Morgunblaðið - 07.01.1977, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. JANÚAR 1977
HreinnPálsson for-
stjóri—Minning
Útför Hreins Pálssonar fer fram f
dag frá Frfkirkjunni kl. 10.30.
Hreinn Pálsson fv. forstjóri
Olfuverzlunar tslands andaðist
hinn 28. desember s.l. á 76 aldurs-
ári á Borgarspítalanum. Hið
síðustu ár átti Hreinn við alvar-
iegan heilsubrest að strfða, en
hafði lengst af ævi sinnar verið
stálhraustur og hið mesta þrek-
menni.
Ekki er það ofmælt, að Hreinn
Pálsson hafi verið einn þeirra fáu
tslendinga, sem svo að segja hvert
mannsbarn í landinu kannaðist
við.
1 augum sveitunga sinna var
hann eitt margra og glæsilegra
barna Páls Bergssonar útgerðar-
manns og kaupmanns í Ólafsfirði
og Hrísey og konu hans Svan-
hildar Jörundsdóttur hákarlafor-
manns Jónssonar. Hreinn var for-
ystumaður f atvinnu- og félags-
málum sveitar sinnar og var
kvaddur með söknuði, er hann
yfirgaf átthagana.
I augum listelskra manna var
hann hinn vinsæli söngvari, „sá
sem kveða kunni kvæðin ljúfu,
þýðu“. Mörgum tslendingum,
ungum sem öldnum, hlýnaði um
hjartarætur, er hann söng hið
gullfagra ljóð Hannesar
Hafsteins, sem hefst á þessu
erindi:
„Kolbrún, mín einasta
ástfólgna Hlín,
mfn aleigan dýrmætust löngu,
svo ertu þá komin aftur
til mfn
um óraveguna ströngu."
★ ★ ★
Vorið 1926 hafði Hreinn tekið
farmannapróf frá Stýrimanna-
skólanum í Reykjavík 25 ára
gamall og gerzt skipstjóri á gufu-
skipinu Andey. Tók Hreinn skipið
á leigu ásamt Haraldi Thorlaciusi
stýrimanni og Einari Malmquist
Þorvaldssyni kennara og út-
gerðarmanni í Hrísey. Gerðu þeir
Andeyna út á sfldveiðar sumarið
1926.Síldarafli í herpinót var
tregur þetta sumar og tekjur
annarra en reknetabáta rýrar.
Hreinn lagði þá um haustið í
Bjarmalandsför til Reykjavfkur
til að afla sér skotsilfurs með söng
sínum. Ég var svo heppinn að
vera meðal áheyrenda á fyrstu
söngskemmtun Hreins f borginni.
Var tæplega hálfskipað í sæti í
Nýja bfói, en undirtektir ágætar.
Hreinn endurtók sfðan söng-
skemmtunina dag eftir dag við
húsfylli. Fyrst í Nýja biói, siðan i
Frikirkjunni, Gamla bíói og fleiri
samkomuhúsum borgarinnar. Á
árunum 1926—1940 hélt hann
söngskemmtanir víða um land við
góða aðsókn. Hljómplötur hans
hafa verið mjög vinsælar og eru
það enn.
Hreinn hafði stundað sönglist
allt frá 18 ára aldri. Var hann
einsöngvari i ýmsum söngfélög-
um i Hrísey, á Akureyri og í
Reykjavík.
Vilhelm Kristofer Herold var
langfrægastur söngmanna Dana
um sfna daga. Hann fæddist árið
1865 í Borgundarhólmi. Herold
náði heimsfrægð sem tenor-
söngvari og tónskáld. Hann var
stjórnandi Óperunnar í Khöfn
árin 1922—1924. Þar bar fundum
þeirra Hreins saman, er Hreinn
var um tvitugt, þá háseti á Lagar-
fossi og síðar á Gullfossi eldra.
Hreinn var ófeiminn og gekk á
fund Herolds nokkrum sinnum og
lét hann heyra söng sinn. Hvatti
Herold Hrein til söngnáms og
taldi, að Hreinn gæti með söng-
námi átt miklar framavonir í
sönglistinni. Ekki varð þó úr því
að Hreinn héldi inn á þá náms-
braut. Mörg nærtækari verkefni
biðu hans á næsta leiti.
★ ★ ★
Hreinn Pálsson kvæntist Lenu
Andreasdóttur Figveds
kaupmanns á Eskifirði 18. okt.
1927. Hún fæddist 12. mai 1903 I
Stavanger í Noregi, alsystir Jens
Figveds forstjóra KRON í Rvk f.
