Morgunblaðið - 15.04.1976, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. APRIL 1976
51
tslendingar höfðu bjargað föður hans úr
sjávarháska endur fyrir löngu. Þá var
karlinn barn að aldri, en hann minntist
þess, sem faðir hans hafði ávallt inn-
prentað honum: „Hitturðu einhvern
tíma tslending, sem þú getur hjálpað á
einhvern hátt, þá hikaðu ekki.“ Þeir
hikuðu ekki tslendingarnir, þegar þeir
björguðu föður mínum úr strandaða
togaranum — sagði William Henry Jack-
son — en svo hét hótelhaldarinn.
Af þessum stuttu kynnum mínum af
William Henry Jackson fannst mér hann
um margt merkilegur maður. Hann var í
mörgu mjög víðsýnn í landhelgismálinu.
Hann sagði mér m.a. að hinir rosknu
sjómenn frá Grimsby væru margir hverj-
ir á bandi íslendinga. Þeir myndu þá
daga, er einungis hefði veiðzt stórþorsk-
ur á tslandsmiðum. „Nú eru þetta mest
þorskkríli, sem berast á land,“ sagði
hann og bætti við: „Gallinn við sjómenn
eins og veiðimenn yfirleitt er að þeir
hugsa aldrei um framtiðina. Þeir eru
menn líðandi stundar og hugsa um það
eitt að fá sem mest út úr hverri veiði-
ferð. Fáist ekki stórfiskur, veiða þeir
smælkið." Já og er þetta ekki sannleik-
urinn um fiskimennina — hverrar þjóð-
ar sem þeir svo eru. Vonin um stundar-
gróða er ávallt sterkust og nægir í því
efni að minna á, að nú undanfarna daga
hafa íslenzkir fiskimenn verið teknir
uppi f landsteinum eða á alfriðuðum
svæðum. Þetta er ljótur vitnisburður, en
styður skoðun hótelhaldarans frá
Grimsby — sem sagðist hafa trú á að
fiskvernd og fiskfriðun væri eina lausn-
in, sem keppa bæri að.
Allir, sem ég hitti í Grimsby þessa
daga, sem ég dvaldist þar, voru fylgjandi
fiskvernd og fiskfriðun. Á sliku byggðist
framtfð þessara þjóðfélaga, sem svo háð
væru fiski. Don Lister, sem var fram-
kvæmdastjóri Consolidated Fisheries,
kvað friðunaraðgerðir tslendinga þó
hafa skaðað þorskstofninn. Hann rök-
studdi þetta með þessum orðum: „Vegpa
afskipta varðskipanna, hafa togararnir
neyðzt til þess að veiða á mjög tak-
mörkuðum svæðum og þar hópast þeir
saman. Þetta skaðar þorskinn og
veiðarnar í framtíðinni og miðin úti
fyrir Austfjörðum og einkum Suðaustur-
landi verða uppurin. Dreifðar veiðar um-
hverfis allt land myndu ekki gera eins
mikinn skaða. 12 mflna lögsagan, sem
þið tókuð ykkur í blóra við alþjóðalög
1958, hefur einnig skaðað mjög þorsk-
stofnana. Brezkir togarar veiddu upp að
4 milum og þar áður upp að þremur og
þeir veiddu ýsu, flatfisk og þorsk. Sfðan
hefur þeim smátt og smátt verið ýtt út af
þessum miðum og nú geta þeir ekkert
veitt nema þorsk. Ýsumiðin og flatfisk-
miðin eru miklu grynnra. Þannig hefur
útfærslan smátt og smátt aukið álagið á
þorskstofnana. Fyrr á tfmum komu
brezku togararnir með blandaðan afla
nú aðeins þrosk.“ Don Lister sagði að
óvinir þorsksins væru ótal margir —
hann ætti aðeins tvo vini — vond veður
og ísinn.
1 Grimsby hitti ég þann gamla harð-
jaxl, Jack Evans. Hann hefur oft og
einatt verið gífuryrtur í garð tslendinga,
en undir hrjúfu yfirborðinu þóttist ég
greina vinsamlegt viðmót, a.m.k. var
hann manna hjálplegastur er á reyndi og
greiddi götu mfna í hvivetna. Hann gerði
heiðarlega tilraun til þess að snúa mér i
landhelgismálinu og ætlaði að sannfæra
mig um óbilgirni og vonzku Islendinga í
deilu þjóðanna. Hann sagðist eiga marga
góða vini á tslandi og nefndi þar til
Tryggva Öfeigsson. Annars var hann
fremur gleyminn á nöfn, enda maður við
aldur. Hann hafði verið togaraskipstjóri
við tsland fyrir mörgum mörgum árum
og varð dreyminn, er hann talaði um þá
góðu gömlu daga. „Ég landaði oft á ts-
landi í þá daga,“ sagði hann. „Þegar ég
kom með fullfermi, gaf ég fátæklingum
fiskinn, sem var á dekkinu. Þá var mikil
fátækt á íslandi og ég eignaðist þar
marga vini... Já miðin við Vestmanna-
eyjar voru dásamleg mið. Ég veiddi þar
upp að þremur mílum og það tók enga
stund að fylla skipið þetta hræðilega gos
hlýtur að hafa skaðað þessi mið. Er það
ekki?“ sagði hann og leit spurnaraugum
á mig um leið og hann tuggði stóran
vindil, sem hann hafði í munnvikinu. En
Evans sparaði ekki stóryrðin við mig f
þetta skiptið fremur en endranær, er
hann ræddi um landhelgisdeilur við Is-
lendinga. Hann kvað þá vera eigingjarna
og gráðuga. „Þótt bráðabirgðasamkomu-
lag verði gert, þá endist það í tvö ár, en
hvað tekur svo við?“ spurði hann. Já,
vissulega var það stór spurning fyrir
þremur árum, sem nú hefur fengizt svar
við. Og eitt er víst að það var ekki betra.
