Morgunblaðið - 07.01.1977, Blaðsíða 10

ið, þar sem Fran (Karen
Black) er kynnt til sögunnar.
Antonioni hefur sagt ein-
hvers staðar, að hann vildi
gjarnan gera mynd, þar sem
áhorfendur fylgdust með
ákveðinni persónu í smá-
tima, en siðan gengi þessi
persóna fram hjá ósköp
venjulegum manni á götu,
sem siðan yrði miðpunktur
atburða. Þetta hefur Bunuel
gert og hérna gerir
Hitchcock þetta i þriðja sinn.
Eftir að hafa fylgst með
Blanche og George í rúmar
13 mín., þar sem seinni
hlutinn gerist á keyrslu,
snarhemlar George allt í
einu, til að keyra ekki á
Fran, sem skyndilega geng-
ur yfir götuna Hitchcock
þröngvar Fran inn í söguna
og neyðir George i bókstaf-
legum skilningi til að stöðva.
Þegar Fran gengur síðan yfir
götuna, er hún orðin mið-
punktur athygli okkar.
Hitchcock gerir þetta atriði á
einkar áhrifamikinn hátt, og
nýtur það aðstoðar tónlistar-
innar, sem er samin af John
Williams.
Fleiri dæmi um áhrifamikil
atriði má nefna, t.d. árásin á
Balnche í bílskúr Adamsons,
George i tveim kirkjugarðs-
ferðum, þeysikeyrsla niður
bugðótta brekku í bremsu-
lausum bil, en öll þessi atriði
bera vitni hinu sérstæða stíl-
bragði Hitchcocks. í heild er
myndín einnig mjög stíl-
hrein í uppsetningu, kaflar
skýrt afmarkaðir og pörin,
Blanche og George annars
vegar og Arthur og Fran
hinsvegar eru eins og spegil-
mynd hvort af öðru. Blanche
og Arthur eru höfuðpaurarn-
ir, bæði villa þau á sér heim-
Teiknimynd af Hitch frá
1935.
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. JANUAR 1977
Mannránin
Tillaga að auglýsingaplakati fyrir Family Plot
Blanche (Barbara Harris) og George (Bruce Dern) á harla
erfiðum flótta.
Family Plot, am. 1976.
Leikstjóri: Alfred
Hitchcock.
Family Plot er byggð á
sögu Victor Canning, The
Rainbird Pattern, án þess þó
að fylgja sögunni mjög náið.
í stórum dráttum er rás við-
burða hin sama, en persónu-
lýsingar eru nokkuð frá-
brugðnar og atriðum ýmist
sleppt úr eða nýjum bætt
inn.
Hitchcock vinnur mjög
einkennilega að undirbún-
ingi handrita að myndum
sínum, og raunar alveg
gagnstætt þvi, sem virðist
sjálfsagt og eðlilegt. í stað
þess að byrja með ákveðinn
efniskjarna eða yfirlitshug-
mynd, um megininntak
næstu myndar, og vinna sið-
an smáatriðin út frá þessari
stæðum og rjúfa kirkjuhelg-
ina Allt þetta snertir efni
myndarinnar sáralítið, atrið-
ið tekur rúmar tvær mínútur
í sýningu en sýnir Ijóslega,
hvernig Hitchcock vinnur út
frá einstökum hugmyndum,
sem hann hengir siðan sam-
an, og hvað hann fer frjáls-
lega með frumheimildir sin-
ar.
Family Plot, sem er 53.
mynd Hitchocks og gerð af
honum á 76. aldursári, þolir
ekki samanburð við bestu
myndir hans eins og North
by Northwest, Psycho og
Vertigo. en hún þolir hins
vegar vel samanburð við
hans seinni myndir, eins og
t.d. Torn Curtain og Topaz.
í Family Plot, sem er öllu
fremur léttur reyfari en harð-
sviruð sakamálamyndi (það
Hitchcock óræður á svip vi8 upptökuna.
meginhugsun, þ.e. að
klæða þessa beinagrindar-
hugmynd smám saman
holdi, byrjar Hitchcock á því
að fá hugmynd að einu eða
tveimur einstökum atriðum,
sem hann spinnur síðan
hinn hluta myndarinnar ut-
an um. Family Plot byrjaði
einnig á þennan hátt.
