Morgunblaðið - 15.01.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JANUAR 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 1 700.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 90.00 kr. eintakið.
Ofgamenn
Fylgifiskur þeirrar
siðferðilegu upplausn-
ar og öngþveitis, sem óða-
verðbólgan hefur haft í för
með sér, er, að öfgaöfl til
vinstri og hægri láta meira
að sér kveða en áður. Þetta
er ekkert séríslenzkt fyrir-
brigði. Upplausnarástand
kallar fram öfgar og lýð-
skrum á báða bóga. Margar
þjóðir t.d. í Evrópu hafa
orðið harkalega fyrir barð-
inu á slíkum öfgaöflum.
Öfgamenn til vinstri
hafa lengi verið háværir í
okkar samfélagi. Af ýms-
um ástæðum náðu komm-
únistar fyrir nær fjórum
áratugum sterkari fótfestu
hér en á öðrum Norður-
löndum og hafa valdið
ómældu tjóni með öfga-
kenndri stefnu og aðgerð-
um í íslenzkum þjóðmál-
um. En nú er svo komið, að
arftakar gömlu kommún-
istanna í Alþýðubandalag-
inu standa andspænis því,
að til vinstri við þá eru
starfandi öfgasinnaðir hóp-
ar, sem vilja ganga mun
lengra i byltingarstarfsemi
en Alþýðubandalagið
sjálft. Þetta er sama vanda-
málið og kommúnistaflokk-
ar i öðrum Evrópulöndum
eiga við að glíma en einnig
þar hafa enn öfgasinnaðri
hópar risið upp til vinstri
við kommúnistaflokkana.
Lítið hefur borið á öfga-
öflum til hægri hér frá þvi
á árunum fyrir heimsstyrj-
öldina síðari er þau létu
nokkuð á sér bera eins og
víðar í Evrópu. Þessir öfga-
menn til hægri náðu aldrei
fótfestu hér og raddir
þeirra þögnuðu alveg með
stríðsátökunum og fram-
vindu þeirra. Síðan má
segja, að öfgasinnaðar
skoðanir til hægri hafi nán-
ast ekki heyrzt í þjóðmála-
umræðum hér, þó að þær
hafi skotið upp kollinum —
og m.a. með stofnun harð-
línu flokksbrots til hægri
eftir 1950, en það bar fram
lista í kosningum, án ár-
angurs. Síðustu misserin
hafa öfgasinnar til hægri
orðið hávaðasamir í þjóð-
málaumræðum. Þeir boða
öfgakenndar skoðanir um
þróun þjóðfélags okkar og
hagnýta sér þá erfiðleika,
sem við höfum átt við að
etja hin siðari ár vegna
óðaverðbólgunnar. Ef sett
væri saman þjóðfélags-
mynd í samræmi við þær
öfgar, sem þessir menn
boða, mundum við sjá fyrir
okkur afskræmt þjóðfélag,
þar sem lögmál frumskóg-
arins réði ríkjum. Miskunm
arleysi og ósanngirni í stað
umburðarlyndis og vel-
vilja. Stéttastríð í stað
stéttasamvinnu. Hags-
munahópum att fram
hverjum gegn öðrum. Alið
á tortryggni, grunsemdum,
öfund og ótta í stað gagn-
kvæms trausts milli fólks,
sem byggir sama landið og
á sér sameiginlegan upp-
runa. Neikvæð afstaða í
stað jákvæðrar. Þetta er
þjóðfélag öfgamanna,
hvort sem er til vinstri eða
hægri. Og ástæðan er ein-
faldlega sú, að þetta er sá
jarðvegur, sem þeir hrær-
ast í og hafa einhverja von
um að geta þrifizt í.
