún væri reiðubúin til
þess að taka upp viðræður við
Breta um samkomuleg til skamms
tíma, t.d. 3 mánuði.
Við tilkynntum bresku ríkis-
stjórninni þetta 3. febrúar, en 5.
febrúar sendu Bretar flotann að
nýju inn í lögsögu okkar. íslenska
ríkisstjórnin gaf þá út yfirlýsingu
þar sem segir, að engar samninga-
við ræður komi til greina við nú-
verandi aðstæður.
Afstaða Breta
óraunsæ
Allar tilraunir til að koma á
vopnahléi á fiskimiðunum hafa
mistekist. A meðan samninga-
viðræður við Vestur-Þýzkaland
fóru fram í október s.I. voru aliir
þýskir togarar kallaðir út úr 200
milna lögsögunni. Bretar hafa
hagað sér á allt annan hátt og
spillt ástandinu enn frekar með
því, að halda áfram ásiglingum á
fslensk varðskip, og nú er floti
3—4 freigátna, 3—4 dráttarbáta,
olíuskipa og annarra aðstoðar-
skipa á Islandsmiðum, til þess að
verja 25 til meira en 40 togara.
Smáríki, sem ræður ekki yfir
neinum herafla, hefur fáar leiðir
til þess að standast ólögmæta
valdbeitingu. I þeirri stöðu, sem
Bretar hafa komið okkur í, getum
við aðeins brugðist við með
stjórnmálaaðgerðum, og þess
vegna getum við ekki mótmælt á
sterkari hátt en með því að rjúfa
stjórnmálasamband okkar við
Bretland, eins og nú hefur verið
gert.
Að mínum dómi er öll afstaða
bresku ríkisstjórnarinnar mjög
óraunsæ, einkum þegar tekið er
tillit til þess, að á Hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna berst
hún fyrir 200 mílna efnahagslög-
sögu og i Efnahagsbandalagi
Evrópu krefst hún skýrra for-
gangsréttinda fyrir breska fiski-
menn í þeirri lögsögu við Bret-
land.
Ég held að það gæti stuðlað að
friðsamlegri, tímabundinni lausn
á fiskveiðideilunni, ef Bretar
gerðu a.m.k. sömu kröfu til sín og
þeir gera til annarra Efnahags-
bandalagslanda og héldu sér þar
með utan 100 sjómílna frá Islandi.
Herra forseti, eins og ég sagði
áður, bendir ekkert til þess, að
deilan við Breta leysist í bráð. A
meðan ríkir hættuástand á
Islandsmiðum. Mannslíf eru í
hættu og til alvarlegra slysa kann
að koma, þótt allir voni að svo fari
ekki.
Við Islendingar eigum þó engra
annarra kosta völ en að halda
baráttu okkar áfram, því að við
berjumst fyrir efnahagslegu sjálf-
stæði okkar. Við metum mikils
skilning og áhuga vina okkar og
frænda á Norðurlöndunum og
væntum stuðnings þeirra.
I starfi Norðurlandaráðs er
kostur, að það hefur engan fastan
fundastað. Norðurlandráð á sér
vettvang í Finnlandi, Noregi eða
á Færeyjum, Svíþjóð, Danmörku
eða Islandi. Með þvi að hittast til
skiptist i löndum okkar erum við
hæfari til að skilja og nánast upp-
lifa stöðu hver annars. Örlög eins
í samfélagi okkar eru langt frá
þýðingarlaus fyrir hina.
Á vegi milli vina geta orðið
þröskuldar. Það getur verið
kafaldsbylur, allsherjarverkföll
eins og hafa verið á Islandi upp á
siðkastið, það getur grúft þoka
yfir Kastrup. En yfir þröskuldana
skal stíga, enda þótt það gerist
stundum með seinni skipum og
orð Hávamáls eru enn í gildi:
Veiztu, ef vin þú átt, hann er þú
vel trúir, fara að finna oft.“
Þannig er þvi og farið i bróður-
hlýrri vináttu okkar.