En hvað skyldu svo margir f Grimsby
og Hull vera i fiskiðnaði og skyldum
iðnaði? Grimsby er bær á borð við
Reykjavík að fbúatölu og sé Cleethorpe
talið með er ibúatalan 140 þúsund. Við
fiskiðnaðinn í Grimsby vinna um 5
þúsund manns og við frystiiðnaðinn um
eittþúsund. Sjómenn eru um 2 þúsund
og 500 vinna á smærri fiskiskipum. Sam-
tals eru því um 10 þúsund manns beint
tengd útgerðinni, sem stunduð er frá
bænum, en alls konar tengsl önnur eru
þó við borgarlifið. 1 Hull vinna um 6
þúsund manns við fiskiðnað, þar af um 3
þúsund sjómenn. 1 Hull búa um 300
þúsund manns. Samtals eru því um 16
þúsund manns, sem beint tengjast fisk-
veiðum og iðnaði tengdum þeim.
Mér hefur nú orðið æði tíðrætt um
þessa ferð til Grimsby og Hull, en ekki
verður þó svo skilið við hana, að ekki
minnist ég á heimsókn mína í höfuð-
stöðvar Sambands brezkra togara-
eigenda, þar sem ég ræddi við Austin
Laing, framkvæmdastjóra þess. Laing
var raunar eini maðurinn, sem ég heim-
sótti, sem ég gat ekki ruðzt inn á, þegar
mér sýndist. Ég hringdi til hans og fékk
ákveðinn tfma til þess að koma og tala
við hann. Eitt hið eftirminnilegasta, sem
hann sagði mér var að hann liti svo á að
Bretar hefðu tapað þorskastríðinu, þar
sem áróður tslands hafi verið sterkari en
Breta. Hann sagði að Bretar hefðu átt
um tvo kosti að -velja við upphaf deil-
unnar, að láta freigátur vernda
togarana, eða „láta hið rétta, að okkar
mati, sigla lönd og leið, bæði lagalega og
siðferðilega stöðu okkar,“ eins og hann
orðaði það. Þegar ég benti honum á að
ekki væru nú allir sammála um það,
brosti hann og sagði: „Nei, einmitt, en sú
er skýringin, að áróður tslands fvrir
málstað sfnum hefur verið sterkari en
okkar. Þetta hefur jafnvel komið fram
meðal beztu vinaþjóða okkar Breta.
Þessi skortur á skilningi eyðileggur jafn-
framt að menn geti dæmt stöðuna á
óvilhallan hátt. Ég vona þó að hinar
djörfu tilraunir forsætisráðherranna
(Ólafs og Heaths — innskot mitt), muni
verða til þess að auka skilninginn, sér-
staklega á meðal þjóða Atlantshafs-
bandalagsins." Þess má geta nú að Aust-
in Laing er f dag meðal helztu talsmanna
þess, að Bretar sjálfir færi út í 200
sjómílur. Hann sagði árið 1975, er ég
ræddi við hann, að tslendingar og Bretar
hefðu sömu stefnu í fiskveiðimálum —
aðeins aðferðin við að ná sameiginlegu
takmarki væri mismunandi og þar væri
verulegur ágreiningur.
Einu sinni, sem oftar var viðræðu-
fundur í Ráðherrabústaðnum við
Tjarnargötu. Eftir fundinn leituðu
fréttamenn fregna af viðræðum og ráð-
herrar, sem þátt tóku í viðræðunum,
urðu fyrir svörum. Þá var það að Lúðvík
Jósepsson tók orðið af samráðherra sín-
um og sagði að ekkert mætti segja. Ef
það yrði gert, „yrði logið í fólkið". Var
framkoman öll hin furðulegasta hjá
þessum ráðherra, sem oft og einatt hefur
gagnrýnt aðra fyrir að segja ekki frá
gangi viðræðna um landhelgismálið. En
Morgunblaðið birti þenna litla „leik-
þátt“ ráðherrans og skýrði frá orðaskipt-
um eins og þau komu fyrir.
Daginn eftir barst bréf frá ráðherrun-
um, þar sem því var lýst að þeir myndu
ekki — nema Morgunblaðið breytti
blaðamennsku sinni — veita blaðinu
viðtöl. Þetta gerðist síðast I október
1972. Hótun ráðherranna varð þó aldrei
nema hótun, en samt fannst mér þá og
finnst enn sem þetta hótunarbréf hafi
aðeins lyktað af ritskoðunartilhneiging-
um, svo að ekki sé meira sagt.
Eftir að hafa fylgzt með tveimur
þorskastríðum bæði á landi og á sjó, er
margt fleira minnisstætt. Ég minnist t.d.
tveggja ferða með varðskipinu Þór, vorið
1973, er klippt var varpan aftan úr Lord
Jellico, og síðan ferð í upphafi þessa árs,
er Þór lenti í tveimur árekstrum við
brezk herskip. Margt mætti tfna til, en
þar sem svo stutt er liðið frá því er
árekstrarnir urðu og þar sem ég hefi lýst
þeim f mörgum orðum hér í Morgunblað-
inu, læt ég þessar stuttu endurminning-
ar um deilurnar við Breta nægja.
I
Séð niður að fiskihöfninni f Grimsby
Tveir Grimsby-flakarar. — Ekki er fiskurinn stór, sem þeir eru að vinna við,