Morgunblaðið - 11.02.1977, Blaðsíða 17

MORCI'XBLAÐIÐ. FÖSTUDACiUR 11. FFBRUAR 1977
17
ísiljárns
Geitháls
Lögn raflfnu frá Geithálsi að Grundartanga í Ilvalfirði.
kvæmt kostnaðaráætlunum UCC
og R. M. Parsons.
ES mun láta í té verkfræði-
aðstoð við umsjón með hönnun og
byggingu verksmiðjunnar, og
verður hún greidd eftir venjuleg-
um tímatöxtum fyrir slíka þjón-
ustu. Innlendum verkfræðistof-
um verður hins vegar falið að
annast vinnu við hönnun og eftir-
lit með byggingu verksmiðjunnar
að eins miklu leyti og frekast er
kostur.
Söluumboð
Samkvæmt fyrri samningum
áttu dótturfélög UCC að vera
umboðsmenn um sölu á fram-
leiðslu Járnblendifélagsins og fá
fyrir það umboðslaun frá
3%—5% eftir árlegu magni, þ.e,
að meðaltali 3.9% miðað við
47.000 tonna árssölu (skv.
áætlunum veturinn 1973—75), en
4.02% rniðað við 50000 tonna árs-
sölu, sem nú er ráðgerð. Ábyrgð
var ekki tekin á sölumagni, en
rætt var um að UCC tæki hana að
einhverju marki í sambandi við
tryggingu lána.
í stað þess er nú fyrirhugað, að
salan fari fram fyrir milligöngu
ES á sama grundvelli og ES selur
eigin framleiðslu sína á kisiljárni.
Að undanförnu hefur A/S Fesil &
Co annast þessa sölu, en ES hefur
einnig aðstöðu til að annast hana
sjálft að öllu leyti, ef þvi er að
skipta. Fesil er rekið sem sölu-
samlag fyrir kísiljárn einvörð-
ungu, á kostnaðargrundvelli. Er
það öflugasti aðilinn á kísiljárn-
markaðnum í Evrópu, og raunar
stærsti kísiljárnútflytjandi í
heimi, en árleg sala á þess vegum
er nú um 275000 tonn. Af
meðlimum Fesil á ES stærstan
ars Thorodd-
rumvarpi að
ju í Hvalfirði
hlut í veltunni, og er hlutdeild
þess nú um 45% af heildarmagn-
inu.
Sölugrundvellinum er nánar
lýst í 12. gr. aðalsamnings, og er
þar kveðið svo á, að við sölu frá
Járnblendifélaginu skuli nota
sama sölukerfi og viðhaft er við
sölu á kfsiljárnframleiðslu ES á
hverjum tíma. Verður þannig val-
kvætt, hvort eigin söluskrifstofur
ES verði látnar standa fyrir söl-
unni eða hún falin i hendur F'esil
eða öðrum sölufyrirtækjum, sem
rekin eru á kostnaðargrundvelli
eingöngu. Jafnframt verður
byggt á því i fyrsta lagi, að Járn-
blendifélagið fái ávallt sama
nettó fob-verð fyrir framleiðslu
sína og eigin verksmiðjur ES,
miðað við sama gæðaflokk af
kísiljárni. Þó verður tekið tillit til
hugsanlegs mismunar á flutnings-
kostnaði frá íslandi og Noregi, en
að öðru leyti verður framkvæmd
verðjöfnun á flutnings- og sölu-
kostnaði milli aðilanna.
1 öðru lagi verður kveðið svo á,
að verksmiðja Járnblendifélags-
ins fái ávallt sömu söluumsetn-
ingu og um er að ræða hjá verk-
smiðjum ES á hverjum tíma,
þannig að ekki verði dregið úr
framleiðslu hér nema i sama hlut-
falli og hjá þeim, ef um sölu-
tregðu verður að ræða á markaðn-
um. Samanburðargrundvöllurinn
verður miðaður við árlega af-
kastagetu verksmiðjanna (2. og 3.
