Morgunblaðið - 30.05.1976, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1976
Sígildar sögur
eftir
tturDtsNCV
ÖSMJMJW
— Holtaþokur
Framhald af bls. 19
verið ad finna inntaki leiktextans samsvarandi mynd-
stíl, — með tökuhreyfingum. myndhornum, klippinpu.
lýsinttu, leikmynd, tónlist, — auk sjálfs leikstílsins.
Þrátt fyrir það, að öll þessi verk séu að mínu mati
gölluð efnislega eru þau vegna þessa samræmis í
vinnubrögðum tiltölulega heilsteypt sem sjónvarps-
leikrit.
AÐ TRIIVIIVIA MEÐ
TÖKUVÉLINA
Það hefur alla tíð háð íslenzkum sjónvarpsleikrit-
um, — og gerir enn —, hversu mjög þau eru bundin
texta; textinn leikur jafnan stjörnuhlutverkið í sjón-
varpsleikritum okkar. Við erum allt of bókmenntalega
þenkjandi. Annar helzti dragbitur þessara verka hef-
ur verið sá, að of sjaldan tekst að losa þau úr viðjum
leiksviðsins. Islenzk sjónvarpsleikrit eiga afar erfitt
með að hreyfa sig eðlilega og frjálst í tíma og rúmi.
Hér verða lögmál leiksvíðsins að víkja fyrir lögmálum
kvikmyndarinnar. Eitt dæmi af mörgum um þennan
annmarka er hversu vandræðalegar svonefndar „uti-
senur" eru oftast. Þær virðast stundum ekki hafa
neina aðra þýðingu en þá að sýna að aðstandendur
verksins viti af þessum möguleika sjónvarps. þ.e. að
unnt er að fara með tökuvél út undir bert loft. Þessar
senur eru yfirleitt gjörsamlega afvelta í heildínni.
Dæmigerð íslenzk útisena er þegar sviðsskipting verð-
ur, — segjum þegar persónan fer úr einu húsi í annað.
Þá er trimmað með tökuvélina á eftir og persónan elt á
milli leikvettvanga. Stundum varir svona sýnikennsla
í „möguleikum sjónvarps" í margar mínútur, án þess
að leggja nokkuð að mörkum við frekari eflingu eða
túlkun verksins. Þokkaleg undantekning frá þessu var
endursýnt verk í vetur, „Hælið“, sem tókst að veru-
legu marki að fella saman efni og umhverfi eftir
lögmálum kvikmyndarinnar.
Maður hefur það á tilfinningunni að aðstandendur
sjónvarpsleikrita hérlendis, — fyrst og fremst höfund-
ar, en einnig leikstjórar —, fari ekki nógu mikið í bíó.
Þeir ættu að fara í leikhúsbindindi í eitt ár en stunda
bíóin stanzlaust með það beinlínis fyrir augum að
studera myndtjáningu. Meira að segja ,,Columbo“
getur kennt okkar mönnum undirstöðuatriði í upp-
byggingu myndsögu. Það er t.d. eilífðarvandi inn-
lendra sjónvarpsleikrita hversu miklum tíma á að
verja í einstakar efniseindir þeirra (sbr. hinar þýðing-
arlausu „útisenur".) I þessu efni mistekst að skapa
spennu milli þess sem gerist á skerminum og þeirra
sem á hann horfa. Framrás verksins nær ekki að þrífa
áhorfandann með sér vegna þess að einstök atriði eða
einstök skot eru teygð um of, undirbygging þeirra er
annað hvort ónóg eða of mikil. Annað hvort lullar
myndsagan sljólega áfram eða hún gengur í tilviljana-
kenndum rykkjum og kippum. Svona grundvallar-
atriði (á ensku nefnt ,,pacing“) má meira að segja
fræðast um af annars ódýrum Hollywoodbíómyndum.
innanfrA — utanfrA
Vitaskuld er misjafnt eftir mönnum hversu mikla
þekkingu eða tilfinningu þeir hafa fyrir myndtján-
ingu og myndmerkingu. Ég held að óhætt sé að segja
að beztu sjónvarpsleikstjórar okkar í þessu sambandi
séu Hrafn Gunnlaugsson („Keramik", ,,Sigur“) og
Helgi Skúlason (,,Hælið“, „Ófelía";, hann fær hins
vegar minus fyrir „Veiðitúr í óbyggðum") og að sá af
upptökustjórum sjónvarpsins sem skarar fram úr í
vandvirkum og listrænum vinnubrögðum sé Egill
Eðvarðsson. Af höfundum virðist.hins vegar enginn
hafa áberandi meiri kunnáttu í þessu efni en annar.
En víst er bezt að taka fram að ofannefndar alhæf-
ingar byggjast vitaskuld á persónulegum smekk, sem
ekki gefst tóm til að rökstyðja frekar með einstökum
dæmum hér. Þá er sá varnagli sleginn. Og móðgist svo
og hneykslist hver sem vill.
Það var ekki að ófyrirsynju að ég leyfði mér undir-
dánugast að ráðleggja höfundum sjónvarpsleikrita að
skreppa dulítið oftar í bíó. Því hvar annars staðar geta
veslings mennirnir fengið að kynnast kvikmyndaleg-
um vinnubrögðum? Jú, með því að horfa á sjónvarpið.
