Morgunblaðið - 10.12.1976, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1976
Guðlaug Sveinbjarnardóttir sjúkraþjálfari:
„Til þess eru
gamlir að
glettast við,
sagði gárunginn,,
Ellilífeyrir einstaklinga er nú
22.147 00 kr á mánuði Hafi
gamalmenni engar atvinnu- eða
eignatekjur, er unnt að sækja urn
aukalífeyri er nemur 19.000.00 kr.
Ráðstöfunarfé ellilífeyrisþega nemur
þvi i mörgum tilvikum aðeins rúm-
um 40 000 00 kr á mánuði Fáum
mun til hugar koma að upphæð
þessi nægi til fæðis, klæða og húsa-
skjóls, og afnot síma,* dagblöð.
skemmtanir og ferðalög er^þessum
ellilífeyrisþegum munaður Upphæð
sú, sem hér að framan hefur verið
nefnd, er þó hámark þess sem ríkr
og borg hafa til þessa talið unnt að
láta af hendi rakna Og enginn ætl-
ast til að úr opinberum sjóðum verði
fé veitt á tillits til þess hvað sjóðirnir
hafi að geyma En umhyggja opin-
berra aðila fyrir gömlu fólki er ekki
lengur bundin við elliffeyrinn einan
Nú hafa þeir gleðilegu hlutir gerst
að ríki og borg hafa tekið höndum
saman til að bæta líðan þess aldraða
fólks er hingað til hefur verið talið
heilbrigt
Undir blaktandi fánum og að við-
stöddum helstu framámönnum ríkis
og borgar var í byrjun nóvember
hafin starfsemi hjá Heilsuræktinni,
Glæsibæ, sem miðar að þvi að öld-
ungar í Reykjavik fái sér að
kostnaðarlausu hóp- og einstakl-
ingsleikfimi, ásamt ráðleggingum
um heilbrigt fæðuval Meginmark-
mið þessarar starfsemi er að koma i
veg fyrir þá sjúkdóma sem mest hrjá
aldraða í tilefni upphafs þessarar
starfsemi sýndi borgarlæknir æfing-
ar í rimlum (sjá mynd), en eigi gátu
fjölmiðlar þess hver reynt hefði hið
ráðlagða fæði Og svo mikil er hin
skyndilausa rausn og óvænta um-
hyggja hins opinbera, að komist þeir
öldruðu eigi sjálfir til heilsubrunns-
ins verður þeim séð fyrir flutningi á
kostnað Reykjavíkurborgar, þó hún
hafi ekki efni á að borga undir þá
öldruðu að fullu með strætisvögnum
sínum. Að vonum fagnar
almenningur og þá væntanlega sér-
staklega gamla fólkið þessum tíðind-
um
Það kom fram f grein um Heilsu-
ræktina í Glæsibæ, sem birtist í
Morgunblaðinu 9 nóv 1976, að
fyrirmynd að slíkum rekstri finnst
ekki í Evrópu . svo framtakið er í öllu
falli Evrópumet Það hlýtur líka að
vera heimsmet að hægt sé að veita
fé til fyrirbyggjandi líkamsæfinga
aldraðra áður en unnt er að full-
nægja nauðþurftum þeirra E.t.v.
velta þó einhverjir fyrir sér hvað
valdið hafi þessari nýju útlátsemi
þeirra yfirvalda er héngu í rimlum
og stigu þrekhjól hátíðisdaginn
mikla Það er þekkt staðreynd að
tíðni slitsjúkdóma eykst með aldrin-
um og hæsta hlutfall þeirra, sem
hrjáðir eru af slíkum sjúkdómum, er
meðal aldraðra Til þessa hefur aldr
að fólk þurft að greiða fyrir nauðsyn-
lega sjúkraþjálfun að sama marki og
aðrir þjóðfélagsþegaar og ekki er
Guðlaug Sveinbjarnardóttir
mér kunnugt um, að á því hafi orðið
breyting.
