Morgunblaðið - 27.11.1976, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1976
13
Sala ad hef jast
á happdrættis-
skuldabréfum
ÞRIÐJUDAGINN 30. nóvember
n.k. hefst sala á verðtryggðum
happdrættisskuldabréfum rfkis-
sjóðs, I-fiokki, samtals að fjárhæð
200 millj. kr. Skal fé því, sem inn
kemur fyrir sölu bréfanna, varið
til framkvæmda við Norður- og
Austurveg.
Áður liafa verið boðnir út átta
flokkar happdrættiskuldabréfa,
samtals að fjárhæð 1410 rnillj. kr.
og er árlega dregið um 4.740 vinn-
Litli prins-
inn áförum
í gærkvöldi var síðasta
sýning Þjóðleikhússins á
leikritinu Vojtsek eftir
þýzka skáldið Georg
Buchner.
Þá verður á morgun síðasta
sýningin á Litla prinsinum eftir
Exupery. Þetta er brúðuleiksýn-
ing sem notið hefur afar mikilia
vinsælda en ekki er unnt að sýna
hana lengur, þar eð brúðurnar og
sviðsbúnaður er fenginn að láni
frá Svíþjóð og verður nú sendur
þangað aftur. Næsta verkefni
Þjóðleikhússins verður ballett-
sýning íslenzka dansflokksins,
nemenda Listdansskólans, leikara
og karldansara. Nánar verður
sagt frá ballettsýningunni í blað-
inu síðar.
inga, samtals að fjárhæð 128,6
millj. kr. Allir þessir flokkar hafa
selst upp á skömmum tima og
hefur fénu m.a. verið varið til að
ljúka hringvegi um landið og full-
gera Djúpveg.
Happdrættisskuldabréf í I-
flokki eru hvert að fjárhæð tvö
þúsund krónur. Árleg fjárhæð
happdrættisvinninga nemur 10%
af heiidarútgáfunni, og er dregið
um þá einu sinni á ári, nú fyrst
10. febrúar 1977. Alls verður
dregið 10 sinnum, en vinningar
hverju sinni eru 598 talsins, sam-
tals að fjárhæð 20 millj. króna, og
skiptast þannig:
4 vinningar á kr. 1.000.000 kr. 4.000.000
4 vinningar á kr. 500.000 kr. 2.000.000
90 vínningar á kr. 100.000 kr. 9.000.000
500 vinningar á kr. 10.000 kr. 5.000.000
Happdrættisskuldabréfin verða
endurgreidd að 10 árum liðnum,
ásamt verðbótum í hlutfalli við þá
hækkun, sem verða á vlsitölu
framfærslukostnaðar á láns-
tímanum. Sem dæmi um þróun
framfærsluvísitölu, þá hafa bréf í
A-flokki 1972 hækkað um
310,83% eða liðlega fjórfaldast.
Happdrættisskuldabréf ríkis-
sjóðs eru undanþegin framtals-
skyldu og eignarsköttum, en vinn-
ingar og verðbætur undanþegnar
tekjuskatti og tekjuútsvari.
Seðlabanki Islands sér um út-
boð happdrættislánsins fyrir
hönd ríkissjóðs, en sölustaðir eru
bankar, bankaútibú og sparistjóð-
ir um land allt. Fréttatilkynning
Klippurnar voru til í
þorskastríðinu 1958
KLIPPURNAR alræmdu, sem
ísienzku varðskipin beittu óspart
gegn brezkum landhelgisbrjótum
í tveimur sfðustu þorskastriðum,
voru til þegar á árinu 1958, en þá
fékk Landhelgisgæzlan ekki
heimild tii að beita þeim. Kemur
þetta fram i bókinni „Tíu þorska-
str(ð“ eftir Björn Þorsteinsson
sagnfræðing.
í bókinni segir, að klippurnar
hafi verið hannaðar af Pétri
Sigurðssyni forstjóra Landhelgis-
gæzlunnar á árum 8. þorskastriðs-
ins, þ.e. 1958, en ekki beitt fyrr en
siðar. Þegar komið hafi á daginn,
að Bretar beittu herskipavaldi
togurum sínum til verndar og
togarasjómenn þeirra snúist önd-
verðir gegn störfum gæzlunnar,
hafi góð ráð verið dýr. „Á miðju
ári 1958 hóf Pétur Sigurðsson for-
stjóri með aðstoð Friðriks Teits-
sonar, járnsmfðameistara frá
Vitamál að smíða klippur, sem að
gagni mættu koma I viðureign við
landhelgisbrjóta. Smíði tækjanna
fór leynt; Islendingar höfðu
eignast hernaðarleyndarmál, sem
var aðeins á vitorði þeirra Péturs
og Friðriks."
