Morgunblaðið - 15.04.1976, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. APRIL 1976
59
AÐEINS SKAMMVISTUN
Friörik Hermannsson hefur
þann starfa að taka á móti því
fólki, sem lögreglan sér ástæöu til
að færa á lögreglustöðina. Friðrik
tekur á móti fólkinu í herbergi í
kjallara. Þar eru einnig biðher-
bergi ef marga ber að í einu.
Friðrik tekur skýrslur af fólkinu
og setur sig á annan hátt inn í
málin. Því næst er athugað hvort
ekki er hægt að senda fólkið
heim eða eitthvað annað. I
fangageymslurnar er fólk ekki
sett nema brýna nauðsyn beri til
svo sem vegna ofurölvunar,
óspekta eða afbrota af einhverju
tagi. Og svo gerist það stundum að
fólk kemur og biður um gistingu
þegar það hefur ekkert annað að
sniía sér og er það oftast leyft.
Þetta eru aðallega hinir svo-
nefndu fastagestir lögreglunnar.
Það skal skýrt tekið fram að
Hverfissteinn er aðeins skamm-
vistunarstofnun, fangageymsla
en ekki fangelsi. Ef unglingar eru
færðir á lögreglustöðina er haft
samband við foreldra og aðstand-
endur og þeir látnir sækja við-
komandi unglinga.
Ef Friðrik varðstjóri sér ástæðu
til þess eftir skýrslutökuna að
taka fólk til geymslu er haldið
þangað upp i lyftu og er viðkom-
andi þá í fylgd Friðriks og þeirra
lögregluþjóna, sem með hann
koma i lögreglubil á stöðina. Einn
slíkur kom klukkan rúmlega 11 á
laugardagskvöldið. Hann hafði
lent í útistöðum við dyravörð á
Röðli og var þess óskað að hann
yrði fjarlægður þaðan. Maður
þessi, sem er rúmlega tvítugur,
hafði áður lent i útistöðum við
þennan sama dyravörð og var
hann ákveðinn í því að taka beint
strik á veitingahúsið ef lögreglan
sleppti honum. Þetta þótti Friðrik
varðstjóra ekki gott, svo hann
greip til þess ráðs að setja mann-
inn i fangageymsluna og var hann
geymdur þar til klukkan 2 um
nóttina, eða þangað til ballinu
lauk á Röðli. Þá var honum sleppt
svo hann gæti farið að samkomu-
Þau réðu rfkjum ( Hverfissteini. Lengst til vinstri er Loftur Kristjánsson, þá Anna Ingvarsdóttir og loks
Friðrik Hermannsson varðstjóri
húsinu og hitt þar sitt fólk.
Maðurinn var eitthvað við skál.
KOMINN I ANNAÐ SINN OG
MEÐ PORTtJGAL I VASANUM
A slaginu 12 opnuðust lyftu-
dyrnar og lögreglumenn komu út
úr lyftunni með mann á milli sín.
Maður þessi var illa til fara og
sterkan áfengisþef lagði af hon-
um. Hér var kominn einn þeirra
manna, sem i daglegu tali eru
nefndir rónar. Hann er tæplega
fertugur að aldri. Hann hafði
verið í fangageymslunni fyrr um
daginn, færður þangað vegna ölv-
unar. Klukkan rúmlega 8 um
kvöldið var honum sleppt en ekki
voru liðnir fjórir klukkutímar þar
til lögreglan var byrjuð að hafa af
honum afskipti. 1 þetta sinn var
hringt frá Kaffivagninum á
Grandagarði og lögreglan beðin
að fjarlægja manninn. Þrátt fyrir
að ekki væri liðinn langur tími
frá því manninum var lseppt út
var hann orðinn mjög drukkinn.
Og ástæðan kom í ljós, þegar hin
hefðbundna leit var framkvæmd
á manninum. I fórum hans fannst
nær tóm flaska undan Eau de
Portugal rakspíra, en algengt er
að ofdrykkjumenn leggi sér þann
vökva til munns. Ekki er það holl-
ur drykkur eins og dæmin sanna.
Maður þessi er einn af svokölluð-
um „kunningjum" lögreglunnar,
enda nefndi hann alla með nafni,
lögreglumenn, fangaverði og
varðstjóra, þegar hann var
færður í fangageymsluna.
