Morgunblaðið - 03.07.1976, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JULÍ 1976
13
Bukovski
inn glæpur
neð lífláti?
þeirri refsingu.sem ég hefi lýst hér að framan.
Umrædda handbók ritaði hann i fangabúðum og
tókst að koma handritinu út úr búðunum, Síðar
fór hann í hungurverkfall ásamt Gluzman og fleiri
félögum sínum og var þá fluttur í Vladimir-
fangelsið, þar sem hann hefur verið siðan.
Hann þjáist af hjartasjúkdómi og magasári, en
þrátt fyrir eigin þjáningar hefur hann ekki látið
bugast, heldurtók hann þátt í mótmælaaðgerðum
fanga vegna þess að sárþjáður samfangi hans
fékk hvorki læknishjálp né lyf. Að þessu sinni urðu
afleiðingarnar þær, að Bukovsky var fluttur i
óupphitaðan fangaklefa þar sem hann var sveltur,
en árangur þessara aðgerða fanganna varð samt
sem áður sá, að hinn sjúki fangi fékk læknisaðstoð
og viðeigandi lyf. Frekari aðgerðir af þessu taki
leiddu til þess, að Bukovsky sætir nú samskonar
meðferð enn á ný
Ástæða er til að vekja athygli á matarskammti
þeím, sem þessum sjúka manni er ætlað að draga
fram lifið á. Dag hvern fær hann 60 grömm af
saltfiski til morgunverðar, í hádeginu þunna súpu,
sem iðulega er seyði af skemmdu káli, og til
kvöldverðar fær hann 250 grömm af þunnum
hafragraut, sem hefur lítið sem ekkert næringar-
gildi. Auk þess fær hann daglega þrjú grömm af
feitmeti og 450 grömm af hálfhráu súrbrauði.
Andlegt álag getur orsakað
dauða
Auk alvarlegra afleiðinga, sem þessi meðferð
hefur óhjákvæmilega á líkamlega heilsu
Bukovskys, hafa geðlæknar á Vesturlöndum vakið
athygli á geðrænum afleiðingum hennar. Í þessu
sambandi er bent á það, að algengt er að fólk sem
býr við frjálsræði og ágætar ytri aðstæður, en lifir
þó einangruðu lífi og er í örvæntingu langtímum
saman, deyr iðulega af slíkum ástæðum einum
saman.
Brezkur sérfræðingur hefur sagt um Bukovsky:
..Langvarandi vonleysi, örvænting, vorbrigði,
óþolandi þjáningar, og þó einkum og sér i lagi
það, að hann hefur verið einangraður frá hvers
konar mannlegu samfélagi, nægja til þess að
orsaka hjartaáfall, sem getur leitt til dauða
hans. . .
Ég tel, að eigi að bjarga lífi hans, sé nauðsyn-
legt að rjúfa einangrun hans. Hann verður að
finna, að aðrar mannlegar verur hafa vitneskju um
líðan hans, — að aðrir láta sér mjög annt um
hann og málstað hans, og að von sé til þess að
þjáningar hans taki enda ."
Tilgangur útrfundarins
4. júli kl. 14.30 efna tvenn samtök, sem hafa á
stefnuskrá sinni að vinna gegn misnotkun geð-
lækninga og stuðla að þvi að Vladimir Bukovsky
verði náðaður, til útifundar á Trafalgar-torgi í
Lundúnum Meðal ræðumanna verða Viktor Fain-
berg og Natalia Gorbanevskaya, sem bæði hafa
þolað margra ára fangavist i geðsjúkrahúsum i
Sovétrikjunum, svo og Tom Stoppard. Fundurinn
er haldinn til að mótmæla og vekja athygli á þvi,
að andlega heilbrigðum andófsmönnum er haldið
föngnum í sovézkum geðveikrahælum. Sérstak-
lega verður fjallað um mál Bukovskys, Gluzmans,
Sinovy Krasivskys og Andrei Tverdokhlebovs.
Krasivsky var úrskurðaður geðveikur á þeim for-
sendum, að hann væri „vingjarnlegur og hress i
bragði þegar dagur væri á lofti, en tæki til við að
yrkja harmþrungin Ijóð þegar komið væri kvöld"
Tverdokhlebov var ritari Amnesty International-
deildarinnar i Sovétríkjunum
Bukovsky býr nu við slíkar aðstæður, að ósenni-
legt er, að fregnir af fundinum berist honum til
eyrna, en þó er alls ekki loku fyrir það skotið
Sjálfur hef ég haft mikil afskipti af málum eins og
því sem hér um ræðir, en stöðugt kemur mér þó á
óvart hversu miklum upplýsingum er hægt að
smygla frá Sovétríkjunum, og þá ekki siður hversu
mikið berst þangað af upplýsingum erlendis frá,
— jafnvel inn í fangelsi og fangabúðir í þessu
sambandi er sérstök ástæða til að vekja athygli á
þeirri hættu, sem boðberarnir leggja sig i til að
koma sannleikanum til skila.
