Morgunblaðið - 29.10.1976, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. OKTÖBER 1976
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Utþensla opinbera
kerfisins
Eitt þeírra grundvallar-
atriða, sem alltaf hafa
valdið ágreiningi á milli Sjálf-
stæðísflokksins og vinstri flokk-
anna er sú afstaða hins fyrr-
nefnda að takmarka eigi um-
svif hins opinbera svo sem
kostur er og þ.á.m. skatt-
heimtu þess, en í þess stað eigi
borgararnir að ráðstafa sem
mestum hluta eigin aflafjár
sjálfir og einkaaðilar að annast
þá atvinnustarfsemi og þjón-
ustu, sem þeir geta betur ínnt
af hendi en opinberír aðilar.
Þessi skilsmunur á stefnu
stjórnmálaflokkanna kemur
skýrar fram í borgarstjórn
Reykjavíkur en á vettvangi
landsmála vegna þess, að í
borgarstjórn hefur Sjálfstæðis-
flokkur meirihluta og getur
fylgt fram stefnu sinni en í
landsmálum hlýtur flokkurinn
að taka tillit til sjónarmiða
þeirra flokka, sem hann vinnur
með hverju sinni í ríkisstjórn.
Glöggt dæmi um þennan
stefnumun kom fram í umræð-
um á fundi borgarstjórnar
Reykjavíkur í síðustu viku Þá
lögðu borgarfulltrúar minni-
hlutaflokkanna fram tillögur
um breytingar á stjórnkerfi
borgarinnar, sem eru mjög
áþekkar tillögum um sama
efni, sem þeir hafa flutt um
langt árabil. í stórum dráttum
vilja borgarfulltrúar minnihluta-
flokkanna, þ.e. vinstri flokk-
anna svonefndu i borgarstjórn
Reykjavíkur, auka stórlega yfir-
byggínguna á borgarkerfinu.
Þeir vilja fjölga borgarfulltrú-
um. Þeír vilja fela sérstöku ráði
að annast yfirstjón verklegra
framkvæmda borgarinnar og
þeir vilja svipta borgarstjórann
þeirri pólitísku ábyrgð sem
hann ber gagnvart kjósendum,
með því að gera borgarstjórann
að embættismanni, sem þá
mundi enga pólitíska ábyrgð
bera gagnvart kjósendum.
Þessum hugmyndum hafa
borgarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins jafnan hafnað Engin
efnisleg rök hafa komið fram
sem benda til þess að það sé
nauðsynlegt að fjölga borgar-
fulltrúum vegna hagsmuna-
mála borgarbúa. Ef það lægi
Ijóst fyrir, að borgarstjórn eins
og hún er nú skipuð gæti ber-
sýnilega ekki sinnt skyldustörf-
um sínum í þágu borgarbúa
væri auðvitað sjálfsagt að
fjölga borgarfulltrúum. En ekk-
ert hefur komið fram, sem
bendir til þess að þörf sé á því.
Þvert á móti sýnir reynslan,
eins og Ólafur B. Thors, forseti
borgarstjórnar, benti á, að fá-
menn og virk borgarstjórn
þjónar bezt hagsmunum
borgarbúa. Og þá á hún að
vera fámenn Það er engin
ástæða til að þenja kerfið út
kerfisins vegna. Hér er glöggt
dæmi um það, hvernig fulltrúar
Sjálfstæðisflokksins standa í
vegi fyrir útþenslu kerfisins,
þar sem þeir hafa afl til þess.
Annað dæmi um tilhneigingu
vinstri flokkanna til útþenslu
opinbera kerfisins er sú tillaga
þeirra í borgarstjórn, að yfir-
stjórn verklegra framkvæmda
borgarinnar skuli vera i hönd-
um sérstaks framkvæmdaráðs.
Nú er það svo, að verklegar
framkvæmdir á vegum borgar-
innar hafa jafnan verið til fyrir-
myndar og engin sérstök rök
liggja til þess að setja skuli á
stofn „ráð" til þess að hafa
yfirstjón þeirra með höndum.