11 maí 1907, d. 23. júni 1945.
Marie var móðir þeirra, gæða-
kona, norskrar ættar.
Lena Figved hafði stundað nám
I sjúkraleikfimi og nuddi úti I
Kaupmannahöfn í 2'á ár. Fékk
hún vottorð um kunnáttu sína i
þessum greinum frá Den alminde-
lige danske Lægeforening hinn
12. janúar 1924. Fór hún þaðan til
Fáskrúðsfjarðar og vann um tíma
á lækningastofu Georgs Georgs-
sonar læknis og við lyfjabúðina á
staðnum. Stundaði hún jafnframt
eigin sjúklinga. Þar sáust þau
Hreinn fyrst, en kynntust ekki
fyrr en síðar, þvi að Lena hélt
fljótlega suður til Reykjavíkur og
réð sig til Jóns Kristjánssonar
nuddlæknis, sem rak nudd-
lækningastofu I Miðstræti. Jafn-
framt stundaði hún eigin
sjúklinga.
Hreinn var skipstjóri á l.v. And-
ey, sem gerður var út frá Eski-
firði, þar sem foreldrar Lenu áttu
heima. Þá lágu leiðir þeirra aftui
saman.
Þeim Lenu og Hreini varð
fjögurra barna auðið. Þau eru: 1.
Erna f. 8. júlí 1928. Gift Svan
Friðgeirssyni stöðvarstj. i Laugar-
nesi. Þau eiga tvö börn og eitt
barnabarn. 2. Hreinn f. 6. júli
1929, skipstjóri og útgerðarstjóri
Björgunar h/f eiganda dælu-
skipanna Sandeyja I og II.
Kvæntur Þóreyju Sveinsdóttur
frá Akureyri. Þeim hefur orðið
fimm barna auðið og tveggja
barnabarna. 3. María Andrea f.
28. ágúst 1938. Tók B.A-próf frá
H.I. Gift Helga arkitekt Hjálmars-
syni Vilhjálmarssonar ráðuneytis-
stjóra. Þau eiga eina dóttur. 4.
Eva f. 20. okt. 1947 viðskiptafræð-
ingur. Gift Ágústi Einarssyni við-
skiptafræðingi hjá LÍÚ i Rvk.
Þau eiga tvö börn. Allt er þetta
myndarfólk eins og það á kyn til.
Hefði Hreinn lifað til næsta
hausts, myndu þau hjón hafa átt
gullbrúðkaup.
★ ★ ★
I augum sjómanna og útvegs-
manna var Hreinn aflasæll skip-
stjóri, framtakssamur og úrræða-
góður útgerðarmaður. Hann var
um langt skeið I forystusveit í
hagsmunasamtökum bæði
sjómanna og útgerðarmanna.
Hreinn átti frumkvæði að þvi
að setja á stofn Verðlagsráð
sjávarútvegsins, hliðstætt þvi sem
bændur höfðu áður gert með
stofnun Framleiðsluráðs land-
búnaðar.
★ ★ ★
Hreinn Pálsson var forstjóri
Olíuverzlunar Islands h.f. frá
1948 þar til hann lét af þvi starfi
65 ára gamail, er hann tók að
kenna vanheilsu, en hélt áfram
sæti sínu I stjórn fyrirtækisins.
Hreinn innti forstjórastarf sitt
hjá'Olíuverzluninni af höndum
með ágætum. Hann hafði mjög
náið samband við viðskiptamenn
fyrirtækisins og umboðsmenn
þess á hinum ýmsu stöðum víðs
vegar um landið
Bygging hinnar miklu stöðvar
félagsins I Laugarnesi hafði
hafizt árið 1946, en stöðvast
vegna þess að neitað var um nauð-
synleg innflutningsleyfi fyrir
járni I olíugeyma og fl. Þann hnút
hafði Hreini tekist að leysa með
atbeina Jóhanns Þ. Jósefssonar
sjávarútvegsráðherra I stjórn
Stefáns Jóhanns 1947, áður en
Hreinn tók sjálfur við forstjóra-
starfinu hjá Olíuverzlun Islands
árið 1948. Var það þrekvirki að
kojna upp hinni miklu birgða- og
geymslustöð fyrir díselolíu, fuel-
olíu, benzín o.fl. I Laugarnesi á
þessum árum, þegar alls kyns inn-
flutningshaftafargan var I al-
gleymingi. Einnig átti Hreinn
þátt I því að semja um kaup OIiu-
verzlunar Islands á eignum B.P. á
Islandi með viðráðanlegum kjör-
um, sem reyndust hagstæð.
