Morgunblaðið - 16.09.1976, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1976
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100
Aðalstræti 6, simi 22480
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 50,00 kr. eintakið.
Alþýðubandalagið og
Atlantshafsbandalagið
Blómabærinn
Hveragerði
Athyglisvert er að fylgj-
ast með þeirri breytingu, sem
orðið hefur á afstöðu kommúnista
og sósíalista vlða um heim til Atl-
antshafsbandalagsins. Fyrr á ár-
um var þetta varnarbandalag
frjálsra þjóða mikill þyrnir í aug-
um kommúnista, hvar sem var í
heiminum. Nú hefur þessi afstaða
breytzt mjög. Þar er að sjálfsögðu
fyrst og fremst um að ræða þá
stefnu, sem kommúnistaflokkur-
inn i Kína hefur mótað til Atlants-
hafsbandalagsins og fylgt fram af
mikilli festu og einurð á síðustu
árum. I stórum dráttum má segja,
að kommúnistar í Kína hafi hvatt
mjög eindregið til eflingar Atl-
antshafsbandalagsins, sem þeir
líta á sem brjóstvörn gegn heims-
valdastefnu Sovétríkjanna í Evr-
ópu. Við tslendingar höfum
kynnzt þessum sjónarmiðum kín-
verskra kommúnista vel. F’yrir
nokkrum árum, þegar vinstri
stjórnin hafði við orð að segja upp
varnarsamningi okkar við Banda-
ríkin og hætta aðild að Atlants-
hafsbandalaginu, hvöttu kín-
verskir talsmenn íslendinga ein-
dregið til þess að halda fast við
aðild landsins að bandalaginu.
Opinberir málsvarar kommúnista
i Kína hafa ítrekað lagt á það
áherzlu að efla bæri Atlantshafs-
bandalagið að miklum mun, en
ekki draga úr varnarsamstarfinu
innan þess, eða leggja það niður.
Fleiri hafa nú tekið upp svipaða
afstöðu til Atlantshafsbandaiags-
ins og kommúnistar í Kína. Þann-
ig hefur kommúnistaflokkurinn á
Ítalíu markað nýja stefnu i mál-
efnum Atlantshafsbandalagsins. I
kosningabaráttunni, sem háð var
á ítalíu í sumar, var það yfirlýst
stefna ítalska kommúnistaflokks-
ins, að Italía ætti áfram að vera i
Atlantshafsbandalaginu. Ber-
linguer, formaður italska komm-
únistaflokksins hefur margsinnis
ítrekað, að jafnvel þótt kommún-
istar fengju aðild að stjórn Italíu,
mundu þeir telja það nauðsyn-
legt, vegna öryggis ítala, að land-
ið yrði áfram i Atlantshafsbanda-
laginu. Það hefur komið fram á
opinberum vettvangi, að ein af
ástæðunum fyrir þessari afstöðu
ítalskra kommúnista er sú, að
þeir óttast, að þegar Tító, forseti
Júgóslaviu, ef horfinn af vett-
vangi stjórnmálanna, muni Sovét-
ríkin gera skyndiinnrás í Júgó-
slavíu til þess að gera Júgóslava
háða sér á ný, eins og þeir voru
fram til ársins 1948, þegar til vin-
slita kom milli Títós og Stalíns.
Það mún vera skoðun kommún-
ista á Italíu, að ef slíkir atburðir
gerðust, væri öryggi og sjálfstæði
Italiu ógnað úr austri og bezta
vörnin frammi fyrir-slíkri ógnun
væri aðild ítala að Atlantshafs-
bandalaginu.
Þessi breyttu viðhorf meðal
kommúnista víða um heim til Atl-
antshafsbandalagsins hljóta að
vekja mikla athygli, enda eru þau
undirstrikun á þeirra afstöðu,
sem jafnan hefur ríkt meðal að-
ildarrikja Atlantshafsbandalags-
ins, að bandalag þetta er ekki
stofnað til árása, heldur til þess
að tryggja öryggi bandalagsrikj-
anna gagnvart útþenslustefnu So-
vétríkjanna í Evröpu. En um leið
og þvi er veitt eftirtekt, hverjir
hafa breytt um stefnu gagnvart
Atlantshafsbandalaginu, hlýtur
það einnig að vekja athygli, hverj-
ir halda enn fast við linuna frá
Moskvu, eindregna andstöðu við
Atlantshafsbandalagið. Meðal
þeirra kommúnista og sósialista,
sem það gera, eru Alþýðubanda-
lagsmenn á Islandi. Þeir hafa enn
ekki endurskoðað afstöðu sína og
andstöðu við Atlantshafsbanda-
lagið og halda enn fram þeim
sjónarmiðum, sem þeir hafa haft
uppi í aldarfjórðung, að Island
eigi ekki heima í þessu varnar-
bandalagi frjálsra þjóða heims.
Nú þegar kommúnistar í öðrum
löndum hafa breytt um stefnu,
verður auðvitað enn ljósara en
fyrr, að afstaða Alþýðubandalags-
ins hér einkennist af mjög ein-
dreginni Moskvu-þjónkun. Al-
þýðubandalagsmenn á Islandi eru
að verða eins konar nátttröll í
hópi kommúnista og sósíalista
vegna andstöðu þeirra við aðild
Íslands að Atlantshafsbandalag-
inu. Það liggur auðvitað ljóst fyr-
ir, að sú andstaða er ekki til kom-
in vegna íslenzkra hagsmuna,
heldur vegna sóvézkra hagsmuna.
Nýlega var sýnd i íslenzka sjón-
varpinu athyglisverð mynd um
vopnaframleiðslu í heiminum,
þar sem m.a. var rakin mjög ítar-
lega hin gífurlega hernaðarupp-
bygging, sém átt hefur sér stað á
Kolaskaga á síðasta áratug. I kvik-
mynd þessari kom glögglega
fram, hvað N-Atlantshafið er þýð-
ingarmikið fyrir umsvif sovézka
flotans. Tvennt skiptir Sovétríkin
mestu I þessu sambandi. I fyrsta
lagi, að bandariska varnarliðið
hverfi á brott frá Islandi, og í
öðru lagi, að Island segi sig úr
Atlantshafsbandalaginu. Þótt
skoðanabræður þeirra i öðrum
löndum hafi nú breytt um stefnu,
haida kommúnistar og sósíalistar
á Islandi enn fast við þá afstöðu,
sem kemur Moskvu bezt, þ.e., að
Islendingar eigi að rjúfa varnar-
samstarfið við Bandaríkin og önn-
ur aðildarriki Atlantshafsbanda-
lagsins.
Það hefur lengi verið vitað, að
Kommúnistaflokkur Islands, sið-
an Sósíalistaflokkurinn og loks
Alþýðubandalagið, eða forystu-
menn þess, hefðu haft mjög náin
samskipti við kommúnistaflokk-
inn í Sovétrikjunum. En líklega
hefur það aldrei komið berlegar i
ljós en einmitt nú, þegar komm-
únistar og sósíalistar í öðrum
löndum eru óðum að endurskoða
afstöðu sina til Atlantshafsbanda-
lagsins, en skoðanabræður þeirra
hér á landi halda fast Við hina
fyrri afstöðu, hversu náið sam-
bandið er á milli Alþýðubanda-
lagsins og kommúnistaflokkanna
í Sovétríkjunum og öðrum A-
Evrópurikjum. Hin breytta af-
staða kommúnista annars staðar
undirstrikar það rækilega, að
áframhaldandi andstaða Alþýðu-
bandalagsins við aðild tslands að
Atlantshafsbandalaginu er ekki
til komin vegna íslenzkra sjónar-
miða og Islenzkra hagsmuna,
heldur vegna þjónustulundar for-
ingja Alþýðubandalagsins við
Moskvu.
Sólin gægðist feimnislega
fram úr gráum skýjabólstrun-
um þegar tiðindamenn Morg-
unblaðsins óku niður Kam-
bana. Það glampaði á þök
gróðurhúsanna og hvítan
reyk lagði upp úr hverunum
við Hveragerði. Hugmyndin
var að heimsækja Hveragerði
og fá fréttir um það helzta,
sem þar er á döfinni.
Á sveitarskrifstofunni hitt-
um við sveitastjóra Hvera-
gerðishrepps, Sigurð Páls-
son, og oddvitann, Hafstein
Kristinsson. Þeir sögðu okkur
frá ýmsu, en fljótlega barst
talið að hita og hitaveitu, en-
da má segja, að Hveragerði
byggist upp á jarðhitanum,
sem þar er.
Flestir lifa á
garðyrkju og þjónustu
„Hér byrjar eiginlega að byggjast
upp úr 1930," sagði Hafsteinn okk-
ur. ,,Þá var hér Mjólkurbú Ólfusinga,
sem átti að nýta þennan mikla hita,
en það reyndist óhagkvæmt á ýmsan
hátt og lagðist niður árið 1938. Það
var svo á striðsárunum, sem garð-
yrkjustöðvar byrjuðu að rísa hér i
einhverju mæli, en það var Sigurður
Sigurðsson, fyrrverandi búnaðar-
málastjóri, sem reisti hér fyrstu
gróðrastöðina. Siðan hefur fjöl-
breytni i atvinnulifinu aukizt dálitið,
en þó er óhætt að fullyrða að flestir
lifa hér á garðyrkju og einnig þjón-
ustu."
Hreppurinn landlítill
Við spurðum Sigurð hve margir
ibúar væri i Hveragerði og hvort
fólksfjölgun væri ör.
„Hér eru nú um 1100 ibúar,"
sagði hann, „og hefur fjölgað mikið
á siðustu árum. Ég get nefnt þér sem
dæmi, að á siðustu 5 árum hefur
fólki hér fjölgað um 50%."
„Já, það er óhætt að segja, að
fólksfjölgun hefur verið gifurleg hér
og meiri en viðast annars staðar,"
sagði Hafsteinn. Við erum nú komin
á það stig, að það fer brátt að há
FÆREYSKI rithöfundurinn
HeSin Brú, sem er kunnasti
færeyski rithöfundurinn, sem
ritar á færeyska tungu, flytur
erindi í Norræna húsinu í
kvöld kl. 20,30 og heitir erin-
di hans: Det nationale ar-
bejde pá Færöerne.
Við röbbuðum stuttlega við
Heðin Brú, en hann hefur s.l.
vikur dvalizt sem gestur I Norr-
æna húsinu og verður hann hér
fram í næsta mánuð.
,,Ég hef notað tímann hér til
að skrifa endurminningar mí-
nar," sagði rithöfundurinn í
spjallinu. „Kaflar úr endur-
okkur hversu hreppurinn er lítill. Nú-
na eru milli 60 og 70 íbúðarhús í
byggingu, sem enn er ekki flutt inn i
og er mjög farið að þrengja að
byggðinni.
Það má segja. að i þessu máli hafi
komið upp tvær stefnur, annars veg-
ar sú stefna að byggja þéttar og
takmarka byggð í Hveragerði við
lítið þorp, ekki mikið stærra en það
er nú, en hins vegar svokölluð land-
vinningarstefna og á ég þá við að
reyna að vinna land i Ölfusinu."
Erfiðleikar
hitaveitunnar
Maður skyldi ætla, að Hvergerð-
ingar þyrftu ekki að hafa nokkrar
áhyggjur af hitaveitumálum sinum,
vegna hins mikla jarðhita, sem er í
þorpinu og nágrenni þess. Við spurð-
um þá Hafstein og Sigurð um þessi
mál.
„Það gefur náttúrlega auga leið,
að aðstæður eru geysilega hagstæð-
ar hér i þessum málum," sögðu þeir.
„Eigi að siður eigum við við ýmis
vandamál að striða. Við erum hér á
háhitasvæði, sem þýðir að hitinn er
mjög hár og þvi óheppilegur til húsa-
minningum mínum komu fyrst
út í Varðin í Færeyjum 1972,
og síðan hafa nokkrir kaflar
komið, en ég reikna með, að
þetta efni komi út í bók. Það
hefur verið gott að vera hér á
íslandi á allan hátt og Norræna
húsið er gott tiltak. Annars hef
ég að undanförnu verið að vin-
na við þýðingu á K:ramasoff
bræðrunum eftir Dostojevskí,
en það er feikn mikið rit, 1 1 00
blaðsíður, og ég hef skuld-
bundið mig til að Ijúka þýðingu
þess fyrir útgáfu hjá Emil
Thomsen á næsta ári. Til þess—
að kynnast blænum á skrifum
hitunar. Það má því kannski segja,
að það hafi verið erfiðleikar Hitaveit-
unnar að nýta hitann á skynsamleg
an hátt.
Hitaveita var stofnuð hér árið
1947 og 1970 var hún gjörsamlega
búin að ganga sér til húðar. 1971
var svo hafizt handa við að endur-
bæta hitaveituna frá grunni og var
því verki lokið á 4 árum. Þá voru
Hans Gústafsson garðyrkjubóndi.
Dostojevskí þýddi ég eina af
smásögum hans áður, en við
þýðinguna á K:ramasoff
bræðrunum yfir á færeysku
styðst ég við norræna útgáfur
og þýðingar."
Heðin kvaðst alls hafa skrifað
12 bækur sjálfur, en að auki
hefur hann þýtt fjölmargar.
Hann nefndi, að allt þar til fyrir
um það bil 10 árum hefðu
færeyskir rithöfundar og jafn-
vel útgefendur ekki fengið
neina peninga fyrir verk sitt, en
með tilkomu Emil Thomsen
sem bókaútgefenda hefði þetta
breyzt, en útgáfufyrirtæki hans
Reynir Sigurbergsson j bakgrunni er stafli af saltfiski, sem á eftir að þurrka
og fer siðan á erlendan markað.
„Hví skyldi maður
vera svo bundinn ”?
Spjallað við Heðin Brú, rithöfund frá Fœreyjum