öfgamenn til hægri eða
vinstri hafa alla tíð lagt
áherzlu á að draga fram og
undirstrika allt það versta,
sem í manninum býr. Og
það vitum við öll, að i
hverjum einstaklingi búa
bæði góðir eiginleikar og
slæmir. Það er undirstaða
hamingjuríks lífs hvers
einstaklings, að honum tak-
ist að laða fram í sjálfum
sér og sinum hið jákvæða,
hina betri kosti, en draga
úr hinum. Með sama hætti
er það forsenda farsællar
þróunar samfélags manna,
að þeim takist að leggja
mesta áherzlu á hið já-
kvæða en víkja því nei-
kvæða til hliðar. Ábyrgir
r
IMorgunblaðinu i síð-
ustu viku var vikið að
þvi lýðskrumi, sem nú er
haft uppi i opinberum um-
ræðum hér. Einn aðili öðr-
forystumenn þjóðar leitast
við að draga fram hið já-
kvæða f fari hennar — en
öfgamennirnir ala á þvi
neikvæða. Nú láta öfga-
menn til hægri og vinstri
meira til sín taka en áður.
Það bendir til þess, að þeir
telji jarðveginn betri en
áður fyrir slíka iðju. öfga-
kenndar skoðanir boða
þeir með lýðskrumi. Þeir
boða einfaldar lausnir á
flóknum vandamálum.
Þeir segjast ætla að fram-
kvæma þau kraftaverk,
sem dugi til þess að leysa
vandamál þjóðarinnar.
Slíkir kraftaverkamenn
hafa komiö fram á öllum
öldum. Sagan kennir okkur
hverjar afleiðingarnar
hafa orðið, ef fólk hefur
látið blekkjast. Við íslend-
ingar skulum ekki láta
blekkjast af kraftaverka-
boðskap öfgamanna og
lýðskrumara. Við skulum
hafna öfgum, hvort sem
þær koma fram til vinstri
eða hægri.
um fremur hefur tekið þau
skrif til sín. Sú staðreynd
segir þá sögu, að ekki þarf
fleiri orð um að hafa.
Lýðskrumarar
( Reykiavíkurbréf
Laugardagur 14. janúar,
Enn um fjölmiðla
í síðasta Reykjavíkurbréfi var
að gefnu tilefni fjallað um ís-
lenzka fjölmiðla, enda höfðu leið-
togar stjórnmálaflokkanna
minnzt rækilega á þá, ekki sízt
hér í blaðinu. En síðasta sunnu-
dag var ekki rúm til þess að minn-
ast á, hve góð og heiðarleg blaða-
mennska á nú undir högg að
sækja bæði hér og erlendis, jafn-
vel i höfuðvígi lýðræðisins,
Bandaríkjunum. Astæða er til að
minna menn á þá staðreynd. í
samtali, sem bandaríska skáldið
Harvey Sapiro, ritstjóri The New
York Times Book Review, átti við
Carter Bandaríkjaforseta ein-
hvern tímann í sumar sagði for-
setinn m.a. þessi eftirtektarverðu
orð: ,,Það er undarlegt, að maður
skuli geta gengíð í gegnum bar-
áttu til fqrsetakjörs og átt sér
sérstaka lífsskoðun, látið hana í
Ijós í endurteknurn 10—15 mín-
útna ræðum og fréttamenn —
sem jafnvel hlusta hundrað í einu
— skýra aldrei frá henni í fjöl-
miðlum. Rammi sjónarmiða.nna
verður að fyrirsögnum, en kjarn-
inn, þ.e. hver þú sjálfur ert, hvaða
lífsskoðanir þú hefur og hverju
þú vonast til að geta komið til
leiðar, er áldrei fréttaefni.
Sp: Það getur verið vegna þess,
að þeir hafi sagt frá þessu í frétt-
um eftir fyrstu skiptin, sem þú
komst þeim á framfæri.
C: Nei, það er ekki rétt, þeir
hafa aldrei skýrt frá þeim . . . “
Ástandið er nú ekki betra í
hinni merku blaðarríennsku
Bandaríkjanna, að áliti forsetans,
en þetta dæmi sýnir, því miður.
Samt vita allir, að blaðamennska
er hærra á hrygginn reist í Banda-
ríkjunum en nokkurs staðar ann-
ars, en við verðum að sjálfsögðu
að hafa í huga, að jafnframt því
sem þar eru beztu blöðin, þá eru
þar einnig verstu sneplarnir.