Hreinn stjórnaði frá Siglufirði
síldarleit með flugvélum sumrin
1945 og 1946. Þá bar svo til
eitt sinn, að annar síldarleitar-
flugmaðurinn kallaði upp Siglu-
fjarðarradio og sagði að vélin
væri orðin benzínlaus og væri
hún að nauðlenda á Grlmseyjar-
sundi. Á hálftíma tókst Hreini að
skipuleggja leit sildveiðiskip-
anna, sem þá lágu mörg I höfn á
Siglufirði og streymdu skipin út á
sundið og skyldu leita að hinni
týndu vél. Hægviðri var, en þokan
niðdimm. Vélin fannst og flug-
mönnunum tveim var bjargað.
★ ★ ★
Frá foreldrum Hreins er
kominn mikill ættbálkur. Ellefu
börn þeirra náðu fullorðins aldri,
en tvö önduðust f bernsku.
Rúmsins vegna er ekki unnt á
þessum stað að nafngreina barna-
börnin. Verður að nægja að nefna
tölu þeirra. Hins vegar eru makar
tilgreindir.
Börn þeirra Páls og Svanhildar
voru:
1. Svavar f. 6. apríl 1898, d. 6.
júní 1920, 22 ára, ókvæntur og
barnlaus. Hann var námsmaður
ágætur og glæsimenni. 2. Eva f.
11. sept. 1900. M. Jóhann Kroyer
verzlunarstjóri hjá KEA. Varð
þeim tveggja barna auðið og
fjögurra barnabarna. 3. Hreinn
(sjá að framan). 4. Pálina
andaðist I bernsku. 5. Gestur f. 24.
sept. 1904, d. 27. marz 1969, lög-
fræðingur og leikari. Skrifstofu-
stjóri hjá Tóbakseinkasölunni og
fl. ríkisfyrirtækjum. Kona 3. aprfl
1926 Dóra f. 11. sept. 1904, d. 4.
okt. 1974. Ðóttir Þórarins B. Þor-
lákssonar listmálara og bóksala I
Rvk og konu hans Sigrfðar
Snæbjarnardóttur kaupmanns á
Akranesi Þorvaldssonar. Þeim
Gesti og Dóru varð f jögurra barna
auðið. 6. Bjarni f. 27. júlí 1906, d.
17. febr. 1967, vélstjóri og véla-
sali. Hann var þríkvæntur. Fyrsta
kona hans var Guðbjörg
Guðmundsdóttir f. 1903, en dáin
23. júli 1929. Þau voru barnlaus.
önnur kona hans var Asta Jónas-
dóttir læknis og alþm. á Sauðár-
króki. Eiga þau 3 börn á lífi. Þau
skildu. Þriðja kona Bjarna var
Matthildur Þóra Þórðardóttir
Einarssonar og Sólveigar Bjarna-
dóttur. Þau voru barnlaus. 7.
Drengur, andaðist óskírður
nýfæddur. 8. Guðrún Pálína f. 15.
nóv. 1909, kennari. Giftist 15.
sept. 1934 Héðni forstjóra og
alþm. Valdemarssyni ritstjóra As-
mundssonar og konu hans Bríetar
Bjarnhéðinsdóttur Sæmunds-
sonar. Þau Guðrún og Héðinn
áttu eina dóttur Bríeti leikkonu.
Héðinn var f. 26. mal 1892, d. 12.
sept. 1948. 9. Gunnar f. 28. des.
1911, d. 13. nóv. 1976, skrifstofu-
stjóri Fiskimálanefndar. Kona
Ingileif Brýndls Hallgrlmsdóttir
stórkaupmanns og alþm. og konu
hans Áslaugar Geirsdóttur Zoega
rektors Tómassonar. Þeim Ingi-
leif og Gunnari varð fjögurra
barna auðið, sem öll eru á lífi. 10.
Jörundur f. 20 des. 1913, arkitekt
og listmálari. Kona Guðrún
Stefánsdóttir á Akureyri Stefáns-
sonar. Börn þeirra eru tvö. 11.
Margrét f. 3. ágúst 1916, d. 21.
sept. 1960. M. Jóhannes Halldórs-
son skipstjóri og útgerðarmaður.
Bjuggu á Akureyri og síðar I Rvk.
Stundaði útgerð frá Grindavík.