Vinna ráðsins síðustu ár hefur
falizt í hefðbundnum málsmeð-
ferðum í nefndum og vinnu-
hópum, haldnir hafa verið fundir
og námskeið. Málaflokkarnir
spanna aðskiljanleg svið mann-
legra samskipta, sum öðrum
stærri, en öll mikilvæg í þing-
störfunum.
En vinna okkar á síðasta ári
hefur einkennzt af meiriháttar
máli og á ég þar við aukafund
ráðsins í Stokkhólmi. Með þessum
fyrsta aukafundi i sögu ráðsins
reyndum við nýja vinnuaðferð
sem fólst í að vinna markvisst að
fáum en mjög þýðingarmiklum
málum á einum einstökum fundi.
Reynslan af þessari aðferð var að
mínum dómi mjög jákvæð fyrir
Norðurlandaráð.
Samþykkt aukafundarins um
stofnun Norræns fjárfestingar-
banka er mikilvægur áfangi í
sögu ráðsins eftir áralangar um-
ræður um efnahagssamvinnu
Norðurlandanna. Ákvörðunin
leiddi í ljós að áhugi á þessu er
lifandi og samræmist þátttöku
einstakra Norðurlanda í efna-
hagssamvinnu utan þeirra.
Afstaða einstakra Norðurlanda
varðandi ákvarðanir sem ekki
falla undir að vera samnorrænar
gæti gefið Norðurlandaráði til-
efni til að íhuga á hvaða hátt
þetta hefur áhrif á samvinnu
Norðurlandanna. Það er ekki
nýtt, en engu að síður enn á dag-
skrá, að Danmörk er aðili aðEfna-
hagsbandalagi Evrópu, afstaða
Finnlands gagnvart nágranna-
landi sínu í austri, ný viðhorf í
sambandi við olíuvinnslu Norð-
manna, útfærsla Islendinga á
fiskveiðilögsögu sinni, mikilU
áhugi Svía á þróunarlöndunum og
aðild Danmerkur, Islands og
Noregs að Atlantshafsbandalag-
inu. I Norðurlandaráði hafa eink-
um tvö þessara mála komið til
umræðu, þar sem eru olíuvinnsla
Norðmanna og EBE-aðild Dana.
Sameiginlegt
mál Norðurlanda
Nærtækt er og frá mínum
sjónarhóli, og nauðsynlegt að
víkja hér að útfærslu íslendinga á
fiskveiðilögsögunni og þeim al-
varlega ágreiningi við Breta sem
hefur komið í kjölfarið. Þetta er
ekki sér íslenzkt mál, þetta er mál
sem er mikilsháttar fyrir Norður-
löndin sameiginlega. Satt að segja
hefur þetta mál ekki verið mikið
rætt í beinu norrænu samhengi.
Þar á ég við að verndun fiskstofn-
anna á Norður Atlantshafi er
beinlinis norrænt hagsmunamál.
Eins og alkunna er eru ýmsar
fisktegundir sem fara millum haf-
svæða i Norður Atlantshafi milli
landa okkar og áhrifarik leið
þeim til verndunar er útfærsla
viðkomandi landa á fiskveiðilög-
sögu sinni.
Norðurlandaráð hefur með um-
hverfismálaráðstefnu sinni, fjöl-
mörgum tilmælum og yfirlýsing-
um iýst vilja sínum til umhverfis-
og náttúruverndar. Tilgangur
hinnar norrænu umhverfismála-
stefnu er ekki sizt efnahagslega
eðlis: verndun lifsnauðsynlegra
náttúruauðlinda gegn eyðilegg-
ingu. Hættan á eyðileggingu
náttúruauðlinda stafar ekki síður
af ofnýtingu en af mengun.