Ránið á biskupnum vakti
athygli Hitchcock, ef til vill
vegna þess, að hann sá það
í allt öðru Ijósi en því var lýst
í bókinni. Þar er biskupinn
einn á skógargöngu í hvers-
dagsklæðum, þegar honum
er rænt, en eins og
Hitchcock segir, að við slíkar
aðstæður skiptir ekki máli
hvort maðurinn er biskup
eða bakari. „Ef við ætlum að
ræna biskupi, þá gerið við
þá á því augnabliki, þar sem
hann er augljóslega biskup
— við messu fyrir framan
söfnuðinn.'1 Með þessari út-
færslu gefst Hichcock kostur
á miklu áhugaverðari upp-
setningu, auk þess sem
hann hafði lengi langað til
að setja á svip glæp undir
messu, til að koma að þeirri
hugmynd sinni, að í kirkju
sé fólk undir ákaflega þungu
hegðunarfargi, sem gerir því
ókleift að haga sér eftir að-
er enginn drepinn og aðeins
einn deyr af slysförum) eru
nokkur atriði, sem vitna
sterkt um handbragð
Hitchcocks. Fyrir utan ránið
á biskupnum, sem gæti ver-
ið kennsludæmi um einfalda
uppsetningu, er t.d. atriðið í
kaffihúsinu uppi á hæðinni,
þar sem Blanche og George
biða eftir Maloney. Við sjá-
um Maloney koma á eftir
þeim að kaffihúsinu og stiga
út úr bíl sínum. Hitchcock
klippir síðan inn í kaffihúsið,
þar sem þau bíða eftir
Maloney, án þess að vita, að
hann er fyrir utan. Hitchcock
nær ótrúlegri spennu út úr
þessu atriði, þar sem við
einfaldlega biðum eftir þvi,
að hurðin á kaffihúsinu opn-
ist og Maloney komi inn.
Hurðin opnast — tvívegis,
en í bæði skiptin er um aðra
gesti að ræða. Hérna leikur
Hitchcock sér að áhorfend-
um eins og köttur að mús.
Við vitum að Maloney er
kominn, en hvað er hann að
gera, úr því hann kemur
ekki inn? Svarið við því kem-
ur að vísu á næstu mínút-
um, en þannig teymir
Hitchcock áhorfendurna
áfram, atriði eftir atriði.
Auk þessa má nefna atrið-
ildir í gróðaskyni og George
og Fran eru tregar hjálpar-
hellur í báðum tilvikum.
Þannig mætti endalaust
halda áfram að telja upp
hliðstæður (bæði pörin eru
kynnt í bílnum sínum á
heimleið) og bera saman
atriði og sviðsetningar. En er
þá myndin gallalaus? Tæp-
ast er hægt að segja það og
ef til vill bregst hún vonum
áhorfenda, þegar síst skyldi.
Eins og t d i atriðinu, þegar
Maloney ætlar að keyra
Blanche og George niður.
Þetta gerist svo snöggt, að
engin spenna hefur verið
byggð upp. Maloney ekur
fram af i fyrstu atrennu að
hjúunum og púff — þá er
það búið. Ef til vill býst
maður við of miklu frá
manninum, sem bjó til hinn
fræga eltingarleik flugvélar
og manns í North by North-
west. Einnig saknaði ég
þess mjög í lokin að eiga
ekki von á neinu óvæntu,
þegar George er að læðat
upp i stigann i húsi Adam-
sons. Við vitum, að það er
enginn þarna uppi í húsinu,
ög við vitum einnig, að Fran
og Adamson eru á leiðinni
heim Þegar við berum þetta
saman við einkaspæjarann,
sem er á leið upp i stigann í
Psycho, þar sem við eigum
von á einhverju óvæntu og
fáum velútilátinn skammt af
því, sem við eigum von á,
eru vonbrigðin yfir spennu-
leysi þessa atriðis ef til vill
réttlætanleg
Einnig eru lok myndarinn-
ar fremur veikluleg og að-
dragandinn, eins og áður, of
stuttur til að skapa verulega
spennu. í heild má því
segja, að þetta sé mjög
þokkaleg Hitchcock-mynd af
léttara taginu, en sennilega
má ganga út frá þvi, að
hann hafi nú þegar gert sina
bestu mynd. f seinni tíð hef-
ur liðið lengra á milli nýrra
mynda, enda ætti maðurinn
að vera kominn á eftirlaun
skv. aldri sinum. Torn
Curtain er gerð 1966,
Topaz 1969, Frenzy 1973
og svo Family Plot sem var
frumsýnd á þessu ári.
Trúlega er þetta síðasta
mynd Hitchcock og ef til vill
segir hann það best sjálfur,
með myndinni af sjálfum sér
í Family Plot. Það er skugga-
mynd af hinum fræga
vangasvip sem fellur á gler-
hurð, en á hana er letrað:
„fæðingar og dauðsföll.
Skrásetningarskrifstofa".