Morgunblaðið - 07.01.1977, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. JANUAR 1977
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framl« væmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
16
Sú staðreynd að tek-
izt hefur að tryggja at-
vinnuöryggi um gjörvallt
landið, þrátt fyrir víðtæk
atvinnuleysisáhrif efna-
hagskreppunnar í flestum
okkar nágranna- og við-
skiptalöndum, er einn eft-
irtektarverðasti árangur
ríkjandi stjórnarstefnu.
Þegar horft er fram á veg
fjölgandi þjóðar og þess
viðbótarvinnuafls, sem
hlýtur að leita á íslenzkan
vinnumarkað á komandi
árum og áratugum, vakna
hins vegar spurningar og
efasemdir, er stjórnvöld-
um er skylt að gera sér
grein fyrir nú þegar. Land-
búnaður og sjávarútvegur
verða um langa framtíð
höfuðstoðir íslenzks at-
vinnulifs og hráefnagjafar
iðnaðar, sem gegnir sívax-
andi hlutverki í þjóðar-
framleiðslunni. En hvort
tveggja er, að afraksturs-
getu fiskstofna og gróður-
moldar eru takmörk sett,
sem ekki má fara yfir, og
að vaxandi tæknivæðing
þessara atvinnuvega veld-
ur því, að þar hefur verið
og verður síaukin fram-
leiðni án teljandi viðbótar-
vinnuafls. Það er því ljóst
aö iðnaður og iðja, sem og
ýmis konar þjónustustarf-
semi, verður að taka við
bróðurparti þess viðbótar-
vinnuafls, sem nú er að
vaxa úr grasi í þjóðfélag-
inu.
Auðlindir qkkar eru ekki
margþættar. Ein er þó sú
auðlind sem enn er ekki
nýtt nema að takmörkuðu
leyti, orkan í fallvötnum
okkar og jarðvarma. Og
orkan er undirstaða iðju og
iðnaðar. Halldór Jónatans-
son, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Landsvirkjunar
sagði nýverið í samtali við
Morgunblaðið, að sam-
kvæmt orkuspám Lands-
virkjunar yrði orkuöflun-
arkerfi hennar, að Sigöldu
meðtalinni fullnýtt á árinu
1981, og er þá tekið tillit til
ráðgerðrar orkusölu til
járnblendiverksmiðjunnar
í Hvalfirði og umsaminnar
20 MW stækkunar ál-
bræðslunnar í Straumsvík.
í ljósí þessarar orkuspár er
stefnt að því að mæta auk-
inni afl- og orkuþörf frá og
með árinu 1981 með fyrir-
hugaðri virkjun í Tungnaá
við Hrauneyjafoss, en það
ár er ráðgert, að virkjunin
verði fullbúin.
Núverandi ríkisstjórn
hefur að vísu tekið upp
stranga aðhaldsstefnu í
ríkisfjármálum, sem hefur
miðað að því að ná halla-
lausum ríkisbúskap, auka
ekki hlut ríkisútgjalda í
þjóðartekjum og hamla
gegn verðbólgu og við-
skiptahalla út á við. Þessi
stefna hefur borið umtals-
verðan árangur á sl. tveim-
ur árum varðandi öll þessi
meginmarkmið efnahags-
stefnunnar. En á sama
tíma hafa framkvæmdir á
sviði nýtingar innlendra
orkugjafa haft algjöran
forgang, bæði varðandi
jarðvarma og vatnsvirkj-
anir. Óþarfi er að tína til
margþættan árangur á
þessum vettvangi sl. tvö
ár: í nágrenni Reykjavíkur
á Reykjanesi og um gjör-
vallt landið, svo ferskar
sem þessar stórstígu fram-
kvæmdir eru í minni
manna. Hitt verður aldrei
nægilega undirstrikað, að
aðgerðarleysi vinstri
stjórnar í orkumálum um
þriggja ára skeið hefur í
senn kostað þjóðina
ómældan gjaldeyri i inn-
fluttri olíu og heimilin í
landinu drjúga fjármuni í
dýrari húshitun og gert
framkvæmdirnar verulega
dýrari, vegna óhagstæðrar
verðlagsþróunar og hærri
stofnkostnaðar, sem síðan
segir til sín í hærra orku-
verði. Samhliða virkjun i
Tungnaá við Hrauneyja-
foss eru hafin víðtæk rann-
sóknar- og undirbúnings-
störf að nýrri stórvirkjun í
Blöndu nyrðra, sem verður
fyrsta stóra virkjunin utan
svokallaðs virks jarðhrær-
ingasvæðis. Byggðalína
milli norður og suðurlands
er vel á veg komin. Lína
frá Kröflu til Austurlands
ráðgerð. Og samtenging
allra veitusvæða landsins
er markmið sem að er unn-
ið.