LATNIR SOFA (JR SÉR
VIMUNA
A tímabilinu frá klukkan 12 til
1 sá Friðrik ástæðu til þess að
færa 3 menn upp f fangageymsl-
una. Sá fyrsti þeirra var utan-
bæjarmaður, nánar tiltekið
búsettur í sjávarplássi á Suður-
nesjum. Maður þessi hafði verið
með uppsteyt í Glæsibæ og þess
óskað að hann yrði fjarlægður
þaðan. Var maðurinn mikið
drukkinn. Af þeim sökum taldi
Friðrik varðstjóri rétt að geyma
manninn yfir nóttina og láta hann
sofa úr sér áfengisvímuna. Það
gat nefnilega verið hættuspil að
senda manninn út í norðankuld-
ann og Iáta hann útvega sér far
heim eins og hann var á sig kom-
inn.
Næstur í röðinni var rúmlega
þrítugur maður, sem samkvæmt
spjaldskrá fangageymslunnar
hafði gist Hverfisstein á annað
hundrað skipti frá því fanga-
geymslan var opnuð 1970. Maður
þessi hafði verið að ónáða fyrrver-
andi sambýliskonu sína og hún
hringt á lögregluna. Maðurinn
var við skál og tekinn til geymslu
þrátt fyrir áköf mótmæli.
Litlu síðar var komið með 22
ára mann úr Klúbbnum. Og rétt
einu sinni var dyravörður með i
spilinu. Hafði ungi maðurinn lent
i útistöðum við einn slíkan.
Maðurinn bar sig aumlega, vildi
augsýnilega ekki njóta gestrisni
þeirra Friðriks, Lofts og Önnu
þessa nótt. Varð það að samkomu-
lagi að Hafnarfjarðarlögreglan
sækti manninn og flytti heim, en
þar bjó hann. Reykjavíkurlögregl-
an skutlaði honum áleiðis.
SUMIR MEÐ YFIR 500 GIST-
INGAR /
Þegar hér var komið sögu var
klukkan orðin 1 og næsta tvo og
hálfa tímann kom enginn nýr
gestur en tveimur var sleppt.
Gafst nú gott næði til að spjalla
við þau Friðrik, Önnu og Loft
um Hverfisstein og ýmis-
legt, sem honum viðkom. Upp-
lýstu þau m.a. blaðamann um
spjaldskrána, sem haldin er
yfir alla gesti fangageymsl-
unnar, spjaldskrá sem vafalaust
fáa fýsir að komast í. Eru þetta
sérstök spjöld, sem stimplað er á
með stimpilklukku og eru 10
heimsóknir stimplaðar á hvert
spjald. Þótt ótrúlegt megi virðast
er þó nokkur hópur manna sem
kominn er í „50 spjalda flokk-
inn“, en það þýðir að viðkomandi
er með meira en 500 gistinætur
þau 6 ár, sem Hverfissteinn hefur
verið i notkun. Gistinætur hafa
komizt i 10,000 á ári i Hverfis-
steini. Mest var „aðsóknin" árin
1973 og ’74 en siðan hefur haldur
dregið úr fjölda þeirra, sem gista
Hverfisstein. Friðrik varðstjóri
kvaðst sjá mikinn mun á helgun-
um nú og í fyrra, nú væri almennt
miklu rólegra að gera hjá lögregl-
Sjá næstu sfður
(Jtgerð og landbúnaður
— Það var nú þegar ég var
unglingur, þá var stórbú hjá
föður mínum hérna i Görðum. Við
vorum með svona 12—14
mjólkandi kýr fyrir utan kálfa og
annað dót. Svo skal ég segja þér,
þarna niðri við sjóinn var mikill
reitur sem nú er niöurlagður af
sjógangi og öðru, og hann var sko
notaður.
— Hér stunduðum við bæði út-
veg og landbúnað. Garðar eru
sennilega með seinustu býlunum
þar sem útgerð og landbúnaður
voru stunduð jöfnum höndum hér
í bæ. Þó voru nokkrir bæir sem
voru eitthvað lengur i þessu.
— Það voru svona 13—15
manns í heimili hjá foreldrum
mínum, hjónin og 11 börn, vinnu-
maður og vinnukona — stundum
fleiri en einn — og svo var fjósa-
maður.
— Ég geri ráð fyrir að þegar
jörðinni hérna var úthlutað, 15.
júni 1860, hafi sennilega strax
verið byrjað að kljúfa grjótið í
húsið. Það er byggt með tvöfaldri
hleðslu af grjóti og hefur staðið
sig mjög vel, nú á aðra öld. Ég get
ekki séð neinn mun á því að utan
frá, frá því að ég var strákur skal
ég segja þér. Það er þó farið að
láta töluvert á sjá að innan, þó svo
að mikið hafi verið gert fyrir það.
Það var til dæmis unnið mikið i
því hérna um 1930.