Siðan segir:
„Tilraunir með togvíraklippur
voru framkvæmdar af varð-
skipunum Ægi og Mariu Júllu
undir stjórn skipherranna
Þórarins Björnssonar og Lárusar
Þorsteinssonar seint árinu 1958
og lokið rétt fyrir áramót. Þá þótti
fullreynt að klippurnar dygðu til
þess að stýfa i sundur togvíra án
þess að vinna tjón á skipi eða
slasa áhöfn.
Framleiðsla á togvíraklippum
handa varðskipunum hófst strax
að tilraunum loknum og snemma
árs 1959 voru öll varðskipin búin
leynivopninu, en þvi var ekki
beitt til þess að stöðva landhelgis-
brjóta, vegna þess að Islenzka
rikisstjórnin var þá tekin að
þreifa fyrir sér um samninga við
Breta.“
A blaðamannafundi hjá Sögufélaginu. Frá vinstri: Björn Þorsteinsson, Þórður Björnsson, Pétur
Sigurðsson og Bergsteinn Jónsson. — Ljésm.: rax.
„Tíu þorskastríð”
eftir Björn Þorsteinsson
BÚK þessi, sem kom út um
helgina, er þáttasafn um
fslensk hafréttarmál frá 15. öld
til nútfma. — Höfundur teiur,
að einhver mikilvægasta tækni-
byiting allra tlma hafi orðið á
Norður-Atlantshafi um 1400, er
nýjar gerðir skipa, tvf- og þrí-
möstrungar búnir margs konar
seglum útrýmdu vikingaaldar
einmöstrungunum af sigiinga-
leiðum Vesturlanda.
I kjölfar tæknibyltingarinnar
sigldu fiskveiðar á höfum úti,
og voru englendingar braut-
ryðjendur i þeirri iðju og sóttu
á íslandsmið þegar um 1410.
Aldrei höfðu neinir menn í
heiminum sótt áður svo langan
veg til þess eins að drepa þorsk,
og siglingar og fiskveiðar á höf-
um úti urðu blómlegur atvinnu-
vegur. „Menn höfðu unnið full-
an sigur á sjálfu úthafinu og
tóku að leggja um það þjóðleið-
ir, og hin fyrsta lá norður til
íslands."
Miklum tæknibyltingum
fylgir valdaröskun og þar með
strið og styrjaldir, og nú tóku
menn snemma á 15. öld að berj-
ast um aðstöðu til fiskveiða
langt norður í höfum. Björn
telur að 10 þorskastrið hafi
a.m.k. verið háð um tslandsmið.
Stríð skýrgreinir hann sem
skipuleg ofbeldisverk eins ríkis
gegn öðru til þess að auka hag
sinn og veldi. Flestum stríðum
hefur lokið með samningum, og
það eru einkum samningar eða
breytt hafréttarlöggjöf, sem
Björn leggur fram þorskastrið-
um sínum til sönnunar.
Þorskastríðin sem Björn
nefnir eru sem hér segir:
1. 1415—25; sjóræningja-
stríð, sem lýkur með þvi að
landsstjórnin á Islandi er
hernumin til Englands.
2. 1447—49; Eyrarsunds-
strið. Danakonungur lokar
Eyrarsundi fyrir enskum skip-
um og hernemur nokkur. Björn
telur að „Eyrarsundslásinn"
hafi tryggt dönum völd á Is-
landi, annars hefði landið hlot-
ið sömu örlög og Hjaltland.
3. 1467—73; Eyrarsundi
lokað, blóðugt strið bæði á ís-
landi og Norðursjó.
4. 1484—90; Eyrarsundi
lokað. Blóðugt strið við Islands-
strendur og á Norðursjó.
5. 1532—33; Grindavíkur-
striðið, englendingar hraktir úr
stöðvum, sem þeir höfðu komið
sér upp á Suðurnesjum og viðar
um land. Þeir halda eftir stöðv-
um i Vestmannaeyjum.