Orkan er undirstaða iðn-
aðar. Þar af leiðir að virkj-
anir innlendra orkugjafa
eru forsenda þess, að iðn-
aður og iðja megi mæta því
óhjákvæmilega framtíðar-
hlutskipti, að taka við bróð-
urpartinum af því viðbót-
arvinnuafli, sem leitar á
hérlendan vinnumarkað á
næstu árum og áratugum.
Þar verður að leggja höf-
uðáherzlu á hinn almenna
iðnað, er nýtir innlend hrá-
efni, en fleiri stoðir þurfa
þar til að koma, ef búa á
þann veg í haginn, að at-
vinnuöryggi verði að fullu
tryggt. Hins vegar verður
að sameina framsýni og að-
gát þegar um stóriðju er að
ræða. Um það efni sagði
Gunnar Thoroddsen iðnað-
arráðherra nýverið:
„Þegar um stóriðju á ís-
landi er að ræða, vilja Ís-
lendingar fara með gát og
varkárni. Með fámennri
þjóð býr nokkur uggur i
sambandi við erlent fjár-
magn og erlend áhrif. Það
sjónarmið veit ég að Norð-
menn sjálfir (meðeigendur
okkar í væntanlegri járn-
blendiverksmiðju) þekkja
frá fyrri tíð. í annan stað
þarf að gæta þess, að stór-
iðja raski ekki byggð og
byggðajafnvægi né dragi
um of vinnuafl frá öðrum
atvinnugreinum. í þriðja
lagi verður að hafa i huga,
að íslendingar hafa jafnan
búið við hið tæra loft og
langútsýni, og eru næmir
fyrir öllu því, er valda
kann mengun lofts, láðs og
lagar. Því verður að gera
strangar kröfur um holl-
ustuhætti og mengunar-
varnir. Að því er stefnt, að
allra þessara sjónarmiða
verði gætt í ríkum mæli við
þá verksmiðju, sem nú á að
reisa (járnblendiverk-
smiðju að Grundartanga í
Hvalfirði). Megi það fyrir-
tæki verða lyftistöng ís-
lenzku atvinnulífi og merk-
ur þáttur í norrænu sam-
starfi.“
Virkjun í Tungnaá
við Hrauneyjafoss
ANDERS KÚNG skrifar frá Spáni
Friðarsinninn sem fær
ekki að vera í friði
ÖNNUR
GREIN
1 _ ▼
Wi *** f
j
í Eftir ANDERS
mm JÍV Æ KUNG
RAUÐAR nellikur prýða holt tréð
Katalónska fána, rauða og gula. ber
við blómin Einhver hefur viljað
votta hollustu sína manninum, sem
gengur fram og aftur úti fyrir fang-
elsinu Lluis Maria Xirinacs heitir
hann
Xirinacs berst fyrir sakaruppgjöf
handa þeim, sem eru í fangelsi af
hugsjónaástæðum. fyrir almennum
mannréttindum, fyrir ósviknu lýð
ræði. og sjálfsákvörðunarrétti þeirra
fjögurra þjóða. sem Spán byggja —
Baska. Galiciumanna. Kastiljana og
Katalóniumanna Hann hefur gert
hungurverkföll og setuverkföll. ritað
stjórnvöldum opin bréf og dreift
köflum úr dagbók sinni meðal
manna; allt í sama augnamiði
Margir gerðu sér vonir um það,
Xirinacs fengi friðarverðlaun Nóbels
á þessu ári 300 spænskir prófess-
orar og aðrir háskólakennarar
stungu upp á honum við Nóbels-
nefndina Hugmyndin var sú, að
verðlaunaveitingin yrði til uppörvun-
ar öllum þeim. sem vilja breyta
stjórnarfarinu á Spáni úr einræði til
lýðræðis með friðsamlegum hætti
Menn villast varla á Lluis Maria
Xirinacs og öðrum mönnum Hann
ber höfuð og herðar yfir aðra nær-
stadda Þó menn tali ákaflega og slái
um sig höndunum þagna þeir jafn-
an, er Xirinacs tekur til máls
..Ég veit, að sums annars staðar
