Morgunblaðið - 15.01.1978, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JANUAR 1978
35
Gluggað í heimildarrit um
framleiðslumöguleika
meðalfjárfestingakostnaður er
17,9 millj. króna á starfsmann.
Með samanburði þessum má
gera greinarmun á nokkrum
tegundum starfstækifæra.
1. í fyrsta lagi eru stærri verk-
smiðjurnar steinullarfram-
leiðslu, basaltbræðslu og sykur-
hreinsun, en i þeim er áætlaður
56% mannaflans og 54,5% fjár-
festingarinnar. Fjárfes^ngin á
mann i þessum greinum er ná-
lægt meðaltali en augljóslega
er um allstórar framkvæmdir,
sem ekki er líklegt að einstakl-
ingar eða innlent einkafyrir-
tæki væddi.
Áhætta um starfsrækslu
þessara fyrirtækja er allmikil
og þarf 'sérstaklega að tryggja
markaðshliðar þessara fyrir-
tækja mjög vel. Stofnkostnaður
er hér miðað við árlegt fram-
leiðsluverðmæti i steinullar- og
basaltvinnslu og þáttur fjár-
festingakostnaðar i fram-
leiðsluverðmæti mjög hár. Má
augljóslega litið út af bregóa
um framleiðslu og sölu að ekki
verði óbærilegur halli á rekstri.
Tæknilegar forsendur eru held-
ur ekki ljósar og þarf sérstak-
lega að kanna hvort hægt er að
fá bræðsluofn til steinullar- og
basaltvinnslu sem henta ís-
lenskum aðstæðum nægilega
vel og ber aó leggja í það atriði
vandaða vinnu.
Um sykurhreinsun gildir það,
að innlendur markaður er mjög
lítill fyrir afköst hagkvæmrar
sykurverksmiðju og yrði hún að
hafa tryggðan allan islenska
sykurmarkaðinn. Sveiflur á
verðlagi hrásykurs og unnins
sykurs erlendis eru svo miklar
að afkoma getur orðið mjög
sveiflukennd, ef um samkeppni
við frjálsan innflutning yrði að
ræða.
inga, þ.e. e.instakra garðyrkju-
bænda. Ef miða á við þess kon-
ar rekstur, sem gerir útflutning
húgsanlegan verður að gera ráð
fyrir samstarfi innlendra og er-
lendra fyrirtækja eða þátttöku
opinberra aðila. Stofnkostnað-
ur er nokkuð hár miðað við
árlegt framleiðsluverómæti eða
nálægt 2 á móti 1. Verður þvi
adgljóslega að tryggja vel
rekstrargrundvöll slíks fyrir-
tækis og er markaðshliðin þar
veigamesti þátturinn.
Líklegt er að ylræktun græn-
metis fyrir innlendan markað
geti þróast svo sem verið hefur
og byggst upp í smærri eining-
um, sem eru við hæfi einstakra
garðyrkjubænda. Þó er vandséð
að framleiðslueiningar af hag-
kvæmri stærð og búnaði geti
byggst án sérstaklega hagstæðr-
ar lánafyrirgreiðslu. A það skal
bent að gróðurhúsabyggingar
hafa erlendis yfirleitt notið sér-
staklega hagstæðra lánakjara,
miðað við hinn almenn lána-
markað.
4. Fiskræktin, þ.e. bleikjurækt
til matar, sýnir langhæsta tölu
stofnkostnaóar miðað við
starfstækifæra og byggist það á
mikilli sjálfvirkni í þessari
grein og háu hlutfalli bústofns
(eldisfisks) miðað við fram-
leiðslu. Er mikill hluti fjárbind-
ingarinnar í bústofninum og
felst í því töluverð áhætta hjá
slíku fyrirtæki ef eitthvað
bregður út af um tæknibúnað,
vatnsmagn eða heilbrigði bú-
stofnsins.
Vaknar því sú spruning hvort
ekki væri rétt að dreifa áhætt-
unni meira, t.d. með þvi að hafa
verkaskiptingu um klak og
seiðaeldi annars vegar og eldi
fyrir markað hins vegar og væri
hið siðarnefnda í höndum fleiri
Vilhjálmur Lúðvíksson Ph. D. efnaverkfræðingur (ldl).
Þessi stærstu framleiðslu-
tækifæri þurfa því án efa mik-
inn og vandaðan undirbúning
og er liklégt að einhvers konar
þáttöku ríkisvaldsins þurfi í
þeim eða jafnvel aðild erlendra
aðila.
2. Nokkrar greinar steinefna-
iðnaðar, þ.e. framleiðsla stein-
efnablanda, gervitimburs og
byggingareininga er sögð þurfa
30—50 millj. kr/mann i fjár-
festingu. Hins vegar er talið að
stofnkostnaður sé tiltölulega
lágur miðað við árlegt fram-
leiðsluverðmæti eða 0,3—1,0
kr/kr.
Þennan iðnað sýnist unnt að
byggja í þrepum og gæti hann
trúlega rúmast innan fjárhags-
getu einkafyrirtækja ef hag-
stæð lán eru veitt. Markaóurinn
er hér óvissasti þátturinn ásamt
tæknilegum forsendum um
efnisgæði og vinnslumöguleika,
en ef þeir þættir eru í lagi er
hér um mjög áhugaverðan iðn-
að að ræða, sem ekki virðist
viðkvæmur fyrir launabreyt-
ingum og er því hugsanlega há-
launaiðnaður.
3. Ylræktin er stendur nálægt
meðallagi að því er varðar
stofnkostnað á mannár eða
16—20 millj. á mannár.
Heildarstofnkostnaður stærri
ylræktarvera er þó allhár mið-
að við líklegt bolmagn einstakl-
smærri aðila er bæru þá tak-
markaða áhættu hver, en með
þessu lagi yrðu einnig fleiri
sem störfuðu við þessa grein og
stofnkostnaður gæti hugsan-
lega orðið breytilegur og eitt-
hvað lægri en hér kemur fram
og innan fjárhagslegra mögu-
leika einstaklinga.
5. Sjávarútvegsgreinarnar, þ.e.
þurrkun smáfisks, saltfisks,
vinnsla slógkjarna, ennfremur
framleiðsla fiskafóðurs og þil-
plötugerð sýnast öll vera tæki-
fæ*i, sem tvímælalaust má telja
innan ramma þess, sem einka-
fyrirtæki gætu ráðið við. Salt-
fiskþurrkun og framleiðsla
fiskafóðurs eru reyndar þegar
starfrækt og er hér á þessar
greinar minnst vegna þess að
þær eru á byrjunarstigi og
gætu aukist allverulega af um-
fangi. Ennfremur benda þær til
verkefna, sem telja má dæmi-
gerö fyrir möguleika þessa
svæðis og byggjast á auðlindum
þess. I þessum greinum er
stofnkostnaður á hvert starfs-
tækifæri lægstur af þeim sem í
töflunni er talinn. Hlutfall
stofnkostnaðar á móti árlegu
framleiðsluverðmæti er tiltölu-
lega hagstætt i flestum þessara
greina. Sýnist þannig tiltölu-
lega auðveldlega liggja fyrir að
efla þær“.
— sf.
Hefst á morgun
Kápur
Ulpur
Jakkar
Laugavegi 66 II hæö
Vorum
að fá mikið
magn
af glæsilegum
pottaplöntum
m.a.:—
BURKNAR
PÁLMAR
RÚSSNESKUR VÍNVIÐUR
ÁRELÍA
KAKTUSAR
Velkomin
í gróöurhúsið
blómouol
Gróóurhúsió v/Sigtún sími 36770
tW