Morgunblaðið - 17.08.1977, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. AGUST 1977
Guðmundur Guðmundsson, Isafirði:
Hvað veldur minnk-
un þorskstofnsins?
Skoðanaskipti um þorskveiði-
bann og ýmsar aðrar friðunarað-
gerðir til verndar þorskstofnin-
um, hafa verið alltíð að undan-
förnu í blöðum og öðrum fjölmiðl-
un.
Að vonum hafa aðilar ekki ver-
ið sammála um það hvernig mál-
um hefir verið skipað og hvers
árangurs væri að vænta af þvi
sem gert hefir verið.
Meðal hinna mörgu, er lagt hafa
sitt til málanna, er Jón Ármann
Héðinsson alþm., er ritar tvær
greinar í Alþbl. þann 19. og 20.
júlí s.l.
Þar ítrekar hann fyrri skoðanir
sínar þess efnis að það séu fyrst
og fremst togararnir, sem séu
valdir að því hve lélegt ástand
þorskstofnsins er nú talið vera á
íslandsmiðum, að áliti fiskifræð-
inga. Sérstaklega leggur Jón Ar-
mann á það áherelu að flotvarpan
sé aðalskaðvaldurinn og hana
beri þvi tafarlaust að taka úr
notkun.
Inn i skrif sin fléttar þingmað-
urinn tilgátur um það að þær að-
gerðir sem sjávarútvegsráðherra
hafi haft forgöngu um, beri með
sér að ráðherrann hafi efst i huga
að hygla að kjósendum sínum
með atkvæðasjónarmiðin í huga.
Jón Ármann á mjög erfitt með að
halda aftur af þeirri skoðun sinni
að það sé ráðherranum fyrst og
fremst kappsmál að það eitt sé
gert sem skaði kjósendur hans
sem minnst. Það er augljóst að við
borð liggur að Suðurnesjaþing-
maðurinn Jón Armann sé geng-
inn í hóp þeirra öfgamanna í þeim
landshluta, sem að undanförnu
hafa lagt á það ofurkapp að sann-
færa landsmenn um að Vestfirð-
ingar og þá sérstaklega togaraút-
gerð þeirra eigi fyrst og fremst
sök á því hvernig komið sé með
þorskstofninn, og verði þeir settir
út af „sakramentinu“ sé málun-
um borgið.
Þessu sjónarmiði hefir marg-
sinnis verið haldið fram af ólík-
legustu aðilum og verður maður
vár við að margir sem ekki hafa
aðstöðu til þess að leggja rétt mat
á málið, eru farnir að trúa þessum
óskammfeilna áróðri.
Það er því ekki úr vegi að enn
sé gerð tilraun til þess að leiða
hugann að því að málið er bara
ekki svona einfalt, svo sem þing-
maðurinn og hans skoðanabræður
vilja láta í veðri vaka. Farið var
að draga úr fiskigengd á hin hefð-
bundnu fiskimið við Suðvestur-
land löngu áður en Vestfirðingar
hófu að ráði þátttöku í togaraút-
gerð, sem var nú ekki fyrr en á
árunum 1972—1974.
Þegar fyrir árið 1972 þóttust
fiskifærðingar sjá merki þess að
þorskstofninn væri ofveiddur og
vel að merkja höfðu þá nánast
engir skuttogarar verið keyptir til
landsins. Hvar ætli orsakanna sé
þá fyrst og fremst að leita?
Fyrst þegar notkun þorskaneta
hófst gaf það veiðarfæri mun
meiri afla en áður hafði þekkzt og
þóttust glöggir menn sjá að vax-
andi notkun þessa veiðarfæris
hefði í för með sér minnkandi
fiskigengd.
Merkur formaður í Vestmanna-
eyjum, Þorsteinn i Laufási, gaf út
æviminningar sínar árið 1950 og
segir í þeim á bls. 161: „Að vísu
hef ég og fleiri menn fyrir löngu
fengið grun um það að þorskanet-
in, ef þau voru lögð á hraunbotn,
séu jafnvel hættulegri rányrkju-
tæki en flest önnur veiðarfæri og
er þá mikið sagt.“ Ennfremur seg-
ir Þorsteinn í bók sinni á bls. 166:
„Eftir að almennt var farið að
leggja þorskanet á hraunin hér í
kring um Eyjarnar og aflinn var
aðallega hrognafiskur, hefir farið
svo að þorskurinn hefir horfið
þaðan. Að vísu má segja þetta, um
Hér eru netin dregin.
öll þorskanetasvæði við Eyjar. A
veiðisvæðum sem ekki brugðust
áður fyrr ár eftir ár hefir ekki
fengizt fiskur i net í tugi ára eftir
að netaveiði hafði verið stunduð
þar um tíma. Þorsteinn í Laufási
varar að sjálfsögðu við notkun
annarra veiðarfæra svo sem botn-
vörpu á hrygningarsvæðunum.
