Morgunblaðið - 10.04.1976, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. APRIL 1976
ISAL
Lítil stúlka vi8 föndur I Skðlatuni.
alveg frá hinni fyrstu ráðgjöf eftir að
uppgötvast hefur að barn er vangef-
ið, hvernig þjálfunin eigi að vera, séð
fyrir fullnægjandi kennslu og þar
fram eftir götunum. Hér hafa van-
gefnir aldrei komist inn I kerfið,
hvorki heilbrigðiskerfið né mennta-
kerfið. Það er til dæmis hvergi gert
ráð fyrir vangefnum i menntun heil-
brigðisstétta landsins eða kennslu-
stétta. Það er engin ráðgjöf hér af
hálfu hins opinbera fyrir aðstand-
endur vangefinna, og þó eru það oft
einmitt foreldrar vangefinna barna,
sem i byrjun eru mest þurfandi fyrir
slikan stuðning eftir að uppgötvast
hefur hvers kyns fötlun barns þeirra
er. Innan alls þess hóps sem býr við
fötlun, hafa vangefnir ætið orðið út-
undan."
Jóhann gagnrýnir seinaganginn
sem orðið hefur á| |ð.%ma i *
framkvæmd ákvæðum nýjfi grunn-
skólalaganna. ,.Þegaí siðasta rikis-
stjórn fékk samþykkt T^fu grunn-
skólalögin þá var þgr í 50_ 51. og
52. grein þeirra g|rt að beinni
skyldu að kenna og þjálfa vangefna.
Nefnd var sett á laggirnar og hún
skilaði síðan tillögum um fram-
kvæmd þess sl. vor, en eftir þvi sem
ég bezt veit liggja tillögurnar enn í
skrifborðsskúffu menntamálaráð-
herra. Allt verður þannig til að
seinka framgangi málsins, en ég tel
að þegar tekið verður loks til við að
framkvæma þessa skyldu sem i lög-
unum felst beri að vlnna að þvi i
samráði við þá hópa sem hingað til
hafa unnið að þessum málum og
bezt þekkja. En hingað til hefur vant-
að samband milli þessara hópa inn-
byrðis og eins milli hópanna og
stjórnvalda, og það er að minu mati
þýðingarmikið að úr þvi verði bætt
áður en tekið er til við að fram-
kvæma tillögur þessar."
Mestu máli skiptir þó að byrjað
verði að vinna að málum vangefinna
af hálfu hins opinbera sem allra
fyrst. „Tillögur og aftur tillögur eru
allt sem við fáum. Við áttum til
dæmis fund með fjárlaganefnd Al-
þingis áður en fjárlagafrumvarpið
var lagt fram, og þar fékkst upplýst
að nánast engu er varið til þessara
mála i ár eða aðeins fimm milljónum.
Það er ekki ráðgert að byrja á
neinum skólabyggingum fyrir van-
gefna í ár fremur en endra nær. Það
sem byggt hefur verið fyrir vangefna
hefur heldur yfirleitt ekki komið af
fjárlögum heldur úr Styrktarsjóðn-
um, en fjár til hans er aflað með
sérstöku tappagjaldi á gosdrykkja-
flöskur. Hann gengur út á þessu ári,
en við erum að vinna að þvi að reyna
að fá þetta gjald aukið og áframhald-
andi tilverurétt sjóðsins þvi til tals
hefur komið að afnema tappagjaldið
og taka byggingarmál vangefinna
inn á fjárlög, eins og hverjar aðrar
sjúkrahúsbyggingar, en við erum
mótfallnir þvi. Sýnirekki reynslan að
það eru framkvæmdir af þessu tagi
sem alltaf eru skornar niður þegar
harðnar á dalnum?"
Jóhann víkur aftur að menntunar-
málunum. „Athuganir hafa leitt I
Ijós, að hér á landi munu vera um
1500 vangefnir og þar af eru um
700 á aldrinum 0—20 ára. Þetta er
áltka fjöldi og I meðalgagnfræða-
skóla, og ef við höfum ekki efni á því
að veita þeim þá kennslu og þjálfun
sem þessi hópur þarfnast, tel ég að
Island geti varla talizt menningar-
þjóð. Það er alveg sama á hvaða
þroskastigi hinir vangefnu kunna að
vera. allir þurfa á kennslu og þjálfun
að halda. hinir lægstu til að verða
sjálfbjarga um ýmsar frumþarfir
sinar en hinum í efri þroskastigunum
má þá hugsanlega hjálpa til að þeir
geti komizt út t atvinnulifið og
jafnvel orðið skattborgarar. Og
þegar þeim áfanga er náð er sparn-
aðurinn af þvi óneitanlega meiri en
sá kostnaður sem þvi fylgdi."