Ástandið er því þannig þegar
þetta er ritað, að sértu veikur og
gamall skaltu borga fyrir endurhæf
ingu, en sértu aftur á móti sæmilega
heilbrigður og 67 ára eða eldri,
borga ríki og bær fyrir æfingar hjá
einu tilteknu einkafyrirtæki Þeir
sjúku verða að kosta sinn flutning á
þjálfunarstað sjálfir, hinir fá flutning
á kostnað hins opinbera Geta menn
nú velt fyrir sér hversu eðlileg þessi
þróun er
Þegarlitið er á þessar staðreyndir,
fer að hvarfla að manni að áhuginn
á líkamsrækt aldraðra sé af eim-
hverjum annarlegum toga spunn-
inn Það sýnir sig að ríki og borg
hafa aðeins áhuga á að veita þessa
þjónustu þeim sem vilja fara í
Heilsuræktina í Glæsibæ, til að
hressa upp á heilsufarið Væri ekki
jafn sjálfsagt, að þeir sem eru 6 7
ára og eldri og vilja stunda aðra
líkamsrækt, t d sund, golf eða
skíðagöngur, gætu gert það sér að
kostnaðarlausu og látið borgina sjá
um flutning ef ferðirnar valda þeim
erfiðleikum Niðurstaðan hlýtur að
verða sú, að það sé fyrst og fremst
áhugi yfirvalda á rekstri Heilsu-
ræktarinnar, sem veldur þessum
miklu framförum Sendiráð íslands í
Danmörku tók að sér að útvega
stofnuninni hæfa starfskrafta. Er það
í fyrsta sinn sem sendiráð hefur
milligöngu um útvegun sjúkra-
þjálfara til landsins, þótt oft hafi
sjúkraþjálfun á Landspítala og
Borgarsjúkrahúsi verið í molum
vegna skorts á þjálfurum, að ekki sé
talað um aðra staði þar sem endur-
hæfing fer fram eða ætti að fara
fram íslenzkir sjúkraþjálfarar gleðj-
ast nú mjög yfir þvi að nýjar leiðir
hafi opnast til útvegunar þjálfara
hingað til lands. Það hefur löngum
verið áhyggjuefni okkar að mikill
fjöldi fólks, sem þarf bráðnauðsyn-
lega á sjúkraþjálfun að halda fær
litla sem enga þjónustu vegna skorts
á mannafla Má geta þess, að utan
Stórreykjavíkur eru aðeins 7 sjúkra-
þjálfarar starfandi. Það verður nú
vafalaust ekki ofverkið þeirra í utan-
rikisráðuneytinu, ef þeir fá aðstoð
sendiráða okkar erlendis, að útvega
nokkra þjálfara i viðbót til að sinna
þessum brýnu þörfum landsmanna
Reykjavíkurborg hefur hingað til
ekki haft áhuga á að greiða fyrir
sjúkraþjálfun aldraðra. Nú hefur
losnað svo um fé, að borgin vill
greiða 40% af kostnaði við æfingar
há Heilsuræktinni. Sjúkrasamlag
greiðir 60%, eins og það hefur alltaf
gert fyrir þjálfun af þessu tagi Nú
vill borgin ekki vera með neitt nurl
og greiðir fyrir 50 manns á dag án
tillits til þess hvort enginn, einn eða
50 fá þar þjálfun. Sjálfur borgar-
læknir. vafalaust yfirhlaðinn störfum
tekur að sér að vera ráðgefandi
læknir á staðnum, þar til önnur
lausn fæst. Einhvern tíma var það
gert að skilyrði fyrir samningi við
Heilsuræktina að þar yrði endur-
hæfingarlæknir (orkulæknir), en það
má vafalaust sjá i gegnum fingur
með slíkt þegar vinir eiga i hlut.
Við skulum vona að allur þessi
fyrirgangur hafi þau áhrif, að um
leið og Heilsuræktin, sem er einka-
fyrirtæki, fær aukið rekstrarfé og
velmegun eigendanna er tryggð,
batni hagur aldraðra hér á landi
Ekki er ólíklegt að við athugun á
fæðuvali aldraðra komi í Ijós að
þegar ræðst mest af fjárhag og erfitt
verði að breyta því nema auknar
verði beinar greiðslur til ellilífeyris-
þega Sennilega verður það þó gert
að skilyrði að viðkomandi stundi
líkamsrækt innan veggja Heilsu-
ræktarinnar
Skrifað í Reykjavík í lok
nóvembermánaða r.
Skúli G. Johnsen borgarlæknir reynir aðstöðuna f Heilsuræktinni
Valdimar Kristinsson:
Þéttbýli og iðnaður á Suðvesturlandi
„Efling Akureyrar og myndun
borgar á Austurlandi er, ásamt
iagningu góðs hringvegar, lykill-
inn að gróskumikilli byggð f öll-
um landsfjórðungum." Svo segir í
inngangi að grein eftir undirrit-
aðan um „Borgir og byggðajafn-
vægi“, sem birt var I 2. hefti Fjár-
málatiðinda 1973.
Þar er rætt um forsendur fyrir
nýrri byggðadreifingu í landinu.
Nú eru nokkrar líkur á að þessar
forsendur skapist seint eða jafn-
vel aldrei. Hagkvæmasta virkjun
á Norðurlandi, i Laxá, var drepin
í dróma, og stóriðju í Eyjafirði er
mótmælt hástöfum af mörgum
vegna viðkvæmni lífrfkis og
mannlífs í héraðinu. Ef hið
félagslega umhverfi þolir ekki
hlutfallslegar breytingar á við
þær, sem oft hafa átt sér stað f
Reykjavík og nágrenni, þá þýðir
ekkert að vera að tala um eflingu
þéttbýlis á Norðurlandi er dugi til
mótvægis við höfuðborgarsvæðið.
Um nýtingu orkulinda á
Austurlandi og eflingu byggðar
þar er enn svo lítið vitað, að ekki
er hægt að gera sér raunhæfa
grein fyrir því máli á næstunni.