Fundurinn mun fullkomlega ná tilgangi sínum
þótt hann verði ekki til annars en að beina athygli
manna á Vesturlöndum að ósóma þeim, sem
ræðumenn munu gera að umræðuefni, og það
mun hafa sín áhrif á Sovétstjórnina í þvi skyni að
hún láti af þessu hneykslanlega athæfi. Þá hlýtur
fundurinn lika að verða til þess að þrýsta á
samtök, menntamenn og einstaklinga, sem hafa í
krafti sérþpkkingar sinnar eða annarrar sérstöðu
tækifæri umfram aðra til að hafa mjög mikil áhrif á
ráðstafanir sovézkra yfirvalda í þessum efnum,
eins og hefur komið í Ijós hvað eftir annað.
Glæpur Vladimirs Bukovskys var ekki einungis
sá, að hann mótmælti stefnu sovézkra yfirvalda,
heldur og ekki síður sú staðreynd, að hann
opinberaði á skýran og afdráttarlausan hátt sann-
leikann um örlög þeírra, sem þannig erástatt um.
Það minnsta, sem við getum lagt af mörkum, er
að gera allt sem i okkar valdi stendur til að koma í
veg fyrir að hann láti lífið fyrir þessar sakir.
ar rússneskar sprengjuflugvélar
komu á vettvang var tundurspill-
irinn utan sænskrar landhelgi.
Skotið var úr vélbyssum á þilfarið
og nokkrum sprengjum kastað.
Markov og sex yfirmenn, sem
studdu uppreisnina, eru sagðir
hafa framið sjálfsmorð og rúm-
lega 50 sjóliðar féllu eða særðust.
Þeir sem reyndu að synda í land
féllu fyrir vélbyssukúlum.“).
AFTÖKUR
Foringjar uppreisnarinnar
(ekki er vitað um fjölda þeirra)
voru dæmdir til dauða og teknir
af lífi. Tundurspillirinn sem lask-
aðist var falinn á smáeyju
skammt frá Riga unz hægt var að
gera við hann og sýna han'n aftur.
Alls munu ef til vill 50 sovézkir
sjóliðar hafa týnt lífi að meðtöld-
um þeim voru teknir af lífi.
Sovézk blöð hafa ekkert sagt frá
málinu. En það kom yfirvöldum í
Moskvu ekki algerlega á óvart.
Mörgum mánuðum áður hafði
Rauða stjarnan, málgagn sovézka
heraflans, varað við skorti á aga í
Eystrasaltsflotanum. í einni
greininni var sérstaklega minnzt
á Storozhevoy og bent á lélegt
fæði um borð, þrengsli og „skort á
hugsjónarfræðivitund". í grein-
inni var hvatt til betri forystu
eins og við mátti búast.
Allt er á huldu um hverjir
stjórnuðu uppreisninni og hvað
kom þeim til að grípa til hennar.
Flóttamenn frá Eystrasaltslönd-
unum segja að foringinn hafi ver-
ið stjórnmálaliðsforingi skipsins,
sem hafi verið Gyðingur og and-
ófsmaður. Hann er sagður hafa
róið í um tólf sjóliðum og árang-
urinn hafi orðið sá að hann hafi
fengið tii liðs við sig álitlegan
flokk traustra stuðningsmanna,
ESTONIA
U.S.S.I
LATVIA
ALVARLEGT
Heimildarmenn i NATO telja
uppreisnina bera vott um alvar-
legt ástand í sovézka sjóhernum.
Þeir segja að skip Rússa séu vafa-
laust fullkomin og mörg að tölu
en uppreisnin sýni að sjóliðarnir
sjálfir geti verið óþekkt stærð og
ekki sé víst hvort hægt sé að
treysta þeim á hættutimum.
Sænskiieryfirvöld eru á annari
skoðun. Sviar segja að Storozhe-
voy-málið beri vott um fífldirfsku
eða að það hafi verið eitthvað
uppátæki sem þeir geti ekki
skýrt. Sænskir yfirmenn sem hafa
fylgzt með málinu öllu segja að
þeir dáist að því hve fljótt og
ákveðið það var til lykta leitt.