Jóhann segir ennfremur, að lita
megi á bjartar hliðar varðandi mál-
efni vangefinna um þessar mundir.
„Þetta er eiginlega fyr^á árið, sem
einhver vgruleg uJErræð^ hefur orðið
um ntálefni vapgenhna — þau hafa
verið t(jkin tifiumfjöllunljr i fjölmMl-
um, námskeið haA verið haldin tyrir
starfslið á hælum v4ngefinna og
námskeið fyrir foreldra vangefinna
hafa verið felld inn i Námsflokkana.
Allt er þetta til bóta en nú reynir á
hvort pólitiskur vilji er fyrir hendi til
að koma þessum málum i höfn. Það
hafa ætið verið til menn inn á Al-
þingi sem hafa verið þessum mál-
efnum velviljaðir og talað máli
okkar, en einhvern veginn hefur
ætið vantað á að samstaða tækist
innan þingsala og menn þar tækju
ákvörðun um að taka á þessu máli af
alvöru í eitt skipti fyrir öll. Ætti þó
þetta mál að vera hafið yfir alla
flokkspólitik, og ágreiningur þvi ekki
að hindra framgang þess. En nú vil
ég nota tækifærið að senda þing-
mönnum eindregna áskorun.
Árið 1979 verður haldið hér á
landi Norðurlandaráðstefna um mál-
efni vangefinna, og ef við viljum
bjarga andlitinu hvað snertir frammi-
stöðu okkar i þeim efnum hingað til,
sýnist mér að nú sé ekki seinna að
vænna en fara að gera ráð fyrir
riflegum fjárveitingum til vangefinna
á fjárlögum."
Albanía:
Launalækkun ríkis-
starfcmanna fagnað
Vinarborg 7. apr. Reuler.
ALBANIR hafa fagnað ákaft til-
lögum rfkisstjórnar landsins um
að laun rfkisstarfsmanna og
„hvftflibbablóka" verði lækkuð
að mun, að þvf er fréttastofan
ATA sagði I dag. Frumvarp rfkis-
stjórnarinnar kveður á um allt að
þvf 50 prósent launalækkun hjá
ýmsum menntamönnum og laun
verkamanna og bænda verða
hækkuð að sama skapi. Sagði
fréttastofan að þessu hefði verið
fagnað innilega um þvera og
endilanga Albanfu og myndi
stuðla að þvf að mannlff f
Albanfu yrði enn fegurra og
betra.
„Vangefnirhafa
ætí ð orðið útundan’ ’
Ál er innlent
byggingarefni
Rætt við Jóhann Guðmundsson lækni
um menntunaraðstöðu vangefkina
„ÉG vil, að barnið mitt s£m
er vangefið fái að njóth spmu
réttinda og hin börnirv min
sem heilbrigð erujjg fy/iiLþví
berst ég," segir Johann floð-
mundsson bæklunarlæknir.
Slíkt jafnrétti á langt í land
hér á landi, svo sem eftirfar-
andi dæmisaga 'er til vitnis
um. Fyrir 3 árum hringdi
skólastjóri eins skólans í
konu mina og spurði hvernig
stæði á þvi að dóttir okkar
sex ára hefði ekki komið til
skóla eins og aðrir jafnaldrar
hennar, sem þá voru að ná
skólaskyldualdri. Hún er van-
gefin, svaraði kona min. —
Nú, ég biðst afsökunar, sagði
þá skólastjórinn og lagði á,
án þess að segja eitt orð um
það hvernig við hjónin ættum
að bera okkur úr því að svona
var komið. Enda til of mikils
mælst, þvi að hann hefði ekki
getað bent okkur á neinar
leiðir til að koma vangefinni
dóttur okkar til einhvers
þroska i gegnum hið almenna
skólakerfi, þótt hann hefði
verið allur af vilja gerður.
Það rúmar ekki vangefin
börn.
Hvað myndi hinn almenni borgari
gera, ef börn hans væru svipt rétt-
inum til skólagöngu af því ekki voru
til skólar! Hinn almenni borgari tæki
þannig lagaðekki í mál. Hann myndi
krefjast skólans, það er svo sjálf-
sagður hlutur.
