Morgunblaðið - 11.02.1977, Blaðsíða 16

16
MORCUMU.AÐIÐ. f-OSTl 1)AOL R 11 FKRRL AR 1977
fKwgmiÞIftfrifr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Bjorn Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480
Askriftargjald 1 1 00 00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 60 00 kr. eintakið.
Pólitískur
áróður í skólum
Aundanförnum árum hefur kennsla í
félagsvísindum verið að ryðja sér til rúms í skólum
landsins og þá fyrst og fremst framhaldsskólum og
háskóla. Það gefur auga leið, að þessi kennslugrein veitir
tækifæri til misnotkunar aðstöðu við kennslu og til þess
að reka pólitískan áróður við óharðnaða unglinga, ef
kennarar á annaö borð vilja notfæra sér þá aðstöðu. A sl.
ári varö uppvíst um eitt áþreifanlegt dæmi slíkrar mis-
notkunar, þegar skýrt var frá því, að kennari við fram-
haldsskóla í Kópavogi hefði lagt fyrir nemendur sína að
kaupa og lesa áróðurspésa frá Fylkingunni, einum af
stjórnmálasamtökum kommúnista. Nemendur mót-
mæltu en kennarinn hélt fast við sitt.
Ætla mætti að hvaða stjórnmálaskoðanir sem menn
hafa geti þó allir verðið sammála um, að kennslustundir í
skólum landsins séu ekki hinn rétti vettvangur fyrir
pólitískan áróður enda hlýtur að koma aö því ef mikil
brögð verða að slíku, að foreldrar rísi upp og mótmæli og
neiti að senda börn sín í slíka skóla. Nú bregður hins
vegar svo við, að i grein í Þjóðviljanum sl. miðvikudag,
sem rituð er af Gísla Gunnarssyni sagnfræðingi, sem um
þessar mundir virðist starfa i Svíþjóð en hefur starfað
sem kennari við framhaldsskóla hér á landi, er tekinn
upp hanzkinn fyrir þá hróplegu misnotkun aðstöðu, sem
kennarinn i framhaldsskólanum í Kópavogi gerði sig
sekan um, og atyrðir greinarhöfundur kennarasamtök
fyrir að taka ekki upp vörn fyrir manninn, sem hóf
pólitískan áróður í kennslustundum. í grein þessari segir
Gísli Gunnarsson m.a.: „Og mér finnst ástæðulaust.. . að
gera lítið úr þeim ofsóknum, sem kennari við gagnfræða-
skóla í Kópavogi varð fyrir m.a. vegna þess að hann
reyndi að framfylgja þeim göfugu markmiðum sem
Hörður (Bergmann) segir að gildi i skólum. Það er
óskemmtilegt fyrir ungan kennara að sæta daglegum
ofsóknum í stærsta blaði landsins. Að kalla ofsóknirnar
einsdæmi er því miður ekki rétt. Má í því sambandi nefna
árásir Morgunblaðsins (og fleiri blaða) á kennara við
Menntaskólann á Akureyri árið 1968. Að gera lítið úr
slíkum ofsóknum er í fullu samræmi við aumingjaskap
og aðgerðarleysi íslenzkra kennarasamtaka jafnt 1968 og
1976. Hér er hlutunum aldeilis snúið við. Það eru kallað-
ar „ofsóknir“, þegar athygli er vakin á því, að kennari
misnotar aðstöðu sina í skóla til þess að reka pólitískan
áróður meðal nemenda sinna og kennarasamtök eru
sökuð um „aumingjaskap" og „aðgerðarleysi“, ekki fyrir
það aö hafa ekki tekið kennarann til bæna og veitt
þannig félagsmönnum sínum aðhald, heldur fyrir hitt, að
hafa ekki veitt kennaranum stuðning til þess aó hann
gæti haldið áfram að reka pólitískan áróður meðal
nemenda! Og til þess að ekki fari á milli mála hver
boðskapurinn er segir greinarhöfundur: „En skilyrði
þess að jafnt grunnskóla- og framhaldsskólakennarar á
Islandi geti í framtíðinni stuðlað aó „þroska einstaklings-
ins sem sjálfstæðs og gagnrýnins þjóðfélagsþegns" er að
allir heiðarlegir vinstri sinnaðir menn komi þessum
kennurum til aðstoðar þegar íhaldssamar skólanefndir
fara að ráðast á þá fyrir að reyna að framfylgja þessu
sjálfsagða markmiði."