Og loks gerist svo lítið í varan-
legri vegagerð, og framtíðarhorf-
ur f þeim efnum svo bágar, að
ekki er að vænta verulegra áhrifa
á byggðamálin af þeim ástæðum í
fyrirsjáanlegri framtíð.
Auðvitað geta orðið breytingar
á aðstöðu og hugsunarhætti en
eins og málin horfa við um þessar
mundir er líklegast að utan
höfuðborgarsvæðisins og ná-
grannahéraða þess verði áfram að
mestu leyti að byggja atvinnulíf á
fiskveiðum og fiskvinnslu. Það er
að vísu ekki f kot vfsað fyrir íbúa
margra bæja og þorpa, þar sem
vonir standa til að innan nýju
landhelginnar megi í framtíðinni
fá mikinn, árvissan afla er gefi
ágætar tekjur. En ólfklegt er að
fólkinu fjölgi að ráði við þessa
atvinnuvegi, hins vegar verði
tekjur þess öruggari og meiri en
áður.
Fólksfjölgunin hlýtur aftur á
móti fyrst og fremst að beinast að
þeim stöðum, þar sem fjölbreytni
atvinnulffsins er meiri. Mun stór-
aukin menntun, meðal annars á
háskólastigi, stuðla enn frekar að
þeirri þróun.
Fari svo að ekki reynist sam-
staða um að koma upp fjölbreyttu
og þróttmiklu atvinnulífi annars
staðar en á suðvesturhorni lands-
ins, þá verður að taka þvf, og
fjárhagslega getur sú tilhögun
reyndar gefið hvað mest í aðra
hönd fyrir þjóðarbúið, þar sem
fyrirtæki geta best stutt hvert
annað f nábýli. Reyndar þætti það
ekki mikið úti í hinum stóra
heimi þótt til dæmis fjórðungur
milljónar manna dreifðist á svo
sem 10 þús. fkm lands. En næstu
2—3 áratugir gætu einmitt ráðið
úrslitum f byggðamálunum fyrir
aldir og því er meira i húfi núna,
en margir munu gera sér grein
fyrir.
tslendingar eru um 220 þús. um
þessar mundir. Fyrir alllöngu var
fjölgunin slík, að líkur bentu til
að fbúar landsin yrðu 360—380
þús. um næstu aldamót. Nú hefur
dregið það mikið úr fjölguninni,
að 300 þús. er sennileg tala og
margt bendir til að stöðnun gæti
orðið í fbúafjöldanum við svo sem
350 þús. manns á fyrri hluta
næstu aldar. Margvfslegar þjóð-
félagsaðstæður stuðla að þessu,
svo sem áform flestra ungra
kvenna um að taka fullan þátt f
atvinnulífinu.
Ef þessar mannfjöldaáætlanir
eru nærri lagi, þá bætast ekki
nema um 80 þús. manns við ibúa-
fjöldann til aldamóta. Hlutfalls-
lega séð er þetta ekki lítil fjölgun
á Evrópskum mælikvarða, en hún
er helmingi minni en við áttum
von á fyrir ekki svo löngu siðan,
og það breytir að sjálfsögðu miklu
um allar hugmyndir varðandi
byggðaþróun næstu áratugina.
Fólksfjöldanum er vissulega
misskipt á landið. Á höfuðborgar-
svæðinu búa um 118 þús. manns
eða nær 54% þjóðarinnar. í öllu
landnámi Ingólfs, sem afmarkast
af ölfusá og Hvalfirði, búa um
133 þús. manns eða rúm 60%, og á
Suðvesturlandi, frá Eyjafjöllum
út á Reykjanes og upp í Borgar-
fjörð, að Vestmannaeyjum með-
töldum, búa 156 þús. eða yfir 71 %
landsmanna. En segja má að þetta
svæði sé um tíundi hluti landsins
að flatarmáli, eða um 10 þús. fkm.
Hafni aðrir landshlutar hag-
kvæmum virkjunum og stórum
iðnfyrirtækjum er ekki um annað
að ræða enn að þróunin á þessum
sviðum haldi áfram á Suðvestur-
landi. Eins og áður segir yrði það
sjálfsagt fjárhagslega hag-
kvæmasta lausnin fyrir þjóðina í
heild, enda er þessi landshluti
ekki stærri en svo, að viðráðan-
legt ætti að vera að leggja um
hann gott vegakerfi, sem er skil-
yrði fyrir nánum samskiptum
fólksins og fyrirtækjanna á svæð-
inu. Er þessi v-egagerð reyndar
þegar komin töluvert áleiðis.
Góðvegur hefur verið lagður
frá Reykjavík til allra bæja á
Reykjanesskaga og einnig um
Hellisheiði austur að Þjórsá. Eðli-
legt takmark á næstunni er Hvols-
völlur, þar sem umferðin skiptist
að nokkru.
Þorlákshöfn er orðin góð fiski-
höfn og ferjuhöfn til Vestmanna-
eyja og gæti orðið inn- og út-
flutningshöfn með verulegum
Framhald á bls. 27