I umræðum á norrænum vett-
vangi hefur verið lögð meiri
áherzla á mengunarvandamálin. I
Norðurlandaráði hafa verið
gerðar samþykktir vegna meng-
unar á tilteknum svæðum, eins og
t.d. árið 1970 um aðgerðir gegn
mengun Eystrasalts. Nú eru lifs-
nauðsynlegar náttúruauðlindir á
Norður-Atlantshafi i hættu vegna
ofnotkunar. Sem dæmi til viðvör-.
unar get ég nefnt eyðingu atlants-
skandinaviska sildarstofnsins á
árunum 1967—68.
Til að undirstrika hið beina
gildi útfærslu fiskveiðilögsögu
norrænna landa fyrir Norður-
löndin vil ég ennfremur visa til
tilmæla ráðsins frá síðasta ári um
aukna matvælaframleiðslu og
betri nýtingu auðlinda Norður-
landanna. Það felur auðvitað i sér
skynsamlega nýtingu.
Enn þá hefur aðeins eitt
norrænt land fært út fiskveiðilög-
sögu sína í 200 milur. Um það er
rætt meðai sérfræðinga í öllum
löndum að mikilvægir fiskstofnar
í hafinu umhverfis tsland séu i
alvarlegri hættu. Ég hef þegar
Framhald á bls. 22
ásamt stóraukinni vernd ungfisks
og friðun hrygningarsvæða, sem
þeir nú eru að framkvæma í fram-
haldi af stækkun lögsögunnar.
Þorskstofninum íslenzka verður
ekki bjargað með voninni einni um
réttláta niðurstöðu hafréttarráð-
stefnu S.Þ. Þess vegna áttu Is-
lendingar engra annarra kosta völ
en taka málin í eigin hendur strax.
Hvers vegna
er ekki samið?
Sem svar við þessari spurningu
hvers vegna við semjum ekki við
Breta má minna á, að það þarf tvo
hið fæsta til þess að samningur
verði. Ýmislegt í framkomu Breta
gæti bent til að þeim hafi aldrei
verið alvara að semja. T.d. hefðu svo
þjálfaðir og aðgætnir samninga-
menn sem Bretar eru tæplega falið
manni á borð við Hattersley, vara-
utanríkisráðherra, forystu samn-
ingaumleitana á hendur ef þeim
hefði verið mikið í mun að ná samn-
ingum við Islendinga. Ennfremur
benti það ekki til samningsvilja af
hálfu Breta þegar þrír brezkir
dráttarbátar hófu sameiginlega árás
á íslenzkt varðskip innan fjögurra
mílna markanna á fyrstu dögum
átakanna.
8 milljarðar
Eins og ég áðan nefndi er talið að
280 þús. tonn sé algjört hámark þess
þorskafla sem veiða megi í ár á
Islandsmiðum. S.l. ár veiddu Is-
lendingar sjálfir 265 þús. tonn.
Ef Islendingar fallast á þá kröfu,
sem Bretar gera um þorskveiðar á
miðum okkar þá myndi það þýða að
erlendar þjóðir veiddu um 100 þús.
tonn og er þá meðtalinn umsaminn
þorskafli við Vestur-Þjóðverja og
Belga og það sem við væntanlega
semjum um við Færeyinga og Norð-
menn. Þá eru eftir 180 þús. tonn
fyrir Islendinga sem er 85 þús.
tonnum minna en þeir veiddu árið
1975. 85 þús. tonn af þorski eru 8
milljarðar ísl. kr. í útflutningsverð-
mæti. Árið 1975 nam vöruútflutn-
ingur Islendinga 47,4 milljörðum
ísl. króna, þar af voru 37 milljarðar
sjávarafurðir. Miðað við árið 1975
myndi 8 milljarða minni vöruút-
flutningur nema nærri 17% af
heildarútflutningi okkar. Árið 1975
námu sjávarafurðir 78% af öllum
vöruútflutningi Islendinga. Hér er
um óvefengjanlegar tölur að tefla.
Af þeim má marka hina erfiðu
samningsstöðu Islendinga. Sú leið
er ekki fær að halda áfram ofveiði
þorsks á miðum okkar. 280 þús. tonn
Framhald á bls. 22