Norðurlönd hafa svo sannarlega
ekki farið varhluta af gulu press-
unni eins og dæmin sýna og raun-
ar má segja, að í sumum norræn-
um löndum, eins og t.d. Dan-
mörku, séu sorpblöðin útbreidd-
ust, og síðdegissorpblöðin brezku,
svo að ekki sé nú talað um stærsta
blað Þýzkalands, Bild, (enda þótt
þar og i Bretlandi séu mörg beztu
blöð, sem út eru gefin í Evrópu og
viðar) seljast eins og heitar
lummur og hafa a.m.k. veruleg
áhrif á almenningsálitið, enda
þótt þau séu i engu hlutfalli við
útbreiðslu þeirra, svo mikið af
drasli og ómerkílegum söluvarn-
ingi, sem þau hafa upp á að bjóða,
en í raun og veru litið af upp-
byggilegu, fræðandi efni, sem
hefur áhrif á skoðanir þeirra, sem
hugsa ærlega hugsun.
Dæmið frá
Grikklandi
En dæmið sem Carter tók frá
Bandaríkjunum er því miður ekki
einsdæmi, langt frá því. Frá því í
sumar er þess t.a.m. að minnast,
að Bandaríkjastjórn ákvað að
skipa nýjan sendiherra í Grikk-
landi, en þá upphófst i vinstri
pressunni viðstöðulaus svfvirð-
ingarherferð gegn þessum nýja
sendiherra og var hún byggð á
einhverjum ummælum, sem hann
hafði átt að láta falla við banda-
ríska þingnefnd, sem kannaðj
starfsferil hans og skoðanir, áður
en hann yrði skipaður sendiherra
Bandaríkjanna hjá Grikkjum.
,,Blaðamaðurinn“, sem sendi
fréttina til Grikklands um um-
mæli væntanlegs sendiherra, mis-
skildi allt, sem hinn síðarnefndi
hafði sagt við þingnefndina, ann-
að hvort viljandi eða óviljandi, og
sendi ný heimatilbúin ummæli til
Grikklands eins og heilagan sann-
leika. Grísku vinstri blöðin hentu
þennan „sannleika“ á loft og mök-
uðu væntanlegum sendiherra upp
úr ummælum, sem hann hafði
aldrei látið falla. Móðursýkin var
svo mikil, að hægri blöðin fóru að
taka þátt f þessum hráskinnsleik
og mátti raunar ekki á milli sjá
undir lokin, hverjir gengu lengst
fram f því að eyðileggja mannorð
og starfsferil þessa bandaríska
diplómats.
Ástæðan til þessa alls var sú, að
sambandið milli Grikklands og
Tyrklands var á viðkvæmasta
stigi og grísku blöðin héldu þvi
fram, að hinn væntanlegi sendi-
herra Bandaríkjanna í landi
þeirra hefði lýst yfir samúð með
málstað Tyrkja, enda þótt engar
heimildir væru fyrir því að mað-
urinn hefði látið nein orð falla í
þá átt. Hann lýsti yfir því, að
hann hefði óskað eftir að koma á
framfæri leiðréttingu við lesend-
ur grískra dagblaða, en hvernig
sem hann reyndi kom hann aldrei
neinni leiðréttingu inn í neitt
grísku blaðanna. Þannig stóðu
málin, þegar bréfritari hætti að
fylgjast með þessu athyglisverða
dæmi um vonda, og raunverulega
forkastanlega blaðamennsku.
Þeir, sem áttu upptökin að lygun-
um, þóttust hafa himin höndum
tekið, enda kváðust þeir hafa átt
„rannsóknablaðamann“ í
Washington, sem fylgdist með
öllu þvi, sem þar fór fram — en
þó kom í ljós, að hann var betur
að sér í því, sem þar fór ekki
fram(!).
Ástæðan til þess, að ekkert
grísku blaðanna þorði að taka
leiðréttingu hins væntanlega
sendiherra Bandarikjanna i
Grikklandi til birtingar, var sú að
því er margoft kom fram, að al-
menningsálitið var orðið honum
svo andsnúið, að hvert það blað,
sem reynt hefði að túlka málstað
hans og þau sjónarmið, sem tiann
hafði sett fram í raun og veru
hefði verið dauðadæmt og áhrif
þess engin, ef það hefði leyft
sannleikanum að koma í ljós.