Þessi boðskapur má ekki fara fram hjá nokkrum
manni. Bersýnilegt er, að það er markmið einhvers hóps
vinstri sinnaðra öfgamanna að hefja skipulagsbundinn
áróður í skólum landsins. Sá pólitíski áróður hefur verið
rekinn með ýmsum hætti bæði í félagsfræðikennslu og
ekki síóur í bókmenntakennslu, þar sem sá háttur er
hafður á, aó helzt eru ekki nefnd önnur skáld og rithöf-
undar en kommúnistum eru þóknanleg. En nú á greini-
lega að hefja baráttu fyrir þvi að þessi vinnubrögð verði
tekinn upp fyrir opnum tjöldum og undir því yfirskini að
verið sé aö vinna að „göfugu“ og „sjálfsögðu“ markmiði.
Það lýsir auðvitað fádæma ósvífni að slík sjónarmið
skuli sett fram opinberlega. En það sýnir líka hvílík
hætta er á ferðum. Það er skylda skólayfirvalda og
kennara að sjá svo um að skólarnir verði ekki misnotaðir
í pólitískum tilgangi. Sinni skólayfirvöld ekki þeirri
sjálfsögðu skyldu, hljóta foreldrar að koma þar til sög-
unnar.
Ströngustu mengunarvarnir;
Ársframleiðsh
50.000 tonn k
íslendingar eiga 55% hlutafjár
Samningar með
svipuðu sniði
Samningar við Elkem-
Spigerverket eru við það miðaðir,
að félagið gangi til þátttöku i
íslenska járnblendifélaginu hf.
ásamt ríkisstjórninni, i stað
Union Carbide Corporation.
Verða samningarnír að flestu
leyti með svipuðu sniði og fyrri
samningar við UCC, og samstarfs-
grundvöllurinn i meginatriðum
sambærilegur við það, sem ráð-
gert var við upphaflega af-
greiðslu málsins á Alþingi.
Varðandi tæknisamning er þess
að geta, að þátttaka ES varðandi
tæknihlið fyrirtækisins verður að
þvi leyti rikari en vera átti hjá
UCC, að verkfræðideild ES mun
sjá um smiði bræðsluofna og
fylgibúnaðar þeirra handa verk-
smiðjunni. Hefur ES verið einn
helsti framleiðandi járnblendi-
ofna um langan aldur og staðið
fyrir smiði á yfir 300 rafbræðslu-
ofnum víðsvegar um heim. Einnig
mun byggingardeild ES sjálf hafa
umsjón með hönnun og byggingu
verksmiðjunnar, í samvinnu við
Járnblendifélagið og innlenda
verkfræðinga þess, en þá þjón-
ustu átti áður að kaupa að mestu
frá þriðja aðila (Ralph M. Par-
sons Ltd.).
Varðandi sölusamning er og
vert að benda á, að hann er að
undirstöðu til byggður á jafn-
réttisaðstöðu milli verksmiðju
Járnblendifélagsins og eigin
verksmiðja ES í Noregi, sem
stunda útflutning á Evrópu-
markað og aðra markaði. Hefur
með þessu verið mögulegt að
koma á viðameiri samningsgerð
um markaðsmál Járnblendi-
félagsins, sem felur í sér meiri
tryggingu fyrir árangursríkri sölu
á framleiðslu þess en um var að
ræða í fyrirhuguðum umboðssölu-
samningi við UCC, en s'amningar
um ábyrgð á sölu af hálfu þess
aðila höfðu ekki komist á, er sam-
vinnrn féll niður. Jafnframt er
það veigamikið atriði, að Járn-
blendifélagið mun nú geta selt á
Bandaríkjamarkað, en það var
ekki ráðgert áður.
Umsóknin hefur fengið góðar
undirtektir og er gert ráð fyrir, að
hægt sé að ganga frá lánssamn-
ingi innan tíðar. Gert er ráð fyrir,
að lánið frá Eksportfinans endur-
greiðist á árunum 1980 til 1987.
íslendingar
eiga 55%
hlutafjár
Ráðgert er, að ES eignist 45%
hlutafjár í Járnblendifélaginu, en
íslenska ríkið 55%. Eru þetta
sömu hlutföll og um var að ræða í
samstarfinu við UCC, og í sam-
ræmi við 2. gr. gildandi laga.
Um þetta atriði er nánar fjallað
í 2. og 4. gr. aðalsamnings. Svo
sem þar kemur fram (7. málsgr. 2.
gr) mun ES verða bundið um að
selja ekki hlut sinn í Járnblendi-
félaginu tiltekinn tíma, en það
óskar eins og UCC að hafa fyrir-
vara þess efnis, að geta farið fram
á að ríkið kaupi hlut sinn eftir
þann tíma, ef svo ber undir.
Lágmarkstíminn, sem ES er
bundið, er ákveðinn með hliðsjón
af gildistíma samninganna og
telst frá upphafi starfrækslu járn-
blendiverksmiðjannar. Verður
tíminn þannig lengri en vera átti
hjá UCC, þ.e. 17 ár f stað 15 áður.
Gagnkvæmur forkaupsréttur
mun gilda um hlutabréf aðilanna.
