Morgunblaðið - 16.10.1976, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. OKTOBER 1976
argmtMafrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auqlýsingar
hf. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Ár íi Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100
Aðalstræti 6, sfmi 22480
Áskriftargjaid 1 100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 60.00 kr. eintakið.
Viðhorfin í
landhelgismálinu
Viðhorfín í landhelgis-
málum okkar Íslendínga
nú þegar ár er liðið frá útfærslu
fiskveiðimarkanna í 200 sjómíl-
ur og einungis nokkrar vikur,
þar til samningurinn við Breta
rennur út, eru afar skýr Það er
samdóma álit manna, að ein-
ungis geti komið til greina að
gera samninga um gagnkvæm
fiskveiðiréttindi, ef það þjóni
hagsmunum íslendinga Þessi
sjónarmið komu glöggt fram í
viðtölum, sem birtust í Morg-
unblaðinu i gær, þar sem fjall-
að var um þann árangur, sem
náðst hefur á fyrsta ári útfærsl-
unnar og horfurnar framundan
í viðtali við Morgunblaðið
svaraði Geir Hallgrímsson for-
sætisráðherra spurningu um,
hvað framundan væri í land-
helgismálum okkar á þennan
veg: ,,Nú er það á okkar valdi
hvernig við hagnýtum fiskimið-
m í kringum landið Við berum
ábyrgð á þvi, bæði gagnvart
sjálfum okkur, komandi kyn-
slóðum og sveltandi heimi að
ná hámarksnýtingu til lang-
frama á þeim auðlindum, sem
fiskimiðin fela i sér Við hljótum
að vega það og meta eftir að-
stöðu hverju sinni, hvort við
viljum veita fiskimönnum ann-
arra þjóða réttindi innan okkar
fiskveiðilögsögu með það fyrir
augum að ná sömu réttindum
utan 200 mílna lögsögu okkar
í þeim efnum, mega ekki ein-
göngu skammtímasjónarmið
ráða ferðinni, heldur verður
einnig að hugsa um hagsmuni
okkar, lengra fram í tímann."
Matthías Bjarnason sjávarút-
vegsráðherra var spurður hvað
gerast mundi, þegar samning-
urinn við Breta rennur út hinn
1. desember næstkomandi.
Sjávarútvegsráðherra svaraði á
bessa leið: ,,Ekki annaðen það,
3ð þeir eru skuldbundnir til að
nætta veiðum samkvæmt
samningum, sem þeir hafa gert
:>g fara því af íslandsmiðum,
tema samkomulag hafi náðst
jm gagnkvæm fiskveiðirétt-
ndi, en það er ekki okkar ís-
lendinga að bjóða þau heldur
Breta eða EBE, ef þeir þá hafa
náð samkomulagi um útfærslu
eigin fiskveiðilögsögu og yfir-
ráð EBE yfir hafréttarmálum
bandalagsríkjanna. Að mínu
mati verður ekki um samninga
við Breta að ræða nema boð
um gagnkvæm fiskveiðiréttindi
verði komin fram og við metum
þau að vera hagstæð fyrir
hagsmuni íslands."
Og Eyjólfur Konráð Jónsson
alþingismaður, sem á sæti í
sendinefnd Íslands á hafréttar-
ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna, svaraði spurningu um
viðhorfin i landhelgismálum
okkar þannig: ,,Eins og ég áður
hef vikið að, tel ég okkur hafa
unnið lokasigur og engir frekari
samningar um fiskveiðiréttindi
geti komið til greina, nema þá
gagnkvæmír samningar, ef við
teljum okkur hagstætt að gera
einhverja slíka, enda greindum
við, fulltrúar allra stjórnmála-
flokka, sendinefnd Efnahags-
bandalagsins frá þessari sam-
eiginlegu skoðun okkar í sum-
ar."