En ríkur vilji vinstri flokkanna til
þess að þenja kerfið út er slíkur
að þeir vilja fela sérstöku ráði
yfirstjórn allra verklegra fram-
kvæmda borgarinnar enda þótt
engin rök liggi til þess.
Með sama hætti lýsir hug-
mynd þeirra um að borgarstjóri
skuli vera embættismaður, sem
enga pólitiska ábyrgð beri,
kerfishugsunarhætti þeirra.
Borgarstjórinn í Reykjavík hef-
ur jafnan verið kjörinn af
borgarbúum. Hann hefur verið
forystumaður í málefnum
borgarbúa. Hann hefur borið
pólitiska ábyrgð gagnvart kjós-
endum i Reykjavik og er það
augljóslega í senn bæði hvatn-
ing í starfi og aðhald Þessu
vilja vinstri flokkarnir breyta en
efla í þess stað embættis-
mannavaldið og gera borgar-
stjórann í Reykjavík að lit-
lausum embættísmanni. Fyrir
utan allt annað er þetta auðvit-
að ólýðræðislegt í hæsta máta
Það er ekki sízt galli á stjórn-
kerfi landsins, að embættís-
menn, sem enga ábyrgð bera
gagnvart kjósendum hafa of
mikil völd en hinir kjörnu full-
trúar fólksins of litil völd.
Tíðarandinn nú er sá, að það
beri að takmarka mun meira en
gert er i dag umsvif hins opin-
bera Ríkiskerfið ekki sízt hefur
þanizt of mikið út. Það hefur
kallað á stóraukna skattheimtu
enda er nú svo komið að skatt-
byrðin er orðin of þung og má
alla vega ekki meiri vera. Opin-
berir aðilar eru farnir að seilast
of djúpt í vasa borgaranna Það
er ekki sízt verkefni Sjálfstæðis-
flokksins í þeirri ríkisstjórn, sem
nú situr, að snúa blaðinu við og
draga úr umsvifum ríkisins,
sem hafa stóraukizt á undan-
förnum árum. Og það eitt er í
samræmi við vilja fólksins og
heilbrigða stjórnarháttu.
forsetakosningar í USA • forsetakosningar í USA • forsetakosn
New York, 28.
okt. 1976.
Frá Ingva
Hrafni
Jónssyni,
blaðamanni
Mbl.
Kjósendur
virðast
áhugalitlir
AÐEINS fjórir dagar eru nú eftir af
kosningabaráttunni i Bandaríkjun-
um og úrslitin hafa aldrei verið jafn
óviss. Skoðanakannanir sýna að lít-
ill munur er á fylgi þeirra Fords og
Carters. Einnig eru úrslitin óviss
vegna þess að kjósendur virðast
vægast sagt hafa lítinn áhuga á
þátttöku i vali þess manns, sem
stjórna á landinu næstu fjögur árin.
Blaðamaður Morgunblaðsins fór í
tveggja tima göngu i New York i
morgun og tók nokkra vegfarendur
tali. Aðspurðir um hvað þeim fynd-
ist um kosningarnar, ypptu flestir
aðeins öxlum og sögðust ekki hafa
áhuga á þeim. Tveir sögðu að Carter
mundi sigra og einn kvað Ford.
Þetta er að sjálfsögðu ekki merkileg
skoðanakönnun en hún rennir stoð-
um undir þá tilfinningu að kosning-
arnar séu alls ekki á næsta leiti, þær
gætu allt eins farið fram eftir ára-
mót.
Það hefur verið sagt að
þessi kosningarbarátta hafi
að mestu verið háð í fjölmiðl-
um, en að fjölmiðlar hafi ekki
náð að vekja áhuga fólksins,
einkum vegna þess að fram-
bjóðendur séu svo litlausir.
Þeir hafi lítið að segja og hafi
ekki upp á þær breytingar að
bjóða sem bandaríska þjóðin
sækist eftir.