Hlutafé Járnblendifélagsins
verður óbreytt frá stofnsamningi
vorið 1975, þ.e. jafnvirði 24 millj.
bandaríkjadollara. Vegna verð-
bólguáhrifa á stofnkostnað og
nokkurs gengissigs á bandaríkja-
dollar er hlutdéild þessa hlutafjár
í heildarfjárfestingunni orðin
Gunnar Thoroddsen,
orkuráðherra.
Síðari hluti þingræðu Gunn
sen, iðnaðarráðherra, með f
lögum um jámblendiverksmið
Norræni fjár-
festingarbankinn
Jafnhliða samningsviðræðum
aðilanna hefur verið unnið að
athugunum og samningum um út-
vegun stofnlána til byggingar
járnblendiverksmiðjunnar. Hinn
3. janúar siðastliðinn var undir-
ritaður í Reykjavík lánssamning-
ur milli íslenska járnblendi-
félagsins h.f. og Norræna Fjár-
festingarbankans.
Samningur þessi tryggir félag-
inu stofnlán að upphæð 200 millj.
norskra króna, sem greitt yrði út
sem þrjú sjálfstæð lán á bygg-
ingartímanum, en siðan endur-
greidd á árunum 1981 til 1994.
Ekki er enn ákveðið f hvaða gjald-
miðli eða gjaldmiðlum lánin verð
veitt, en vextir fara eftir þvi.
Ljnið er veit án beinnar ábyrgðar
eignaraðila, en gegn veði í fast-
eignum verksmiðjunnar. Jafn-
framt gerir bankinn kröfu um að
eignaraðilar skuldbindi sig til að
ljúka verksmiðjubyggingunni og
gangist undir nokkrar tak-
markanir á greiðslu arðs og
greiðslu vaxta og afborgana af
hluthafalánum.
Einnig hefur verið sótt um lán
hjá Eksportfinans í Noregi til að
fjármagna vörukaup þar.
nokkru lægri en upphaflega var
við miðað (W). Aðilar hafa þó
ekki uppi áform um að hækka
hlutaféð, en hafa rætt um að út-
vega félaginu fé í formi hluthafa-
lána, er verði víkjandi gagnvart
stofnlánum frá öðrum aðilum og
treysti þannig lántökuaðstöðu
félagsins (sbr. aths. um 3. gr.
frv.) Hugmyndir af þessu tagi
voru einnig til umræðu haustið
1975 i samvinnunni við UCC.
Ríkisstjórnin hefur þegar greitt
inn 26% af umsömdu hlutafé
sinu, og mun ES greiða samsvar-
andi hluta af framlagi sínu i
beinu framhaldi af gerð samninga
(4. gr. aðalsamnings). Verða þau
hlutabréf, sem þar er um að ræða,
reiknuð á fullu nafnverði gagn-
vart ES, og felst í því viðurkenn-
ing á skaðleysi ríkissjóðs af aðila-
skiptunum i félaginu. Hluthaf-
arnir munu siðan greiða af-
ganginn af framlögum sínum
jafnhliðaá árunum 1977—79.
Tæknileg aðstoð
og tækjabúnaður
Um fjármögnun með lánsfé eru
nú ítarlegri ákvæði en áður voru í
aðalsamningi, sbr. 5. gr. hans.
Jafnframt þeim er gert ráð fyrir,
að hluthafarnir geri samning við
Járnblendifélagið, er tryggi að-
stöðu þess til að ljúka við bygg-
ingu verksmiðjunnar að umsam-
inni stærð, sbr. aths. við 3. málsgr.
6. gr. frv. Er þeim samningi ætlað
að treysta grundvöllinn undir
töku stofnlána félagsins frá
þriöja aðila.
Ráðgert er, að E§ framselji
Járnblendifélaginu i byrjuri
tæknikunnáttu á samskonar
grundvelli og UCC.
Jafnframt mun ES veita félag-
inu samfellda tækniþjónustu við
verksmiðjureksturinn á svipuð-
um grundvelli og UCC og fá fyrir
það sömu þóknun, þ.e. sem svarar
3% af andvirði seldrar fram-
leiðslu. Gildistími samningsins
um þessa aðstoð er óbreyttur, þ.e.
15 ár frá því að starfræksla hefst.
Meðal annars mun ES leggja
félaginu til tæknilegan fram-
kvæmdastjóra við verksmiðjuna
fyrstu árin, svo sem áður var ráð-
gert.
Samkvæmt tæknisamningnum
mun ES selja Járnblendifélaginu
bræðsluofna verksmiðjunnar
ásamt fylgibúnaði, sem fyrr get-
ur. Samið hefur verið um verð
fyrir þennan búnað, og er það
fyllilega sambærilegt við áætlaö
og samningsbundið verð sam-