Morgunblaðið - 10.02.1978, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1978
Tiltölulega lágt hlutfall 3 ára loðnu
veturna 1976 og 1977 er sennilega
afleiðing Iftils vaxtarhraða og
seinkun kynþroska eins og hætt er
við að verði hjá stórum árgöngum
þegar samkeppni verður um æti. Ar-
gangurinn frá 1975 hrygnir að hluta
til i fyrsta sinn i vetur ásamt af-
ganginum af hinum sterka árgangi
frá 1 974. Þess vegna er ekki ástæða
til að takmarka veiðar á vetrarvertið
1978, en afli gæti þá orðið allt að
650 þúsund tonn. Öðru máli gegnir
um veiðarnar seinni hluta ársins
1978. Þær munu byggjast á þeim
hluta hins sterka árgangs, sem ekki
varð kynþroska i ár (3 ára) og ár-
ganginum frá 1976 sem talinn er
h.u.b. helmingi minni, sbr. töflu 2.
Niðurstöður athugana, sem gerðar
verða á tímabilinu júlí-september
1978 og gangur veiða mun ráða
úrslitum um það, hvort nauðsyn ber
til að takmarka loðnuafla ársins
197.
Rannsóknir á fjölda og útbreiðslu
loðnuseiða sumarið 1977 sýndu, að
árgangur þess árs er af svipaðri
stærð og árgangurinn frá 1976.
Þessir tveir árgangar munu bera
uppi veiðina árið 1979 og að veru-
legu leyti árið 1980. Með hliðsjón af
þessu og meðan viðbrögð stofnsins
við hinu stóraukna álagi eru að
koma í Ijós, virðist óráðlegt að fara
— Skýrsla Hafrann-
sóknarstofnunar
aldur þegar reiknuð er stærð
hrygningarstofnsins. Þess ber þó að
geta, að svo hefur dregið úr vaxtar-
hraða 1974 árgangsins, að senni-
lega verður hann ekki allur kyn-
þroska 1978. Sá stofn sem hrygnir i
raun á þessu ári verður þvi sennilega
nokþru minni en gert er ráð fyrir í
töflu hér að ofan.
Hrygningarstofninn var um 350
þús. tonn áður en honum tók að
hnigna upp úr 1964. Stefnt er að
þvi, að stofninn nái aftur þessari
stærð innan fárra ára.
Tillögur um
hámarksafla og
tilhögun veiða 1978
Með tilliti til þess, sem að framan
er getið og afrakstursgetu stofnsins
hverju sinni, eru hér með gerðar
eftirfarandi tillögur um hámarksafla
og tilhögun sildveiða árið 1978.
a) Leyfilegur hámarksafli verði
35.000 tonn.
b) Þessum afla verði skipt milli
hringnótar- og reknetabáta, en þar
sem 3—4 ára sild (26—30 cm)
verður i miklum meirihluta á miðun-
um á hausti komanda, er eindregið
lagt til, að sú aflaaukning sem gert
er ráð fyrir frá fyrra ári verði fyrst og
fremst tekin með reknetum og hring-
nótaveiðar ekki auknar frá þvi sem
var 1977.
c) Hringnótaveiðar verði leyfðar
20. sept. — 20. nóv., en rekneta
veiðar frá 20. ág. — 20. nóv.
d) Reglugerð um bann við veiði
smásitdar verði breytt þannig, að 27
cm sild og minni megi ekki vera
meira en 25% i afla í stað 50% (eftir
fjolda)
Loðna
Þróun veiðanna
Loðnuveiðar í núverandi mynd
hófust hér við land árið 1964, en
þann vetur veiddust rúmlega 8 þús.
tonn í hringnót við vestanverða
suðurströndina og i Faxaflóa. í
byrjun voru veiðarnar eingongu
stundaðar á grunnsævi við suður- og
vesturströndina. Þær hófust fljótlega
eftir að fyrsta gangan kom upp að
landinu og stóðu þar til hrygning var
langt komin.
Sumarið 1969 voru loðnuveiðar
reyndar á djúpmiðum norðan- og
norðaustanlands og út af Austfjörð-
um veturinn eftir Arangur varð lítill
sem enginn, enda útbúnaður annar
og smærri í sniðum en nú er og með
minnsta móti af loðnu á miðunum.
Árið 1973 urðu þáttaskil, en þá
voru veiðar reyndar i janúar á nýjan
leik á Austfjarðamiðum. Hafa þær
veiðar síðan verið mismiklar, en ár-
vissar. Árið 1976 hófust sumar- og
haustveiðar norðan og norvestan-
lands. Þá fengust um 115 þúsund
tonn, en 1977 tæp 260 þús. tonn.