6. 1896—97; englendingar
senda flotadeild til íslands og
krefjast frjálsra veiða á flóum
og fjörðum utan 3ja mílna
marka frá landi. Engin mót-
spyrna, en landsstjórnin óskar
þess að Faxaflói verði friðaður
fyrir togveiðum. Ekki sinnt.
7. 1952—56; ísl. fiskveiðilög-
saga færð út i 4 milur og flóum
og fjörðum lokað fyrir veiðum
útlendinga.
8. 1958—61; fiskveiðilögsag-
an færð út í 12 mílur.
9. 1972—73; fiskveiðilögsag-
an færð út i 50 mílur.
10. 1975—76; fiskveiðilögsag-
an færð út í 200 mílur.
Samningar tókust milli
dansk-norsku ensku stjórnanna
um tslandsmái 1415, en þeir
Kvennavandræði Hinriks VIII ollu því að
hann innlimaði ekki Ísland í Bretaveldi
Hinrik VIII.
samningar ættu fremur að hafa
táknað stríðslok en upphaf
striðs. Hins vegar hófust skær-
ur milli englendinga og
islenskra stjórnvalda um 1419
og friðarsamningar tókust ekki
fyrr en 1432. Þorskastriðin við
englendinga gætu þvi verið 11
eða jafnvel 12, ef vandlega er
að gáð.
I bókinni er allgildur kafli
um Hinrik 8. Englandskonung
og konur hans, en hann hafði
miklar tekjur af tslandi og Is-
landsmiðum, en kvennavand-
ræði ollu þvi að dómi Björns, að
hann innlimáði tsland ekki í
riki sitt. Hér átti hann tals-
verðra hagsmuna að gæta, en
tapaði þeim í Grindavikurstrið-
inu, af því að hann var mjög
önnum-kafinn, upptekinn af
Framhald á bls. 17
Bragi Ásgeirsson og Pétur Ölafsson, varaformaður Germania-
félagsins við mynd, sem ber hið einkennilega nafn Sparisjóður og er
eftir Wolf Vostell. ói. k. m.
„Grafík á heimsmælikvarða”
KLUKKAN tvö í dag
verður opnuð með við-
höfn á Kjarvalsstöðum
yfirlitssýning á þýzkri
grafík eða „Þýzk grafík á
vorum dögum,“ eins og
segir í sýningarskrá.
Sýningin er á vegum
Germania-félagsins, sem
er félag menningarlegra
tengsla milli íslands og
Þýzkalands. Pétur Ólafs-
son, varaformaður
Germania, sagði sýning-
una með þeim merkari af
listsýningum þessa árs. I
Sýning opnar í dag á Kjarvalsstöðum
fyrra var haldin á vegum
Germania félagsins hin
svokallaða Gutenberg-
sýning.
Bragi Ásgeirsson, hefur séð
um uppsetningu sýningarinnar,
en honum til aðstoðar voru
tveir nemendur úr Myndlista-
og handíðaskólanum. Sagði
Bragi að grafik þessi væri á
heimsmælikvarða. Sú albezta
sem hefði komið hingað til
lands, eins og hann komst að
orði. Ennfremur að allir lista-
mennirnir væru ungir og marg-
ir þeirra væru málarar og
myndhöggvarar, jafnframt sem
þeir ynnu við grafik.
I sýningarskrá, „Þýzk grafík
á vorum dögum“, segir m.a.:
„Þeir 36 listamenn, sem eiga
grafík, myndaða eða nefnda á
nafn í sýningarskrá þessari,
reyna að túlka þá veröld, sem
við lifum í nákvæmlega á jafn
margvíslegan hátt. bæði i
lýsingum sinum og skoðun-
um. . .“ Ennfremur: ,,Nýir fjöl-
miðlar, nýtt efnisval og nýr
skilningur hefir leitt til þess, að
upp hefir vaxið ný-raunsæi með
eigin sérkennum, sem skýrt og
greinilega hefir haslað sér völl
á þýzku listsviði, einkum i.
Berlin. Þarna er ekkert blítt og
saklaust og þaðan af síður sam-
hljóma; á óbliðan harðan, oft
grimmilegan hátt eru fjaðrirn-
ar reyttar af manngerð
velferðarþjóðfélags okkar."
A sýningunni eru alls hundr-
að myndir. Hún verður opin
virka daga frá 4—10, um helgar
frá 2—10 og stendur til 9.
desember.