Ford forseti fékk góðar
fréttir í morgun frá tveimur
stöðum en Jimmy Carter
slæmar Stjórnmálafréttarit-
arar í Kalíforníu telja nú víst
að Ford muni sigra þar. Að
sögn New York Times hafa
helztu forystumenn Carters í
fylkinu viðurkennt í einkavið-
ræðum að möguleikar Cart-
ers séu nær engir. Þá skýrði
skoðanakönnun New York
Daily News frá því að Ford
hefði dregið á Carter í New
York. Fylgi Fords sé nú fjöru-
tíu og sex prósent á móti
fimmtiu og tveimur prósent-
um fyrir Carter. Er það að
sögn fréttaskýrenda of litill
munur til að ráða úrslit af.
Bæði þessi fylki eru afar
mikilvæg, með áttatíu og sex
kjörmenn samtals.
Meðal skýringa á því hvers
vegna Ford forseti sé farinn
að vinna á þessa síðustu
daga baráttunnar, er ein sú
útbreidda afstaða kjósenda
að hvorugur frambjóðandinn
sé góður, en þar sem þeir
þekki Ford eftir tvö ár i Hvíta
húsinu, verði hann fyrir val-
inu. Hér er einkum átt við
þann hóp kjósenda, sem
fram til þessa hefur lýst sig
óákveðinn í skoðanakönnun-
um. Þetta hafa fram-
kvæmdastjórar kosningabar-
áttu Fords lengi sagt og
treyst á að meirihluti þessa
óákveðna hóps kjósi Ford.
Frambjóðendur hafa báðir
hafið gífurlega auglýsinga-
herferð í sjónvarpi, sem talin
er að kosta muni allt um tiu
milljónir dollara, jafnframt
því, sem þeir þeytast milli
þeirra fylkja, sem mikilvæg-
ust eru talin um þessar
mundir.
Jimmy Carter var á mjög
fjölmennum fundi í New
York í gær, í vefnaðarfram-
leiðsluhverfinu og er áætlað
að um sjötíu þúsund manns
hafi fagnað honum. En í New
York sjálfri hefur Carter
örugga forystu, en Ford í
úthverfum og mörgum öðr-
um borgum.
Ford forseti sagði i ræðu i
gærkvöldi i Villanovaháskóla
í Pennsylvaniu, að stjórn sin
hefði verið opin og hrein-
skilin gagnvart bandarisku
þjóðinni og að Hvita húsið
hefði ekki verið með neinn
Ford
vinnur
á
einræðisblæ á sér. Stjórn-
málafréttaritarar segja að
þessi ræða hafi verið upphaf-
ið að hörðum tilraunum for-
setans til þess að rjúfa öll
tengsl sín við stjórnartíð Nix-
ons og Watergate, sem
óneitanlega hafa verið
honum óþægur Ijár í þúfu i
kosningabaráttunni.
Fréttaritarar spyrja hins
vegar hvort forsetinn fari
ekki nokkuð seint stað í því
máli, því Watergate og Nixon
séu svo órjúfanlega tengd í
hugum kjósenda.
James Reston, einn af rit-
stjórum New York Times,
segir i blaði sínu í morgun,
að kosningabaráttan hafi
ekki verið mjög fræðandi
fyrir kjósendur málefnalega
séð og að ræður frambjóð-
endanna hafi verið heldur
leiðinlegar endurtekningar,
sem auðvelt hafi verið að
sofna undir.
Kannski er þetta kjarni
málsins, ásamt þeirri stað-
reynd, að þessi kosningabar-
átta hefur einkennzt af met-
ingi um hvor frambjóðandinn
væri betri baráttumaður fyrir
kosningarnar, en ekki hvor
væri hæfari til að stjórna að
þeim loknum.
Það sem veldur mestum
áhyggjum í herbúðum
beggja frambjóðenda er ótt-
inn við litla þátttöku og er sá
ótti ekki ástæðulaus, því að
skoðanakannanir gefa til
kynna að aðeins um helm-
ingur kjósenda og jafnvel
tæplega það, muni neyta at-
kvæðisréttar síns.