mgr. 12. gr.). Auk þessa mun ES
ábyrgjast tiltekna lágmarkssölu
héðan fyrstu árin (20 þús. tonn á
ársgrundvelli fyrir einn ofn, en
35 þús. tonn fyrir tvo ofna), fram
til 1. júlí 1982 (4. mgr. 12. gr.),
I sambandi við söluaðstoð þessa
mun íslenska verksmiðjan greiða
hlutdeild sína í sölukostnaði, sem
jafnað verður niður á allar verk-
smiðjurnar, að viðbættu jöfn-
unargjaldi til ES, er verði norskar
kr. 40.00 pr. selt tonn (það sam-
svarar 1.2% af áætluðu byrjunar-
söluverði frá verksmiðjunni, en
mun fara hlutfallslega lækkandi
er fram i sækir). — Sölu-
kostnaður Fesil miðað við árið
1975 var 2.85% af söluverði, að
þvi leyti sem um hreina söluþókn-
un var að ræða. Miðað við það yrði
heildarsölukostnaður verksmiðj-
unnar allskostar sambærilegur
við umboðslaunin, sem greiða átti
UCC, og er þá ekki tekið tillit til
þess aukna öryggis um verð og
sölumagn, sem kveðið er á um í
samningnum við ES.
Gildistimi sölusamnings verður
hinn sami og gildistimi rafmagns-
samnings, þ.e. 20 ár frá þvi að
starfræksla hefst. Sölusamn-
ingurinn fellur þó úr gildi, ef ES
afsalar eignarhlut sínum í Járn-
blendífélaginu eftir að lágmarks-
tími eignarhalds er liðinn, þ.e. 15
ár frá byrjun starfrækslu. Gert er
ráð fyrir viðræðum um það innan
þeirra 15 ára, hvort framlenging á
sölusamningnum komi til álita.
Orkusalan,
rafmagnsverð
Miðað er við, að orkusala Lands-
virkjunar til Járnblendifélagsins
og skipti milli forgangs- og af-
gangsorku verði söm að umfangi
og vera átti samkvæmt rafmagns-
samningi þeim, er gerður var
milli aðilanna á liðnu ári. Líkur
eru þó til, að salan verði heldur
meiri í reynd fremur en hitt. Hins
vegar verður óhjákvæmilega
nokkur seinkun á byrjun raf-
magnsafhendingar til verksmiðj-
unnar vegna þeirrar frestunar,
sem orðin er á byggingarfram-
kvæmdum við hana. Er nú miðað
við, að fyrri bræðsluofninn geti
tekið við rafmagni í árslok 1978
eða ársbyrjun 1979, þ.e. sem næst
ári síðar en ráðgert var við stofn-
un Járnblendifélagsins. Síðari
ofninn verði síðan tilbúinn á
tímabilinu júlí 1979 — sept. 1980,
samkvæmt nánari ákvörðun síðar.
Þetta bil milli gangsetningar ofn-
anna er talið æskilegt af tæknileg-
um ástæðum, þannig að taka megi
tillit til reynslu af fyrri ofninum
um gerð hins síðari en verður
jafnframt heppilegt frá markaðs-
sjónarmiði. Samið hefur verið við
Landsvirkjun um bætur fyrir það
tjón, sem búast má við vegna
þessarar breytingar á samningn-
um.
Að því er varðar rafmagnsverð
til verksmiðjunnar er nú ráð fyrir
þvi gert, að upphaflegt orkuverð í
bandaríkjamillum á kWst
(5.0—6.2 mill fyrir fyrstu 8 árin)
haldist óbreytt, sem lágmarks-
verð, en núverandi verð-
hækkunarreglur rafmagnssamn-
ingsins verði felldar niður og i
stað þeirra tekið upp nýtt orku-
verð i norskum aurum, er komi til
greiðslu þegar í byrjun, og sæti
siðan leiðréttingu 5. hvert ár eftir
sömu reglum og verð til orku-
freks iðnaðar í Noregi eftir samn-
ingum gerðum samkvæmt reglum
norsku rikisrafveitnanna'frá 1962
til 1972. Jafnframt fari greiðslur
fyrir orku fram í norskum krón-
um i stað bandarikjadoilara.
Orkuverð þetta er 3.5 n. aurar á
kWst (samsvarar ca. 6.61 mill), og
er sem næst hið sama og taka mun
gildi í Noregi skv. áðurgreindum
reglum hinn 1. júlí 1977. — Frá
og með 1. júlí 1982 mun Járn-
blendifélagið greiða 0.5 n. aura
(samsvarar ca. 0.94 mill) til við- ?
bótar þessu verði, en sú viðbót '
mun ekki sæta verðhækkun á
samningstímanum.