Með þverrandi afla í þroskanet-
in kom til aukin tækni í gerð
þeirra, sem dró úr aflarýrnuninni
i bili. Nylonþráður í þorskaneta-
slöngunum gerði þau veiðnari,
síðar komu girnisnetin og nú er
talað um kraftaverkanet. Aukin
tækni í gerð þessa veiðarfæris
hafði þær afleiðingar að stöðugt
var höggvið stærra skaró í hrygn-
ingarstofn þorsksins.
Þeir sem mest hafa talað um
rányrkju togaranna og telja þá
aðallega eiga sök á þverrandi
fiskigöngum eða samdrætti í
þorskstofninum hafa verið undar-
lega hljóðir, um að þar kunni aðr-
ir þættir útgerðar hafa haft veru-
leg áhrif og ef til vill öllu skað-
vænlegri.
Vissulega er undirrituðum ljóst
að allrar aðgæzlu er þörf á sem
flestum sviðum, eins og málum er
nú háttað. Hinir nýju skuttogarar
eru mjög vel útbúnir og hafa svo
stórvirk veiðarfæri að fara verður
það að með fullri aðgæzlu og forð-
ast allt sem talizt gæti til rán-
yrkju.
Megin hlutann úr árinu eru tog-
ararnir að veiðum á þei'm slóðum
þar sem fiskur á uppvaxtarskeiði
er í göngu og heldur sig raunar af
og til, þá aðallega út af Vestfjörð-
um og fyrir Norðurlandi.
Þeir sem lengst vilja ganga i þvi
að friða þorskinn vilja umbúða-
laust banna allar togveiðar á þess-
um slóðum allt árið.
Sjónarmið sem hniga i þá átt
eru naumast sett fram að undan-
genginni athugun á þvi hvaða af-
leiðingar slikt hefði fyrir þjóðar-
búið sem heild.
Hvernig svo sem snúizt verður
við þessum vanda fer það ekkert á
milli mála að taka verður tillit til
eins og annars.
Til þessa hefir svo sem kunnugt
er verið gert mikið til þess að
draga úr veiði á uppvaxandi fiski:
stækkun möskva i botnvörpu úr
120 mm í 155 mm, langtimalokun-
um á stórum svæðum fyrir Vest-
fjörðum og Norð-Austurlandi og
skyndilokunum á þeim svæðum
þar sem mikið af smáfiski hefir
verið í aflanum.
Væntanlega bera þessar aðgerð-
ir árangur og þykjast menn nú
þegar sjá þess nokkur merki. Það
sem af er þessu sumri hefir afli’
færabáta á grunnmiðum hér út af
Vestfjörðum verið óvenjugóður
og mun betri en verið hefir um
árabil.
Allar þær friðunaraðgerðir,
sem hér hefir verið minnzt á, ná
þó enganveginn tilgangi sínum ef
svo verður látið viðgangast sem
verið hefir með gegndarlausa
netaveiði á aðalhrygningarsvæð-
unum við Suðvesturland. Viðkom-
an verður ekki tryggð eingöngu
með því að vernda fiskinn á upp-
vaxtarskeiði ef svo er haldið á
málunum að mestur hluti þess
fisks sem nær þvf að verða hæfur
til hrygningar lendir i netagirð-
ingunum og endar þar ævi sina og
hrognin fara i tunnur.
Friðun á hrygningarsvæðunum
þarf að auka og þau svæði þurfa
að vera þannig afmörkuð aó svæð-
ið sé lokað til hafs svo að það
verði ekki umgirt á alla vegu
samanber „Frímerkið" á Selvogs-
banka.
Til samræmis við algjört þorsk-
veiðibann, sem tekið hefir verið
upp í sumar, þarf að koma slík
stöðvun á aðalhrygningarsvæðun-
um meðan hrygningin stendur
sem hæst, og verður svo vonandi á
næstu vertíð.
Virkara eftirliti með notkun
þorskaneta þarf að koma á til þess
að koma i veg fyrir að svo verði
áfram, sem verið hefir að sögn
sjómanna sjálfra, að settar reglur
um hámarksnetafjölda séu að
engu hafðar.
Það er alls ekkert út í hött að
geta sér þess til að eðlishvöt
þorsksins sé að einhverju leyti lík
og þeirra fiska sem leita til hrygn-
ingar í fersku vatni og ganga aft-
ur á þær slóðir þar sem þeir hófu
göngu til sjávar, eða komu úr
hrognunum.
Nú er það vitað að þar sem
Ásgeir Þ. Ólafeson,
fyrrv. héraðsdýralæknir:
Fáein orð um
sauðfjárrækt-
ina og slátur-
húsin í landinu
I
Svo yfirgripsmiklum málum,
sem yfirskrift þessa greinarkorns
gefur til kynna, verða ekki gerð
skil í stuttri blaðagrein. Þó mun
ég leyfa mér að drepa á nokkur
atriði.