Framangreind þróun loðnu-
veiðanna sést vel á töflu 6. Eins og
við er að búast hafa orðið verulegar
breytingar á þeim flota, sem loðnu-
veiðar stundar. Upphaflega voru
skipin tiltölulega fá, en fjölgaði ört
og munu hafa verið á annað hundrað
þegar mest var. Á seinni árum hefur
skípum' fækkað nokkuð, en þau hafa
hins vegar verið stækkuð mikið og
búnaður allur aukinn og bættur,
þannig að afköst eru nú margföld
miðað við sama skipafjölda fyrir fá-
um árum. Telja verður að afkasta
geta islenska loðnuveiðiflotans sé
orðin nægjanleg til þess að fullnýta
loðnustofninn
Stofnstærð og veiðiþol
Fullnægjandi vitneskja er enn ekki
fyrir hendi um heildarstærð loðnu-
stofnsins né afföll milli ára af völd-
um náttúrunnar. Til þessa liggja
einkum þrjár ástæður: 1w9 skamm-
lífi loðnunnar, 2) erfiðleikar við
magnmælingar með fiskleitar-
tækjum vegna isreks og veðurs á
þeim tímum árs sem best er að
framkvæma mælingar að öðru leyti,
3) grundvöllur til merkinga úr hring-
nót varð fyrst fyrir hendi með til-
komu sumarveiða.
Að ofangreindum ástæðum er
veiðiþol loðnustofnsins ekki ná-
kvæmlega þekkt. Áætlað hefur verið
að það sé á bilinu 1 —1.5 millj.
tonna árlega og þar til ársins 1977
hafa veiðar verið langt neðan þess-
ara marka.
Tafla 2 sýnir fjölda veiddrar loðnu
eftir aldursflokkum á vetrarvertfð ár-
in 1 967—77 ásamt afla I þúsundum
tonna, hundraðshluta 4 ára loðnu og
hlutfallslegan fjölda loðnuseiða árin
1972—1977. Rannsóknir á fjölda
og útbreiðslu loðnuseiða sýndu á
sinum tíma, að árgangarnir
1972—75 voru mjög lóðir. Seinni
tima athuganir hafa staðfest þetta
og raunar leitt i Ijós, að svo hefur
verið allt frá 1 969.
fisksins er saman kominn á tiltölu-
lega afmörkuðu svæði.
Stofnstærðarmælingar hafa verið
gerðar með fiskleitartækjum og enda
þótt töluleg gildi séu nokkuð á reiki,
er talið víst, að stærð hrygningar-
stofnsins sé á bilinu 8—15 milljónir
tonna.
S.l. 2—3 ár hafa kolmunnaveiðar
einkum verið stundaðar á
hrygningarstöðvunum f marsapríl
og við Færeyjar í mai.
Tilraunaveiðar hafa nokkuð verið
stundaðar út af Austfjörðum og í
Austurdjúpi. Á árunum
1969—1971 fengu sovéskir skut-
togarar t.d. verulegan kolmunnaafla
á þessu svæði. Árið 1972 voru
hringnótaveiðar reyndar, en árangur
var fremur lélegur. Sumarið 1976
báru tilraunaveiðar með flotvörpu
mjög góðan árangur. í júli 1977 fékk
rannsóknaskip einnig mjög góðan
afla út af norðanverðum Austfjörð-
um og í kjölfar þess stundaði eitt
fiskiskip kolmunnaveiðar á þessarn
slóðum siðari hluta júlí s.l. með
ágætum árangri. Líklegt er að mik-
inn kolmunnaafla megi fá út af Aust-
fjörðum að sumarlagi, en nauðsyn
ber til að kanna betur hve langt fram
á haust unnt er að stunda veiðarnar.
Undanfarin ár hefur verið mikið af
kolmunna á hafsvæðinu milli Græn
lands og íslands. Ekki er Ijóst hvort
þetta er hluti af aðalstofninum, en
telja verður það fremur ólíklegt.
Haustið 1977 voru gerðar þarna
veiðitilraunir með flotvörpu á leigu-
skipum og gefur árangur þeirra vonir
um að þarna megi fiska mikið af
kolmunna.
Þessum veiðitilraunum verður að
1977 en árið áður og varð meðalafli
á togtíma einungis 28 kg á móti 34
kg 1976. þrátt fyrir talsverða sókn-
arminnkun Virðist sem þeir árgang-
ar er komið hafa inn i nýtanlega
hluta stofnsins á þessum svæðum
undanfarin ár, séu mun minni en við
Suður- og Suðausturland, enda var
stofninn á þessu svæði verr farinn en
víðast annars staðar. warið 1977
varð þó sumsstaðar vart við aukna
nýliðun í undirmálshumri á þessu
svæði.