Af þessum tilvitnunum má
sjá, að afstaða forystumanna
og talsmanna Sjálfstæðis-
flokksins i þessu máli er afar
skýr. Einungis samningar, sem
byggja á gagnkvæmum fisk-
veiðiréttindum, þ.e. heimild
okkar til veiða innan fiskveiði-
marka annarra þjóða gegn
sams konar heimildum innan
okkar fiskveiðimarka, koma til
greina. Þá vaknar sú spurning,
hvaða hagsmuni við kunnum
að hafa af þvi að hafa veiði-
heimildir innan fiskveiðimarka
annarra ríkja. í fyrrnefndu við-
tali við Morgunblaðið í gær,
fjallaði Matthías Bjarnason um
þetta atriði og sagði þá: ,,Enn-
fremur vil ég benda á að það er
mikil nauðsyn fyrir okkur, að
halda opnum samningaleiðum
Við þurfum og getum þurft í
ríkum mæli að leita-á fiskimið
annarra þjóða. Við skulum taka
sem dæmi þegar Grænlending-
ar hafa fært út í 200 mílur, þá
getur það haft gífurlega þýð-
ingu fyrir okkur að eiga rétt til
fiskveiða við Grænland og
sömuleiðis vil ég benda á, að á
loðnuveiðum í sumar, kom það
fyrir, að islenzk veiðiskip
veiddu loðnu það djýpt út af
Vestfjörðum, að það hefði verið
Grænlandsmegin við miðlínu,
ef búið hefði verið að færa út
fiskveiðilögsögu við Grænland
Við skulum gera ráð fyrir, að
framhald verðí á þessum veið-
um og loðnan geti verið það
langt undan landi, að megin-
þorri veiðanna verði Græn-
landsmegin við miðlínu, þá
værum við illa staddir ef við
hefðum alls staðar lokað fyrum
til samninga. Þá vil ég einnig
banda á síldveiðar í Norðursjó,
þótt ég telji þá hagsmuni okkar
ekki eins mikilsverða og þeir
voru fyrir nokkrum árum,
vegna þess hve nærri síldar-
stofninum hefur verið gengið.
Ef EBE býður okkur gagnkvæm
fiskveiðiréttindi í íslenzkri fisk-
veiðilögsögu eigum við að mín-
um dómi að skoða það og í því
Ijósi hvað er hagkvæmast fyrir
okkur.”
LANDSMÁLAFÉLAGIÐ Vörður gekkst fyrir pallborðsumræðum um
stefnu og störf ríkisstjórnarinnar í átthagasal Hótel Sögu sl. miðviku-
dag. Fundurinn var f jölsóttur og fór hið bezta fram. Forsætisráðherra,
Geir Hallgrímsson, flutti inngangserindi, síðan voru pallborðsumræð-
ur og loks svarað fyrirspurnum frá fundarmönnum. Forsætisráðherra
mælti ræðu sína af munni fram (ekki eftir skrifuðu handriti). Þar af
leiðir að hér verður aðeins birtur efnislegur útdráttur hennar og í
búningi blaðamanns.
Baráttumál
og stefnumið
Baráttumál okkar í siðustu
Alþingiskosningum og höfuð-
stefnumið rikisstjórnarinnar fara
saman í öllum höfuðatriðum:
0 1. Að færa fiskveiðilögsögu
okkar út í 200 milur, tryggja
viðurkenningu hennar í raun og
fulla stjórnun okkar á veiðisókn
innan hennar.
9 2. Að tryggja öryggi og varnir
landsins.
• 3. Að tryggja fulla atvinnu um
land allt, þrátt fyrir þá sýnilegar
afleiðingar viðblasandi efnahags-
kreppu.
• 4. Að treysta efnahag landsins
og hamla gegn verðbólgu og við-
skiptahalla.
Þrjú fyrstu
efnisatriðin
Ég fer fljótt yfir sögu í öryggis-
og varnarmálum. Innan nokkurra
skiptakjör á erlendum mörkuðum
fyrir útflutningsafurðir, sem
skapa okkar hin ytri skilyrði, er
setja okkur viss mörk í efnahags-
legu tilliti. Þetta eru staðreyndir,
sem taka hefur orðið tillit til,
þrátt fyrir dugnað kynslóðanna,
sem byggt hafa þetta land í 11
aldir, og hverjir svo sem hafa
stýrt málefnum þjóðarinnar.