íslenzkar landbúnaðarvörur
eru fyrst og fremst til neyzlu
handa fólkinu í landinu. Búvörn-
urnar íslenzku eru kjarninn úr
matvælaframleiðslu landsmanna.
Landbúnaðarvörurnar hljóta allt-
af að vera dýrar. Kostnaður er
mikill við framnleiðslu búvar-
anna, ótrúlega mikið fer í milliliði
og dreyfingu á vörunum. Bændur
eru yfirleitt ekkert ofhaldnir af
því sem í þeirra hlut kemur. Bú-
vörurnar eru kjöt og allskonar
kjötvörur, mjólk og mjólkurvör-
ur, garðávextir, ávextir úr gróður-
húsum, ofl.
II
Kjötframleióslan
Aðallega er framleitt kindakjöt
(dilkakjöt). Samkvæmt þeim
upplýsingum, sem ég hefi getað
náð mér i, voru á árinu 1975 fram-
leidd 14.700 tonn af kindakjöti
(aðallega dilkakjöt) — þar af
voru flutt út rúmlega 4000 tonn.
1976 var kindakjötsframleiðslan
13.985 tonn og af því magni hefir
verið ráðgert að flytja út 4.750
tonn.
Uppbætur á útfluttar landbún-
aðarvörur voru áætlaðar á fjárlög-
um 1976 890 milljónir, en urðu
1500 milljónir (1 mílljarður)
Þessar upplýsingar um útflutn-
ingsuppbætur koma frá landbún-
aðarráðherra, Halldóri E. Sig-
urðssyni og eftir honum er það
einnig haft, að ef þessar útfluttu
landbúnaðarvörur seljist fyrir
helming þess verðs, sem skráð er
á innlendum markaði, þá megi vel
við una, við fáum útlendan gjald-
eyri, segir ráðherrann.
Vitanlega er talsvert framleitt
af öðru kjöti en kindakjöti, má
þar nefna nautakjöt, hrossakjöt,
svínakjöt og alifuglakjöt. Ekki
hefi ég tiltækar skýrslur yfir
þessa framleiðslu. Ýmsum finnast
það vera einkennilegir búskapar-
hættir að flytja út fleiri þúsund
tonn af dilkakjöti árlega og selja
erlendis fyrir hálfvirði eða
minna. Utflutningsuppbætur eru
ákveðnar samkvæmt lögum 10%
af verðmæti útflutningsins:
Á fjárlögum 1977 eru útflutn-
ingsuppbætur áætlaðar 1800
milljónir, en framkvæmdastjóri
framleiðsluráðs landtbúnaðarins,
Sveinn Tryggvason, telur að 2400
milljónir muni þurfa í uppbætur
á útfluttar landbúnaðarafurðir.
Sagt var að Suðurlandssíldin
haustið 1976 hafi verið að verð-
mæti 1500 milljónir, það var
akkúrat fyrir útflutngsuppbótum
landbúnaðarvara 1976.
III
Sláturhúsin
Samkvæmt upplýsingum frá
matvælasýningu, sem haldin var í
Iðnaðarhúsinu í Reykjavík á sið-
astliðnum vetri, fór slátrun fram í
63 sláturhúsum á öllu landinu.
Mér telst svo til að yfir 50 slátur-
hús af þessum 63 þurfi á undan-
þágu að halda til þess að slátrun
megi fara þar fram. Eftirlit með
sláturhúsum í landinu er í hönd-
um yfirdýralæknis. Yfirdýra-
læknir, dr. Páll A. Pálsson, hefir
alla tíð síðan hann tók við em-
Asgeir Þ. Ólafsson.
bætti yfirdýralæknis, lagt mikla
áherzlu á að bæta sláturhúsakost
landsmanna og unnið að því
markvisst. Stefna Páls yfirdýra-
læknis hefir verið og er sú að
fækka sláturhúsunum, hafa
sláturhúsin stærri og betur búin,
svo þau megi fullnægja kröfum
um betri vinnubrögð og fullkomið
hreinlæti. Stefna yfirdýralæknis-
ins er rétt. Á síðustu árum hafa
verið byggð nokkur nýtízkuleg
sláturhús, sum byggð frá grunni,
önnur endurbyggð. Samkvæmt
Árbók landbúnaðarins 1975, hafa
sláturhús verið byggð á þessum
stöðum: í Borgarnesi, í Búðardal,
á Hólmavík, Blönduós, Sauðár-
króki, Húsavík, Kirkjubæjar-
klaustri og Selfossi. Hús þessi eru
byggð með hliðsjón af sláturhús-
um á Nýja-Sjálandi, en þangað
voru sendir menn frá S.Í.S., til að
kynna sér þau, í húsum þessum er
unnið eftir svokölluðu færibanda-
kerfi. Fyrsta húsið var byggt i
Borgarnesi. Ýmis mistök urðu í