— Það er svo eitthvað i kring-
um áratug fyrir aldamótin að
pabbi kaupir þetta hús og fer að
búa þarna. Fæddist ég í þessu
húsi og ólst þarna upp.
— Svo eru nú húsin hérna niðri
á kambinum. Þau eru nú lika
komin til ára sinna. Syðra húsið
var byggt nokkrum árum fyrir
aldamót en er siðan endurbyggt
um 1920. Um það leyti er lika
nyrðra húsið byggt. Þessi hús
voru alltaf notuð sem fisk-
verkunarhús þar til bara núna á
seinni árum að bifreiðaverkstæði
er komið í annað en ég nota annað
sem geymsluhús fyrir grásleppu-
útveginn.
— A reitinum hérna fyrir neðan
var svo verkaður fiskur. Voru
verkuð hér svona 2—3000 skip-
pund af sólþurrkuðum fiski. Já,
já, ef það var gott sólarsumar gat
þetta farið allt upp í 3000 skip-
pund yfir sumarið.
— Fiskinn fengum við frá
tslandsfélaginu gamla. Það átti
tvo eða þrjá togara. Það held ég
nú. Þeir komust ekki alvegyfir að
vinna þetta sjálfir. En við fengum
þarna fisk eins og þurfti, alltaf
nóg af fiski. Þá var aflanum
landað niðri við höfn og hann svo
keyrður til okkar fyrst á hest-
vögnum og siðar á bílum.
— Þá var alltaf miðað við skip-
þessu alltaf sjálfur þar til að ég
fór á sjóinn. Ég hef verið um 10
ára aldur þegar ég byrjaði að fara
með pabba mínum að veiða grá-
sleppuna. Ég var elztur af systkin-
unum og var því notaður í þetta.
— Um fermingu var ég svo
orðinn formaður á grásleppubát.
Ja, það má kalla það formennsku.
Yfirleitt fékk maður einhvern til
að fara með sér að vitja um, en
stundum kom það lika fyrir að
engan var að fá og þá varð maður
bara að fara einn. En um
fermingu var maður orðinn
maður með mönnum og fór þvi að
vinna þetta. Svo ég er farinn að
kannast við helvitis grásleppuna
nú orðið. Hann pabbi lét alltaf
stunda grásleppuna af djöfuls
kappi. Þá var grásleppan öll
sömul söltuð skal ég segja þér og
svolitið þurrkuð.
— Þá var lika alltaf róið út á
grásleppubátunum. Það var
stundum svolítið erfitt, allt annað
en núna. Þá var heldur ekki notað
eins mikið af netum og nú tíðkast.
Þá voru þetta svona 10—12 net.
Og þá þurfti heldur ekki að fara
eins langt út. Það var bara lagt
hérna rétt við skerin.
— En úr þessu fengust oftast
nær kjaftfullir bátar, alveg hreint
kjaftfullir.
— Þá var öllum afla keyrt upp
úr bátunum á hestvögnum, hvort
sem það var fiskur eða hrogn-
kelsi. Hestarnir voru orðnir vanir
þessu þótt þeir þyrftu oft að
standa i sjónum alveg upp i kvið.
Hestvögnunum var bakkað að
bátnum og aflinn settur í
vagninn. Gráni okkar stóð t.d.
alveg grafkyrr meðan verið var að
setja aflann í vagninn, þó svo að
hann þyrfti að standa í sjónum,
alveg grafkyrr.
— Stundum fór maður að fiska
þryskling á færi hérna rétt úti á
firðinum. Þar fékkst oft ágæt
veiði.
— Þá var öllum hrognum hent.
Þó voru þorskahrogn og lifur hirt
en ekki ruslið eins og á togurum
Sjá næstu sfður
Hann fer nú sennilega að viðra til grásleppuveiða gæti Jón verið að
huesa vitandi að þarna úti bfður grásleppan. (Ljósm. Öl.K.M.)
Fullar trönur af grásleppu f Garðavörinni hjá Jóni. Jón er sjálfur að
störfum við verkun grásleppunnar með aðstoðarmann.
pund. Þegar maður kom inn á
línuveiðurunum gömlu, þá var
maður spurður: Hvað ertu með
mörg skippund? Þá var venjulega
að maður svaraði að það væru
svona 100—120 skippund.Það var
svona vanalegt. Mig minnir að i
einu skippundi séu um 320 pund.
— En það voru þarna i vinnu á
reitinum hjá pabba svona 15—20
manns og stundum meira þegar
breytt var.
Grásleppan — snemma
beygist krókurinn...
— En grásleppuveiðin var samt
alltaf stunduð fyrir þetta af miklu
kappi. Þá varð ég að standa i