Þar með upptalið. íslenzkir höfundar geta ekki á
nokkurn hátt, — að því er ég bezt veit, og vonandi
verð ég annars leiðréttur —, aflað sér þekkingar
hérlendis á filmuvinnu, eðli og kröfum kvikmyndar-
innar, tæknilegum möguleikum og tjáningarleiðum
hennar, innanfrá. Þeir verða að fálma sig áfram og
reyna að fá einhverja nasásjón utanfrá.
Skyldi nokkurn í raun og veru undra þótt árangur-
inn sé ekki beysnari en hann er? Hið oft á tíðum
hörmulega, nánast stórslysalega, verkefnaval lista-
og skemmtideildarinnar byggist hugsanlega á þvi að
henni berast ekki betri verk. Hugsanlegt er vissulega
líka að góðum verkum sé hafnað. Alla vega ætti að
vera ljóst að það er ekki forsvaranlegt að höfundar
geri endalaust tilraunir á sjónvarpsáhorfendum. Fyrir
nokkrum árum fengu höfundar að kíkja svolítið oní
koppa og kyrnur uppi í sjónvarpi. Þá var haldið
námskeið fyrir hugsanlega höfunda sjónvarpsleikrita.
Ekki man ég betur en það hafi öllum þótt afskaplega
gaman og gagnlegt. Síðan ekki söguna meir. Atti þetta
að útskrifa íslenzka höfunda í gerð sjónvarpsleikrita?
Varla.
Væri nú ekki ráð að koma slíkum námskeiðum á
fastan, reglubundin grundvöll, gjarnan með þátttöku
erlendra kunnáttumanna? Að vísu er þessi stofnun,
sjónvarpið, höfð I peningalegu svelti. Þar er litið
svigrúm til að gera góða hluti, og ekkert svigrúm til að
gera mistök. Hvað þá leiðrétta þau. Það ætti að vera
þjóðernislegt metnaðarmál að gera stórátak í að reyna
að bæta það afkvæmi íslenzkrar menningar sem, eins
og áður segir, fer víðar en líkast til nokkurt annað, þ.e.
islenzk sjónvarpsleikrit. Senn verður íslenzka sjón-
varpið tíu ára. Mikilvægasti liður í starfsemi þess
hlýtur að teljast gerð innlendra listaverka. Ekki getur
það gengið endalaust að íslenzk sjónvarpsleikrit séu
Frankensteinskrímsli íslenzkrar menningar. Við höf-
um ekki efni á öðrum Lénharði.
A.Þ.
— Kaupa hrogn
Framhald af bis. 48
löndunum, að mestu tekið fyrir
sölu á lagmeti þangað. Nefndi
hann sem dæmi, að sala á kavíar
til Frakklands hefði verið mikil
en væri nú engin lengur. Sömu-
leiðis voru íslendingar orðnir
söluhæstir á kavíar á ítalfumark-
aði en nú hefur alveg tekið fyrir
sölu þangað. Sala á niðursoðinni
lifur á EBE-markaðinn hefur
lagzt niður og helztu keppinautar
okkar um sölu niðursoðinna
þorskhrogna, Danir, hafa alveg
náð undir sig markaðnum í skjóli
tollmúranna. Sagði Eysteinn að
þaó grátlegasta væri, að Danir
keyptu hráefnið héðan frá islandi
tollfrjálst og seldu síðan fram
leiðsluna tollfrjálsa til annarra
EBE-landa.
Ennfremur kaupa Danir og
Vestur-Þjóðverjar af okkur grá-
sleppuhrogn í stórum stíl, vinna
úr þeim kaviar og selja á EBE-
markaðinn.
„Það er útilokað að meta það í
peningum hvað það þýddi fyrir
lagmetisiðnaðinn að fá bókun 6 í
gildi, en óhætt er að segja, að það
yrði nánast sem vítamínssprauta
fyrir íslenzkan lagmetisiðnað. Ég
vil þó vara við og mikilli bjartsýni
fyrst í stað, það þarf að vinna
þennan markað upp aftur og enn-
fremur verður að hafa það í huga,
að á mjög mörgum tegundum
verður 10% tollur þótt bókun 6
taki gildi," sagði Eysteinn.
— Mútugreiðslur
Framhald af bls. 1
leitt er þó verðið hærra, sagði
Moynihan, og i þýðingarmiklum
málum kosta atkvæði, sem geta
ráðið úrslitum, um 2.000 dollara.
Starfsmenn við SÞ lýstu því yf-
ir eftir fréttasendingu CBS að
þeir vissu ekki um neitt dæmi
þess að mútugreiðslur hefðu
nokkurn tíma ráðið úrslitum við
atkvæðagreiðslu hjá samtökun-
um.
— Portúgal
Framhald af bls. 1
fyrsta verkefni nýkjörins forseta
verður að skipa nýjan forsætis-
ráðherra. Hver svo sem kjörinn
verður forseti, þá er talið fullvíst
að Mario Soares, formanni
sósíalistaflokksins, verði falin
stjórnarmyndun.
AL'GLÝSINGASLMINN ER:
224BD lOiJ
JR«rexmblet>it>