„Þeir sem halda að þetta sýni
veikleika," sagði háttsettur yfir-
maður, „eru frekar heimskir.
Þetta er ekki veikleikamerki.
Þetta sýnir vilja og hæfni til að
taka ákvarðanir."
Hvað sem þvi líður er þeirri
djúpu, mannlegu spurningu
ósvarað hvað það var sem fékk
sjóliðana á Storozhevoy til að
leggja út i þetta hættuspil.
U.S.S.R.
sem gátu ráðið niðurlögum ann-
arra skipverja þegar áhöfnin var í
lágmarki (vegna hátíðahald-
anna). Engar staðreyndir, sem
vitað er um, styðja hins vegar
þessa kenningu.
Skyld saga sem er sögð er á þá
leið að uppreisnarmennirnir hafi
verið frá Eystrasaltslöndunum og
óánægðir með innlimun þeirra í
Sovétríkin. Engar staðreyndir
styðja þessa kenningu heldur.
Hversdagslegri og sennilegri
skýring er á þá leið að áhöfnin
hafi lokið fjögurra ára herskyldu
þegar sjóhernum var skipað að
vera I viðbragðsstöðu vegna
Angóla-málsins. Afleiðingin varð
sú að skipverjarnir á Storozhevoý
sáu fram á að herskyldutimi
þeirra yrði lengdur'á óákveðinn
tima og þeir ákváóu að flýja, sam-
kvæmt þessari skýringu.
Aðalfundur Þörungaverksmiðjuimar:
Þangöflun mikið vandamá
Verulegur hallarekstur í ár
Miðhúsum. 28. júní.
Aðalfundur Þörungavinnslunnar
h.f. var haldinn i gær (27. júní)
að Rjarkalundi. Á þeim fundi
kom i Ijós að verulegur halla-
rekstur verður á Þörungaverk-
smiðjunni i ár, bæði vegna þess
að ekki er nægilegt heitt vatn, en
úr því verður bætt með borun á
þriðju holunni á Reykhólum.
Einnig er mikið vandamál með
öflun þangsins, en fyrsti sláttu-
lallinn sem fenginn var hingað til
lands í tilraunaskyni 1973 skilaði
um 22 tonnum á dag og þessi
tilraun var endurtekin 1974 og
voru þá afköst lallans 15 tonn, en
í fyrra voru meðalafköst lallanna
9,5 tonn og svipuð afköst munu
verða i ár. Þetta eru veruleg von-
brigði, sagði dr. Vilhjálmur Lúð-
viksson formaður stjórnar Þör-
ungavinnslunnar.
Nú er i uppsiglingu tilraun
með handöflun og ef vel tekst
mun úr hráefnisskorti rætast.
Einnjg er áhugi hjá stjórninni að
fá aukin afnot af fjörum bænda,
en þörungaverksmiðjan þarf að
gera samning við hvern bönda um
afnotarétt. Sláttulallarnir nýta
mjög illa landið eða aðeins um
10%, en aftur á móti raskast líf-
rikið minna og hægt er að slá
landið þéttar.
Ahugi er líka fyrir þvi að nýta
þara, en af honum mun vera nóg.
En þaö vandamál er óleyst hvern-
ig losna má við grjótið. Eins og
kunnugt er festir þöngulhausinn
heftiflögur sinar á steina og vilja
þeir fylgja með og skemma saxara
og önnur tæki verksmiðjunnar.
Á fundinum var mættur John
L. Anderson, fulltrúi Skota, og
flutti hann kveðjur frá sínu fyrir-
tæki. en Skotar eru hluthafar í
verksmiðjunni á Reykhólum.
Hann sagði að 19 ár hefðu liðið
frá því að fyrirtæki hans hefði
hafið þörungavinnslu og þar til að
þeir hefðu grætt fyrsta pundið.
Sem dæmi um uppgang þessa fyr-
irtækis má nefna að John Anders-
son var nýkominn frá Tasmaniu,
sem sem er eyja suður af Ástral-
íu, og voru þeir að koma upp
þörungaverksmiðju þar, en að
sjálfsögðu eru það allt aðrir þör-
ungar, sem vaxa í hlýja sjónum
þar.
Ákveðið var að auka hlutafé i
verksmiðjunni og verða ný hluta-
bréf gefin út.
Það vakti athygli fréttaritara að
engin kona var á fundinum og
hver veit nema þær bæti úr því og
kaupi sér hlutabréf í Þörunga-
vinnslunni á Reykhólum. því að
hér getur verið jafnrétti á borði
ef konur fylgja eftir óskum sín-
um.
Sveinn Guðmundsson