eru menn verr staddir en hér." segir
Xirinacs „í Líbanon, Sahara og
Suðurafríku. í Argentínu og Chile
Alls staðar komum við auga á of-
beldi. hvert sem við snúum okkur
En líttu á Spán Hér berjumst við
vopnlausir fyrir lýðræði i stað ein-
ræðisins Friðarverðlaun Nóbels
yrðu sæpnsku þjóðinni til mikils
framdráttar i baráttu sinni. Sá. sem
verðlaunin fengi, mundi svo þakka
fyrir alla; ég eða þessi þarna. ellegar
einhver annar " Hann benti á mann
við hlið sér Sá hafði sagt mér af
baráttu Xirinacs meðan hann brá sér
sjálfur frá
Lluis Maria Xirinacs er prestur og
rithöfundur Hann berst fyrir frelsi
Katalóníumanna Meðal þeirra
manna, sem hann hefur helzt i
heiðri eru Gandhi. Albert Luthuli og
Martin Luther King Hann skirrist
við að fordæma þá spænsku flokka.
sem beita ofbeldi í baráttunni. en
sjálfur heldur hann fast við friðsam-
legar aðferðir. enda þótt yfirvöldin
hafi beitt ýmsum ráðum til að halda
honum í skefjum „Ég var í fangelsi í
tvö ár." segir hann. „frá 1973----
1975 Á þessu ári hefur mér verið
varpað f fangelsi nokkrum sinnum
um stutt skeið Mér hefur verið
misþyrmt svo oft, að ég hef varla
tölu á þvi lengur!"
Xirinacs hefúr haldið uppi andófi
úti fyrir Modelofangelsinu I Barce-
lona lengst af þessu ári Þrisvar
hefur lögreglan tekið hann og flutt
burt; seinast var honum hent á sorp-
haug En hann var kominn aftur árla
á hverjum morgni og hélt áfram
einmanalegri göngunni framan við
fangelsið
Herlögregluþjónarnir í fangelsis-
garðinum og uppi á múrunum fylgd-
ust með honum og höfðu gaman af
Engin hætta var á ferðum Það er
bara við sérstök tækifæri, að lög
reglan eflir vörðmn, til dæmis að
nefna, þegar von er á stórfelldum
mótmælaaðgerðum eins og urðu
daginn, sem ár var liðið frá aftökum
baskanna fimm, sem áttu að hafa
drepið lögregluþjóna
Xirinacs hyggst halda andófi sínu
áfram þangað til allir eru lausir, sem
nú sitja fangnir af hugsjónaástæð-
um Hann telur þá ekki færri en
300
í sumar tók Xirinacs þátt í mót-
mælaaðgerðum fjölda manna og var
þá handtekinn enn einu sinni Hann
var lögreglunni ekki þægur, og svar-
aði hann öllum spurningum á
móðurmáli sínu. katalónsku Dóm-
stóll nokkur dæmdi hann til þess að
greiða fjársekt fyrir óhlýðni við yfir-
völdin Xirinacs borgaði ekki Hann
var þá fangelsaður aftur. En nú er
hann enn kominn úr haldi og heldur
áfram andófinu — einn síns liðs
eins og endranær Ég spurði hann,
hvort hann óttaðist ekki, að lögregl-
an eða fasistar i hópi óbreyttra borg-
ara gengi af honum dauðum
„Auðvitað óttast ég það Ungir
fasistar koma hingað oft vopnaðir
hjólkeðjum og kylfum Þeir láta ill-
um látum og kasta að mér rusli
Seinast gerðist það fyrir fáum dög-
um
Mér hefur orðið helzt til bjargar
stuðningur almennmgs og almenn
ingsálitið i landinu yfirleitt Nú er
svo komið. að ég verð ekki lengur
drepmn, nema öflug mótmælaalda
rísi innanlands og utan. Andstæð-
ingar mínir vita, að þeir eiga þetta á
hættu Og þetta er von min "