Dóttir Jóhanns er þó alls ekki
betur sett* þrátt fyrir að foreldrar
hennar eru mikið baráttufólk fyrir
bættri aðstöðu þessa afskipta hóps í
þjóðfélaginu og Jóhann stjórnar-
maður í Styrktarfélagi vangefinna,
sem helgar starf sitt þessu málefni.
Samt segir Jóhann að þeir séu ófáir
veggirnir, sem hann hafi rekið sig á
um dagana í þeirri viðteitni að
mennta cýTltur sína, qg menn geta
aðeins getið sér til uqi hva^v^ngefió
börn úrræðal^JScfri og ráðvilltari for-
eldra cfru á vepi stödd,
rÞað*er fyrst og*tremst mennt-
unarmál vangefinná, sem ég hef bar-
ist fyrir og reynt að einbeita mér
að," segir Jóhann. „Ég veit að það
hefur orðu) á síðustu árum hugtaka
ruglingur i sambandi við merkingu
orðsins vangefinn. — Stundum er
rætt um fjölfatlaða, þroskahefta eða
börn með sérþarfir, en við skulum
halda okkur við orðið vangefnir, þ.e.
fólk sem er þroskaheft andlega og
fyrir þeim erum við að berjast. Því
fylgir líka óneitanlega meiri ábyrgð
en gagnvart þeim sem eru líkamlega
fatlaðir, því að vangefnir geta ekki
tjáð sig um aðbúnað sinn og sagt
í Skálatúni hljóta vistmenn ýmiss
konar starfsþjálfun. (Ljósm. K. Ben.)
fyrir um þarfir sínar með sama
hætti."
Jóhann víkur síðan að aðbúnaði
vangefinna hér á landi, og segir
hann í ^ágmarki, „svo að við getum
nánast talizt vanþróað land á því
sviði. Það sést bezt á því, að sú
aðstaða sem fyrir hendi er hér á
landi, hefur að miklu leyti verið
byggð upp með frjálsum framlögum
Að Haukanesi 1 5 í Arnarnesi hefur íslenzka Álfélagið reist fyrsta húsið á
íslandi, þar sem ál er notað í burðargrind og útveggi auk hefðbundinnar
notkunar áls í glugga- og dyrakarma, útihurðir og þakklæðningu.
Húsið verður til sýnis áhugafólki um nýjungar í húsagerð frá laugardeg-
inum 10. apríl til og með mánudeginum 19. apríl, kl. 14 — 21 dag
hvern.
íslenzka Álfélagið h.f.
og framtaki félagasamtaka ef frá eru
talin Kópavogshælið og Öskjuhllðar-
skóli, sem hitS opinbera hefur konflð
upp. fn m^r'Virðist sem orðaflóran
ágm ég gat ufh áðan tdrðandi skil-
greiningu á vazigefnum. ðbfi ek'Vi
aðeins rugláfi almellfiing í rírhihu
helUur einnig*valdhata^ bii að %ið-
ustu aðgerðir Beirta i þeAlrm efhurh,
svo sem OskjuhliðalÍMjlinn ocfTfjar-
valshúsið hafa komið fáum og fyrst
og fremst þeim til góða sem eru i efri
þroskastigunum en hinir sem eru
með lægstan þroska éru eftir sem
áður lakast settir."
Jóhann segir ennfremur, að þegar
rætt sé um hlut hins opinbera í
málefnum vangefinna, sé það þó
mestrar gagnrýni vert að hérlendis
vanti algjörlega alla heildarlöggjöf
fyrir vangefna, og sé ísland hið eina
allra Norðurlandanna. sem enga
slika löggjöf hafi. Það hljóti að verða
helzta baráttumál þeirra aðila sem
vilji berjast fyrir málefnum vangef-
í Bjarkarási — piltur að smíða múr-
bretti
inna að þrýsta á um að fá fram slíka
löggjöf, sem m.a. spanni yfir allt það
sem hin eins^öku samtök vinna nú
að. •
„Við gerð slikrar löggjafar verður
hins vegar að hafa náið samstarf við
þá aðila, sem mest hifa unnið að
þessum málum og gerst þekkja. i
þeirri löggjöf þyrfti t.d. að vera tekið
á nrenntunarmálunum föstum tökum