Með þessu fyrirkomulagi, sem
til er komið vegna óska ES um
skýrari reglur varðandi hækkun
orkuverðs vegna verðlagsbreyt-
inga, munu tekjur Landsvirkj-
unar af orkusölunni hækka veru-
lega frá núgildandi samningi á
fyrstu starfsárum verksmiðj-
unnar, en væntanlega verða
nokkru lægri á síðustu árum
samningstímans. Samkvæmt
áætlunum Landsvirkjunar munu
heildartekjurnar yfir samnings-
timann ekki verða lægri en orðið
hefði eftir samningnum óbreytt-
um.
Gildistími rafmagnssamnings
verður 20 ár frá fyrsta afhend-
ingardegi rafmagns, eins og áður
var umsamið. 1 samningnum
verða og sömu endurskoðunar-
ákvæði og áður, ef til breytinga
kemur á meiriháttar forsendum
um orkuverð. Loks er gert ráð
fyrir þvi, að aðilar taki upp við-
ræður um það áður en 15 ár eru
liðin af samningstímanum, hvort
framlengja skuli samninginn og á
hvaða grundvelli.
íslenzk lögsaga
— skattareglur
Byggt er á því, að fyrirtækið
sæti sömu skattareglum og ráð-
gert var við setningu laga nr.
10/1975, sbr. aths. um 7.—9. gr.
frv. Ákvæði samninganna um
íslenska lögsögu og réttarstöðu
Járnblendifélagsins og samstarfs-
aðilanna eru og óbreytt. Hið sama
gildir efnislega um ákvæði varð-
andi rekstur járnblendiverk-
smiðjunnar, umhverfismál o.fl. í
samræmi við skyldur sinar i um-
hverfismálum hefur Járnblendi-
félagið endurnýjað umsókn um
starfsleyfi frá heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu, sbr.
kaflann um þau mál í fylgiskjali I
hér að neðan. Er gert ráð fyrir
því, að endanleg gildistaka samn-
jnganna við ES verði háð þvi, að
starfsleyfisskilyrði gagnvart
Járnblendifélaginu liggi fyrir í
meginatriðum, þannig að ljóst
megi vera á báða bóga, að hverju
félagið eigi að ganga i þeim
efnum.
Bræðsluofnar
og byggingar-
kostnaður
Gert er ráð fyrir að byggja verk-
smiðju með tveimur 30 MW
bræðsluofnum, svipað og áður
var, og allar áætlanir við það
miðaðar. Verður hinn fyrri tekinn
í notkun í ársbyrjun 1979 en hinn
síðari einu og hálfu ári síðar. Þótt
áætlanir séu miðaðar við tvo jafn-
stóra ofna, hefur talsvert verið
rætt um, að síðari ofninn verði
stærri og frábrugðinn þeirn fyrri
að því leyti, að hann nyti góðs af
hugsanlegri tækniþróun i ofna-
smíði. Er þá einkum rætt um nýt-
ingu afgangsvarma til orkufram-
leiðslu, en það er forsenda fyrir
því, að hægt sé að hafa ofninn
stærri, nema til komi aukin orku-
kaup frá Landsvirkjun. Ofnarnir
verða gerðir fyrir framleiðslu
75% kisiljárns, en þó verður hægt
að framleiða í þeim aðrar blöndur
kisils og járns, ef markaðs-
aðstæður krefjast þess.
Byggingarkostnaður verksmiðj-
unnar er áætlaðar 430 millj. n.kr.,
sem skiptist þannig, að kostnaöur
við fyrri ofninn er áætlaður 260
millj. n.kr., en 170 millj. n.kr.
fyrir siðari ofninn. Innifaldar í
þessum byggingarkostnaði éru
áætlaðar verðhækkanir á bygg-
ingartima, 7% á ársgrundvelli
miðað við norskar krónur.
Jafnframt byggingarkostnaði
(430 millj. n.kr.) er reiknað með
tækniþóknun ES í formi hluta-
bréfa að upphæð U.S. $ 3.2 millj.