Því miður þurfum við ekki að
fara út fyrir landsteinana til að
sjá dæmi svipuð því sem hér hef-
ur verið gert að umtalsefni. Hug-
urinn hvarflar jafnvel að því sem
Sören Kirkegaard sagði um blöð-
in í Danmörku á 19. öld: að þau
væru hættulegri en ofnotkun
áfengis(!) Þannig var nú komið
fyrir þeim þá — og ekki eru þau
barnanna bezt nú um stundir.
Sum dönsk blöð eru raunar eins
og öskuhaugar.
Þessi Saga er sögð hér í fram-
haldi af síðasta Reykjavíkurbréfi,
ef hún mætti verða til þess, að
einhver staldraði við og íhugaði
stöðu íslenzkrar blaðamennsku
með tilliti til þessa gríska hrá-
skinnsleiks; og ekki síður I von
um að íslenzkir blaðalesendur
gerðu meiri kröfur til þess að fá
sannar fréttir, byggðar á raun-
verulegum heimildum, heldur en
æsifréttir, sem kitla forvitnina og
fullnægja andlegum fýsnum
manna eins og lygisögurnar í
Fornaldarsögum Norðurlanda á
sinum tíma. Nú um stundir gegn-
ir gula pressan sama hlutverki og
þessi afþreyingarskáldskapur 14.
aidar á íslandi, enda þó'tt listræn
tök og fagurfræðileg afstaða sé
með dálítið öðrum hætti í gulu
pressunni nú en þessum skemmti-
legu lygisögum forfeðra okkar (!)
Síður en svo
ástæðulausar
áhyggjur
Það er til marks um þær
áhyggjur, sem forystumenn þjóð-
arinnar hafa af því, sem fram fer
í menningar- og fjölmiðlamálum
hér á landi, að formenn beggja
stærstu stjórnmálaflokkanna,
Geir Hallgrimsson forsætisráð-
herra og Ólafur Jóhannesson
dómsmálaráðherra, töldu ástæðu
til að minnast á mötun eða inn-
rætingu í boðskap sinum — og
var það áreiðanlega engin tilvilj-
un. Forsætisráðherra drap á þetta
I áramótaávarpi sínu, en dóms-
málaráðherra í áramótagrein
sinni I Tímanum.
Geir Hallgrimsson sagði m.a.:
„Við lifum í opnu og frjálsu þjóð-
félagi, þar sem áhrif og fréttir
berast einstaklingnum í sífellu,
án þess að hann hafi ráðrúm til
íhugunar og ályktunar sem
skyldi. Fjölmiðlar leggja ósjálf-
rátt áherzlu á neikvæðu hliðarn-
ar, góð heilsa er ekki fréttaefni,
en slys og sjúkleiki, hvort heldur
andlegur, efnalegur eða likamleg-
ur, er það aftur á móti. Uppeldi
ungu kynslóðarinnar færist í vax-
andi mæli úr höndum foreldra til
stofnana. Þeim mun brýnna er að
huga að hvert stefnir i mennta-
málum og öðru uppeldisstarfi.
Aherzlu ber að leggja á nð þroska
getu einstaklingsins til að draga
sjálfstæðar á!yktanir,og axla eig-
in ábyrgð."
Áramótagrein Ólafs Jóhannes-
sonar var ekki siður athyglisverð
og ástæða til að vitna hér í Reykja-
víkurbréfi í það, sem hann sagði
um svipað efni og Geir Hallgnmsson
drap á í áramótahugleiðingu sinni
og fyrr er vitnað til. Menn ættu að
ihuga orð formanns Framsóknar-
flokksins, sem hefur langa
reynslu af kennslu i mikilvægu
prófessorsstarfi og hefur raunar
marga fjöruna sopið i lífi sinu og
pólitiskri baráttu. Ólafur Jóhann-
esson komst m.a. svo að orði: