Morgunblaðið - 22.09.1976, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 1976
SUÐUR-AFRÍKA
„Þeir gáfu þér viskí
í staðinn fyrir frelsi
„Byiting barnanna" hefur sett
stjórn Vorsters upp við vegg
UNDANFARNAR óeirðir í Suður
Afríku, sem orðið hafa að frumkvæði
skólabarna þar, eru einsdæmi í sög-
unni. Engri frelsishreyfingu svipar til
þessarar. Hún hefur nú þegar áunnið
sér sess i mannkynssögubókum
framtiðarinnar. Líkast til er ólga und-
anfarinna mánaða næst því sem
b!okkumenn i Suður Afriku hafa
komizt raunverulegri byltingu. Ef
þeii hefðu byssur undir höndum, —
en byssur eru eins og allt annað i
Suður-Afriku aðeins fyrir hvita —,
gæti hrein og bein bylting brotizt út,
a.m.k. á þeim svæðum þar sem
óeirðirnar hafa verið hvað heiftúðug-
astar. Nú þegar hafa tveir menn
varað við þvi að ástandið i landinu
nálgist borgarastyrjaldarstigið, en
það voru Gatsha Buthelezi leiðtogi
Zúlúmanna og Japie Basson, einn af
þingmönnum stjórnarandstöðunnar
á suður-afriska þinginu.
Allt frá því er lögreglan i Soweto-
blökkumannahverfinu í Jóhannesar-
borg greip til vopna 16 júni s I. með
þeim afleiðingum að 1 76 manns biðu
bana hefur ólgan og óeirðirnar farið
stigvaxandi. og jafnframt breiðast þær
út Lögreglan á fullt í fangi með að
anna öllu því eftirlitsstarfi sem ástand-
ið krefst og Jimmy Kruger dómsmála-
ráðherra hefur varað við því að lögregl-
an hafi hreinlega ekki bolmagn lengur
til að verja eignir hvítra Hann hefur
hvatt atvinnurekendur til að mynda
eigin öryggissveitir Þessi yfirlýsing
hefur þótt auðmýkjandi fyrir ríkisstjórn
sem löngum hefur stært sig af fjöl-
mennu og öflugu öryggisliði
Lögreglan hefur reynt að beita öllum
hefðbundnum ráðum sinum, — við-
vörunum, táragasi, kylfum, hundum
og byssum. En hinir ungu blökkumenn
haida ótrauðir áfram báráttunni. Mann-
og eignatjón er orðið gífurlegt; fjöldi
manna hefur einnig særzt og verið
handtekinn. Þetta hefur þó aðeins
stappað stálinu í unglingana
Hið furðulega við þessa „barnabylt-
ingu'' er á hve afgerandi hátt hún hefur
tekið frumkvæðið úr höndum hinna
fullorðnu blökkumanna. Afstaðða ða za
barbarnaanna til foreldra sinna mótast
af óþolinmæði jafnt sem kaldhæðni.
Þau láta ekki aðskilnaðarstefnuna buga
sig eins og foreldrar margra þeirra,
Unglingur i lögreglukrumlum.
vegna þess að þeir hafa ekki kynnzt
öðru kerfi á ævinni og slikt leiðir oft til
fyrirlitninggdar ar edir ungu blökku-
menn eru algjörlega börn aðskilnaðar-
kerfisins sem innleitt var af Þjóðernis-
flokknum, flokki John Vorstersforsæt-
isráðherra, árið 1 948, og þeir óttast
hvorki kerfið sjálft né lögreglu þá sem
stendur vörð um það Fjöldi þeirra
skiptir í þessu sambandi miklu máli Til
dæmis eru 40% íbúa Soweto yngri en
20 ára, og 60% eru yngri en 30 ára.
Því yrði tilgangslaust fyrir rikisstjórn
Vorsters að bjóða hinum eldri, hægfara
blökkumönnum nýjar tilslakanir, því
það eru ekki þeir sem standa að baki
óeirðunum
Afstaða foreldra til framtaks af-
kvæmanna er allt frá reiði og fordæm-
ingu til fullkomins samþykkis. Faðir
einn úr hópi kynblendinga segir: „Til-
finningar mínar eru stolt, skömm og
ótti: stolt yfir þvi að börn mín skuli
JPramhald á bls. 18
v-táýv'ÓtlK'Z11.1.æi
ÓeirSir I HöfSaborg.
Sjálfstæði Bantústananna
— eitt helzta hitamálið í Suður-Afríku
ÞEGAR fimm mínútur eru til mið-
nættis þann 25. næsta mánaðar
verður suður-afríski fáninn tekinn
niður i höfuðborg Transkei,
Umtata og hinn nýi fáni sjálfstæðs
Transkei verður dreginn að hún í
hans stað við undirleik hvella úr
101 riffli. Þar með verður
Transkei fyrst hinna n»u ættlanda
eða Bantústana í Suður Afriku til
þess að þiggja sjálfstæði frá ríkis
stjórn Vorsters og um leið afsalar
það sér rétti til að krefjast skerfs
af auðæfum Suður Afriku þaðan i
frá. Sjálfstæðistilboð Vorster-
stjórnarinnar til afrísku ætt-
landanna er ein helzta tilraun
hennar til að bliðka blökkumenn.
En tilboð þessi þykja æði vafasöm
og ávinningur af þvi að taka þeim
er umdeilanlegur svo ekki sé
meira sagt.
Fáar ef nokkrar erlendar ríkis-
stjórnir munu viðurkenna hið nýja
riki fyrst i stað a m k , — nema
Suður-Afríkustjórn sjálf Þær óttast
að slik viðurkenning mundi fela i sér
siðferðilegt samþykki á Transkei
sem afsprengi aðskilnaðarstefnunn-
ar Transkei mun heldur ekki reyna
að fá inngöngu i Sameinuðu
þjóðirnar eða Einingarsamtök,
Afríkurikja, og reyndar hafa
Einingarsamtökin gefið hinum 47
aðildarlöndum sínum fyrirmæli um
að viðurkenna Transkei ekki
Bantústanarnir i Suður-Afríku eru
leifar gömlu ættlandanna og hafa á
síðustu 1 5 árum fengið snefil af
sjálfstjórn af Vorster-stjórninni og
verið ýtt út á braut sjálfstæðisins
Þvi fleiri Bantústanar sem þiggja
sjálfstæði því meiri réttlætingu fær
stefna Vorsters að hans mati
Bantústanarnir eru alls aðeins
13,7% alls landssvæðis Suður-
Afríku, en samt þjóna þeir sem ætt-
lönd fyrir 18 milljonir Afríkumanna,
en 4,2 milljonir hvítra, 2,3 milljonir
kynblendinga og 750 000 Indverja
skipta afgangi landsins á milli sín
Bantústanarnir voru formlega lög-
leiddir 1959
Er Bantústani fær sjálfstæði verða
allir þeir blökkumenn sem þaðan
eru ættaðir hvort sem þeir búa þar
eða ekki, þegnar þessa nýja ríkis. Á
þennan hátt er þeim fleytt út úr
svökölluðum „hvitum svæðum
Suður-Afríku (stjórnarskrárlega, ef
ekki beinlínis bókstaflega) og afsala
sér tilkallli til hvers konar réttinda á
„hvítum" svæðum Þeir verða út-
lendingar með vegabréf í „hvítu"-
Suður-Afríku, — þótt reyndar yrðu
þeir mun fjölmennari en hinir hvítu
íbúar
Þetta er það sem aðskilnaðarstefn-
an snýst i raun og veru um, —
synjun ríkisstjórnar Suður-Afríku á
þvi að Afrikumenn á „hvitu"
svæðunum séu nokkuð meira en
„tímabundnir dvalargestir", sem
selja vinnu sina hvita manninum á
meðan hennar er þar þörf. Sú stað-
reynd að margir þessara Afríku-
Framhald á bls. 18
RHODESIA
SUÐVESTUR AFRÍKA
J TRANSVAAL
...
- '. • Pretoria • ^
Jóhannesarb°RG« swaz|land
y/Æ'-***. -’*\ i
Æ"/ORANGE *;......
"4 "f/ FREE STATE ; Æ
ATLANTSHAF
I
Bloemfontein # ^
LES0TH0 i NATAL
'urban
SUÐUR-AFRÍKA
•/,. r////////.
TRANSKEI
//
CAPE PROVINCE
Port Elizabeth
INDLANOSHAF
ÖFÐABORG
Spurningin
er ekki hvort,
heldur hvenær
Smith fellur
SKÆRULIÐASTYRJÖLD blökku-
manna I Rhódeslu gegn minnihluta-
stjórn hvitra er þegar unnin. Það er
að minnsta kosti útbreidd skoðun
meirihluta blökkumanna I landinu,
6,5 milljóna talsins. Og þeir sem
hætta sér út í að koma með ágizkan-
ir um hversu lengi rikisstjórn lan
Smiths muni halda velli segja að
með nokkurri heppni geti hún lafað
næstu 12 eða 18 mánuðina.
En vitaskuld er skoðun hvitra í þessu
efni algjör andstæða Smith og rikis-
stjórn hans, sem gætir hagsmuna
hinna aðeins 250 000 hvitu ibúa
landsins. hafa allt frá þvi að skæruliða-
striðið hófst i desember 19 72 sagt
Rhódesiubúum að stjórnarherinn hafi