(17 millj. n. kr.), áætluðum vöxt-
um á byggingarlánum, um 36
millj. n. kr., og rekstrarfé, um 30
millj. n. kr. Heildarfjárfesting
yrði þá um 513 millj. n. kr. eða
18430 millj. í. kr.
Árleg framleiðsla
50.000 tonn
Gert er ráð fyrir aö verksmiðj-
an framleiði árlega 50 þús. tonn
af fullunnu 75% kísiljárni. Gert
er ráð fyrir, að urn 150 rnenn
starfi viö verksmiðjuna. Hráefni
til frantleiðslunnar eru kvarts-
mulningur, kol, koks, unnið járn-
grýti og rafskautsdeig. ÖII þessi
hráefni verða flutt inn. Söluverð
er áætlað um 3.400 n.kr. per tonn
f.o.b. Grundartanga, þegar fyrsti
ofninn er tekinn í notkun.
Frá því umræöur hófust um
járnblendiverksmiðju á Islandi
hefur mikil áhersla vetið lögð á
umhverfisvernd og að þvi stefnt,
að mengun af hennar völdum
verði sem allra minnst. Af hálfu
Járnblendifélagsins er fyrir-
hugað, að verksmiðjan verði búin
öllum þeim bestu mengunarvörn-
um, sem völ er á. Verður reyk frá
ofninum, sem er langstærsta ryk-
uppspretta verksmiðjunnar
safnað saman og hann hreinsað-
ur. svo og þeim reyk, sem mynd-
ast við töppun bráðins málms af
ofnunum.eftir þvi sem frekast er
kostur.
iVIengunarvarnir
Sótt hefur verið t81 Heilbrigðis-
eftirlits ríkisins um starfsleyfi
fyrir verksmiðjuna, og er tillagna
þess urn starfsleyfisskilyrði að
vænta innan tíöar. Þótt endanleg-
ar tillögur liggi ekki fyrir í smá-
atriðum, er nokkurn veginn Ijóst.
hvernig þær verða í megindrátt-
um. Er búist við, að þær verði hið
minnsta jafn strangar þeim regl-
um, sem settar héifa verið á
Norðurlöndum, bæði að þvi er
varðar rykútblástur og innra um-
hverfi, svo og rekstur.söryggi
hreinsibúnaðar, varnir gegn slys-
unt, hváaða og hitageislum og
eftirlit með heilsufari starfsfólks.
Reglur þessar eru í öllum ntegin-
dráttum sambærilegar i reynd við
amerískar reglur um mengunar-
varnir, þótt orðalag, viðmiðun og
mæliaöferðir kunni að vera með
öðrum hætti.
Líffræðileg
athugun
í lögum nr. 10/1975 unt járn-
blendiverksmiðju í Hvalfiröi er
kveðið svo á, að Járnblendiféhtgið
skuli kosta líffræðilega athugun
samkvæmt tillögum Náttúru-
verndarráðs á umhverfi verk-
smiðjunnar áöur en framleiðsla
hefst. Athugun þessi hófst
sumariö 1975. Söfnun gétgna er
íokið og sýnéitaka nlargra verk-
þátta vel á veg komin. Hins vegar
er úrvinnsla lítt eða ekki hafin og
santa er að segja unt athuganir á
nokkrum tilteknum sviðum. Taliö
er að ljúka megi hinni líffneöi-
legu hlið málsins i aprfl 1977 að
undanskildum tilteknum efnét-
greiningum og aö unnt verði að
ljúka heildaryfirliti unt líffræði-
rannsóknir um áramót 1977—78.
Tilraunir um endurnýtingu
ryks viö frantleiðslu á kísiljárni
hafa ekki borið svo jákvæðan
árangur að svo stöddu, áð unnt sé
að treysta á þá leiö viö ráðstöfun
ryks frá verksmiðjunni. Tilraunir
með notkun ryksins í frantleiöslu
sements benda hins vegar til þess.
aö ryknotkun í takmörkuðum
mæli hafi bætandi áhrif á þá
framleiðslu. Hins vegar er til-
raununum ekki lokið og hefur
þess því verið öskaö. að verk-
smiðjunni verði heintilað að losa
sig á annan hátt við þaö ryk og
annan úrgang, sem ekki veröur
nýttur, Er gert ráö fvrir, að
heimild þessi verði veitt nteð skil-
yrðum, sem heilbrigðisráðuneytið
setur.