í þessu efni koma í hugann
áföllin, sem við urðum fyrir 1967
og 1968, er útflutningstekjur
landsmanna lækkuðu um helming
á tveggja ára tímabili. Þá fóru
saman viturleg stjórnarstefna og
batnandi ytri skilyrði, sem urðu
þess valdandi, að við komumst
upp úr þeim öldudal. Þessi ytri
skilyrði héldu áfram að batna allt
fram til 1. ársfjórðungs 1974. Og
aldrei í sögu sinni hefur þjóðin
notið betra árs að þessu leyti en
ársins 1973. Þegar þetta er haft í
huga er ógnvekjandi, að á árinu
1974 voru allir stjórnmálaflokkar
sammála um, að stefndi i óefni.
Verðbólga yfir 50% á ársgrund-
veili. Hallarekstur atvinnuveg-
heimila, og samneyzlu, þ.e. út-
gjalda ríkisins og sveitarfélaga.
Einnig til fjárfestingar hins opin-
bera, stofnana, fyrirtækja og
einstaklinga.
Við náðum þeim árangri á árinu
1975 að þjóðarútgjöldin lækkuðu
um nær 10%, I stað þess að þau
höfðu aukizt um sama hlutfall
1974. 1974 stóðu þjóðartekjur í
stað en lækkuðu hins vegar um
9% árið 1975. Þessi lækkun
þjóðartekna, sem stafaði m.a. af
versnandi viðskiptakjijrum, varð
til þess, að samdráttur þjóðarút-
gjalda nægði ekkí til að tryggja
árangur i jöfnun viðskiptahallans
við útlönd, hann var bæði árin
1974 og 1975 nær 12% af þjóðar-
framleiðslunni. Hins vegar er
gert ráð fyrir því að viðskiptahall-
inn verði kominn niður í 5 til 6%
á þessu ári og jafnvel minna.
Miðað er við það að ná þessum
halla niður í 2 til 3% á næsta ári.
Það er auðvitað kjaraskerðing
að draga úr þjóðarútgjöldum. Við
skulum ekki deila um það. Og
þessi kjaraskerðing heíur einkum
vikna frá því að núverandi ríkis-
stjórn tók til starfa, var óvissu
eytt í öryggis- og varnarmálum og
nýtt samkomulag gert við Banda-
ríkin um framkvæmd varnar-
samningsins. Staðfest og ítrekuð
var sú yfirlýsing, að ísland skyldí
áfram taka þátt í varnarsamstarfi
vestrænna lýðræðisríkja innan
Atlantshafsbandalagsins.
Ég fer einnig Tljótt yfír sögu að
því er varðar útsærslu fiskveiði-
lögsögunnar i 200 mílur. Það var
stefna ríkisstjórnarinnar að það
yrði gert á árinu 1975. Nú í vik-
unni er ár liðið frá því að reglu-
gerð um 200 milna fiskveiðilög-
sögu, er Matthías Bjarnason
sjávarútvegsráðherra undirritaði,
gekk í gildi. Ég held að fáum
okkar hafi dottið í hug, eða gert
sér vonir um, að á svo skömmum
tima næðist sá árangur af útfærsl-
unni, sem er staðreynd í dag.
Innan árs frá gildistöku þessarar
reglugerðar, eru 200 mílurnar
viðurkenndar í raun, eða beinlín-
is, með samningum af hálfu allra
þeirra þjóða, sem veiðar hafa
stundað á Íslandsmiðum. Viður-
kenning fékkst eftir mikla og
harða baráttu og hættum hefur
verið bægt frá á miðunum.
Dregið hefur verið stórlega úr
afla útlendinga hér við land, frið-
unarsvæði eru virt af þeim og
verndaraðgerðir í heiðri haldnar.
Þrátt fyrir viðtækt atvinnuleysi
víða um lönd í kjölfar efnahags-
kreppunnar hefur tekizt að halda
hér uppi fullri atvinnu um gjör-
vallt landið.
Vandi efna-
hagslífsins
Við tslendingar höfum aldrei
átt á vísan að róa varðandi gróður-
far, veðurfar, aflasæld og við-
anna, hallarekstur þjóðarbús og
opinberra stofnana, viðskiptahalli
og erlend skuldasöfnun vaxandi.
Stöðvun helztu atvinnuvega
okkar og atvinnuleysi var á næsta
leiti.
Þessi var myndin sem við blasti,
er núverandi ríkisstjórn tók við
og setti sér þau markmið í efna-
hagsmálum að draga úr viðskipta-
hallanum og verðbólgunni, að
koma á hallalausum ríkisbúskap
og tryggja atvinnuöryggi! Við
skulum íhuga, hvern veg hefur til
tekizt.
Þjóðarútgjöld
og þjóðartekjur
Það getur verið eðlilegt, að við-
skiptahalli sé við önnur lönd eitt-
hvert tímabil, meðan verið er að
byggja upp framleiðslutækin og
staðið er í framkvæmdum, sem
eiga eftir að spara erlendan gjald-
eyri eða stuðla að öflun hans. Það
hefur og verið stefna OECD-landa
að þola nokkurn viðskiptahalla
um tíma vegna olíuverðshækk-
ana. Ljóst er hins vegar að ekki er
hægt að reka þjóðarbúið með
halla um lengri tíma, enda tak-
mörk fyrir því, hve lengi er hægt
að brúa slíkan halla með erlend-
um lántökum. Við þekkjum flest
hliðstæður sem einstaklingar og
fjölskylduheildir.
En hvern veg skal mæta slíkum
vanda. Ég einfalda e.t.v. myndina
um of, þegar ég segi, að lykil-
lausnin sé að lifa ekki um efni
fram, eyða ekki meiru en aflað er.
Þetta þýðir, að við verðum annað
tveggja að draga úr þjóðarút-
gjöldum eða auka þjóðartekj-
urnar. Ef við viljum draga úr
þjóðarútgjöldum, þá nær sú við-
leitni hvorttveggja til einka-
neyzlu, þ.e. einstaklinga og
SAGÐI GEIR
SON Á \
komið niður á éinkaneyzlunni og
fjárfestingu atvinnuveganna og
einstaklinga. Samneyzlan og
hinar opinberu framkvæmdir
hafa hins vegar litt eða ekki dreg-
ist saman. Við höfum að vísu
stöðvað vöxt samneyzlunnar en
við höfum jafnframt aukið opin-
bera fjárfestingu, ef með er tekn-
ar í myndina yfirgripsmiklar
orkuframkvæmdir, til að nýta
innlenda orkugjafa í stað inn-
fluttra. Hins vegar ber á það að
líta að þessar framkvæmdir
styrkja stöðu okkar, þegar til
lengri tíma er litið, þó þær leggi
óneitanlega byrðar á okkur um
sinn.
Veróbólguþróunin
Verðbólguvöxturinn, frá árs-
byrjun til ársloka 1974, var 53%.
Á árinu 1975 var hann kominn
niður i 37%. I ár er áætiuð verð-
bólguaukning frá 25—30%,
sennilega nær 30%,. Hér er auð-
vitað stefnt í rétta átt, en árangur
af stefnu stjórnarinnar á þessu
sviði er ekki fullnægandi. Én
hvað veldur verðbólgu, hverjir
eru helztir verðmyndunarþættir?
Sá þáttur, sem við höfum helzt í
hendi okkar, eru ákvarðanir í
launa- og kjaramálum. Það er
hinn innlendi kostnaður, sem auð-
vitað skiptir mjög miklu máli til
að halda niðri verðbólgunni.
Vinnulaunakostnaður er þó eng-
an veginn eini þáttur þessar ar
þróunar. Því fer víðsfjarri. Minna