Þeim varð þriggjs barna auðið,
sem nú eru öll gift og eiga
afkomendur. 12. Bergur skip-
stjóri f. 13. sept. 1917. Kona
Jónina Sveinsdóttir frá Steindyr-
um á Látraströnd alsystir Mörtu
konu Guðmundar Jörundssonar
úterðarmanns. Þau Bergur og
Jónína eiga fjögur börn. 13.
Svavar f. 23. sept. 1919. Viðskipta-
fræðingur frá H.l. 1941, löggiltur
endurskoðandi 1945. Forstjóri
Sementsverksmiðju ríkisins frá
1968. Kona Sigríður Stefánsdóttir
vatnsveitustjóra á Akureyri
Ölafssonar lögregluþjóns I Rvk.
Þau Sigriður og Svavar eiga sex
börn.
öll börn Svanhildar og Páls út-
gerðarmanns fæddust I Ólafsfirði
nema tvö þau slðasttöldu sem
fæddust I Hrísey.
★ ★ ★
Hreinn var vörpulegur á velli,
glettinn og gamansamur og kom
vel að sér mönnum sem sagt er
um þá, sem eru alþýðlegir og eiga
auðvelt með að ræða við hvern
sem er sem jafningja, enda var
hann mjög vinmargur og vinsæll.
Attu vel við hann orð Hávamála:
„Glaður og reifur
skyli gumna hver
unz sinn bíður bana“.
Gamall síldveiðiskipstjóri
rifjaði það upp nýlega, að hann og
fleiri skipstjórar minntust þess
enn I dag, þegar Hreinn hafi setzt
á brúarvænginn á Andey I kvöld-
kyrrð i sólmánuði norður á Málm-
eyjarfirði I landvari við
Málmey. Þá hóf hann slaginn
með söng og lék sjálfur undir
á harmoniku og skips-
hafnir hinna skipanna tóku
undir. Þetta er ógleymanleg
stund öllum þeim er þar voru,
sagði hinn aldni skipstjóri.'
Góðvild og glæsimennska
þeirra Lenu og Hreins var lands-
kunn. Gestrisnari hjón voru vand-
fundin. Ánægjulegt var að koma á
heimili þeirra i Hrlsey, á Akur-
eyri og ekki slzt að Selvogsgrunni
20 I Reykjavík, þar sem smekkvísi
hjónanna og menning blasti við
augum. Máttu allir sjá, að með
þeim hjónum var jafnræði.
Ég og fjölskylda mín kveðjum
nú góðan vin með söknuði og
óskum honum góðrar ferðar yfir
landamærin til nýrrar og betri
veraldar.
Sveinn Benediktsson
Veturinn 1920 — 1921 sátum
við bekkjarsystkinin I 2, bekk I
gamla G. A. Séra Geir Sæmunds-
son, ljúfmennið með englarödd-
ina, kenndi okkur dönsku. Nú
stóð svo á, að I lexíu dagsin var
miðsumarsöngur Lange-Miillers,
Vi elsker vort Land, og séra Geir
stingur upp á þvl, að við kyrjum
erindin öll saman. Enginn skarst
úr leik, og mun hafa verið hlutað I
kennslustofunum báðum megin
við. Þegar er söngnum sleppti,
endurtók einhver I næstu stofu
lagið og gerði það með glæsibrag
og stældi rödd séra Geirs. Prestur
bað mig að gá, hver þetta væri.
Svaraði ég því til, að þess þyrfti
ég ekki, þetta væi Hreinn Páls-
son, Bergssonar frá Hrísey. „Já,
einmitt,“ svaraði prestur, „fannst
ykkur þetta ekki laglega gert hjá
piltinum?" „Jú, frábærlega,"
svöruðum við.
Seinna lék Hreinn það að
syngja fyrir fullu húsi víðs vegar
um land, og það nokkur kvöld i
röð, I Reykjavík, á Akureyri og
víðar. Oft söng Hreinn einsöng
hjá Geysi og Kantötukór Akur-
eyrar, og mikið var sungið á
heimili Ingimundar Árnasonar,
þegar Hrein bar að garði.
Heyrt hefi ég sjómenn minnast
þess, er sfldveiðiflotinn lét reka á
lognkvöldum á Grímseyjarsundi,
biðandi eftir því, að síldin léti á
sér kræla, að þá hafi það oft
komið fyrir, að Hreinn hafi sung-
ið I brúnni á skipi sínu, Andey,
svona sér til hugarhægðar, en
þeim til yndisauka.
Hreinn var fæddur fyrirmaður
og góður félagi, mikill og glæsi-
legur að vallarsýn, stilltur og hlýr
og átti létt með að gleðjast með
glöðum.
Við gömlu félagarnir I Geysi og
Kantötukór Akureyrar sendum
frú Lenu og börnum þeirra hjóna
einlægar samúðarkveðjur og biðj-
um guð að blessa minningu
Hreins.
Hermann Stefánsson.
Á þeim löngu liðnu árum, áður
en útvarp kom til sögunnar hér á
landi, þegar íslenzkar hljómplöt-
ur voru varla til og sjónvarp ekki
einu sinni fjarlægur framtíðar-
draumur, þurfti meira en nú er
orðið til að verða þjóðkunnur og
mikilsvirtur söngvari á Islandi.
Slikir menn hittu áheyrendur
slna helzt I fátæklegum og oft
óvistlegum samkomuhúsum eða
skólahúsum, venjulega eftir
langar og strangar ferðir milli
landshluta eða byggðarlaga,
einatt með strandferðaskipum.
Var þá ekki að þvl spurt, hvaða
tlmi þætti heppilegastur til tón-
leikahalds: skipin urðu að halda
áætlun sinni. Hljóðfæri voru fá og
víða léleg eða lítt stillt að minnsta
kosti, og ekki var talið eftir sér, ef
svo bar undir að bera planó
nokkurn vegarspotta til tónleika-
salarins, ef þar var ekki hljóðfæri
fyrir. Báðir lögðu þvl mikið á sig,
listamennirnir og njótendur
listarinnar og ef til vill varð líka
ánægjan að þvl skapi meiri en
verða vill nú, þegar tónaflóðið
dynur á eyrum manna dag út og
dag inn, án þess að nokkuð sé
fyrir því haft, og raunar hvort
sem ljúft er eða leitt.
Einn þeirra fáu söngvara, sem
gersigruðu íslenzku þjóðina við
þessi erfiðu skilyrði þegar á
árunum fyrir 1930, var ungur út-
gerðarmaður og skipstjóri úr
Hrísey: Hreinn Pálsson. Af nafni
hans stóð mikill ljómi, og enn
mun mörgu rosknu fólki hlýna
um hjartarætur, þegar söngur
hans frá þvl hann var I blóma
lífsins heyrist af hljómplötum I
útvarpinu eða annars staðar.
Hér verða ekki rakin borgara-
leg störf Hreins Pálssonar og um-
svif á ýmsum sviðum atvinnu-
lifsins, hvorki þar nyrðra né hér
syðra. Hitt líður mér seint úr
minni, er ég heyrði hann fyrst
syngja, ungur skólapiltur á Akur-
eyri, skömmu eftir 1930, og mikill
sómi þótti mér að teljast um hríð
söngmaður I kór, þar sem hann
mátti heita fastur einsöngvari.
Siðan lágu leiðir okkar ekki
saman, fyrr en hann gerðist félagi
I karlakórnum „Fóstbræðrum“,
skömmu eftir að hann fluttist
hingað til Reykjavíkur, en ég var
þá söngstjóri kórsins nokkur ár.
Þann tlma var hann ein af máttar-
stoðum kórsins, bæði sem söng-
maður og félagi, og mjög sópaði
að honum I söngmannahópnum,
svo höfðinglegur maður sem hann
var að vallarsýn. Margar góðar
minningar geyma gamlir „Fóst-
bræður" um hann frá þessum
árum, ekki sízt úr mikilli söngför
sem farin var til meginlands
Evrópu haustið 1954. Eftir að
hann hætti virkri þátttöku i
„Fóstbræðrum“, varð hann einn
traustasti félagi „Gamalla Fóst-
bræðra'1, og síðustu árin, þegar
hann var sjúkur orðinn, hélt hann
enn tryggð við þann félagsskap,
og kom á „æfingar", þegar
heilsan leyfði. Var það jafnan
fagnaðarauki.
Fyrir allt þetta hef ég verið
beðinn að færa fram innilegar
þakkir beggja félaganná, „Fóst-
bræðra" og „Gamalla Fóst-
bræðra", um leið og ég sendi fjöl-
skyldu Hreins Pálssonar
samúðarkveðjur á þessari skiln-
aðarstund.
Jón Þórarinsson
Hreinn Pálsson, fyrrverandi
forstjóri Oliuverzlunar tslands
hf„ er I dag kvaddur hinztu
kveðju. Hann er horfinn sjónum
jarðlegra og skammsýnna augna
samferða mannanna og er mikill