Nýir útreikningar byggðir á gögn-
um frá 1 977 gefa til kynna, að þegar
stofninn var siðast í hámarki um
1970, hafi sá hluti humarstofnsins
sem nær lágmarksstærð til löndunar
(þ.e. 7 cm halalengd eða 6 ára og
eldri) verið um 18.7 þús. tonn.
Vegna alltof mikillar sóknar á árun-
um 1970—72 minnkaði stofninn
ört og var kominn niður i um 11.2
þús. tonn árið 1974, en þá vargripið
til öflugra friðunaraðgerða. Talið er
að stofninn hafi verið kominn upp í
13.2 þús. tonn á s.l. ári og er aukn-
ingin eins og að ofan greinir, fölgin i
nýliðun árganganna 1969—71 í
nýtanlegum hluta humarstofnsins á
árunum 1975—1977, fyrst sem
smáhumri og siðar millihumri. Hluti
stórhumars i aflanum hefur nær
sifellt farið minnkandi frá 1969 og
verður áfram lágur á árinu 1978, þar
eð hann flokkast ekki sem stórhum-
ar fyrren u.þ.b. 9—10 ára gamall.
Þó má vænta nokkurrar aukningar
í stórhumri á árunum 1979—81
þegar árgangarnir frá 1969—71
hafa náð tilskildri stærð. Ástæður
fyrir hinu mjög lága hlutfalli stór-
humars i afla undanfarinna ára, má
að nokkru rekja til heldur lélegra
næstu 2—3 árin yfir neðri mörk
þess veiðiþols. sem þegar hefur
verið nefnt, þ.e. 1 milljón tonna á
ári.
Loks skal á það bent, að loðnan er
skammlrfur fiskur og hafa sveiflur i
stofnstærð því skemmri aðdraganda
en hjá langlrfari tegundum.
Tillögur um
veiðitakmarkanir
Til þess að tryggja svo sem kostur
er viðvarandi hámarksafla og stuðla
að öflun góðs hráefnis, er lagt til að
settar verði eftirfarandi takmarkanir
við loðnuveiðar:
1. Hámarksafli verði 1 milljón
tonna á tímabilinu 1. júlí 1978 —
30. júní 1979.
2. Loðna 12 cm að lengd og minni
verði friðuð með a) svæðislokunum
og b) ákvæðum um aflasamsetningu
eins og nú er og c) setningu reglu-
gerðar um lágmarksmöskvastærð
(19 mm).
3. Veiðibann frá lokum vetrarver-
tíðar til 15. júlí meðan yngri
árgangurinn er að taka út sumar-
vöxt, loðnan er að fitna og átuinni-
hald er mest.
Kolmunni
Rannsóknir á stærð kolmunna-
stofnsins hafa einkum farið fram á
hrygningarstöðvunum við Bretlands-
eyjar, þar sem mikill hluti kynþroska
fylgja eftir og þarf einkum að kanna
á hvaða tima er hentugast að veiða
og hvenær og hversu langan tima
veiðivon er á hvoru svæði fyrir sig.
Sá afli sem hingað til hefur verið
tekinn er svo örlitið brot af stofnin-
um. að telja verður hann mjög litið
nýttan.
Humar
Heildarveiði á humri árið 1977 var
sú sama og árið áður eða um 2.800
tonn, en það var í samræmi við
leyfilegan hámarksafla. Framan af
humarvertiðinni var meðalafli á tog-
tima mun meiri en hann hefur verið
um árabil. en seinni hluti vertiðar
var lélegur. þannig að meðalaflinn á
togtíma á allri vertiðinni varð endan-
lega hinn sami og 1976. eða 36 kg.
Árið 1977 jókst sóknin verulega
við Vestmannaeyjar. i Meðallands-
bug. Skeiðarárdjúpi og Breiðamerk-
urdjúpi, en meðalafli á togtima á
þessum svæðum varð þrátt fyrir það
39 kg á móti 37 kg árið áður. Þessi
batamerki má rekja til humars. sem
nú er kominn í veiðina og áætlaður
úr árgöngum 1969—71. Vegna
þessara árganga er mjög mikið af
smáum humri og millihumri i aflan
um. en hann er þó löngu orðinn
kynþroska og veiðar á ókynþroska
undirmálshumri eru ekki umtals-
verðar.
Humarveiðin við Suðvesturland,
þ.e. frá Jökuldjúpi að Selvogsbanka
gekk aftur á móti mun verr érið
árganga, t.d. 1968, auk hinnar
miklu veiði á árunum 1970—72.
Þegar tillögur voru gerðar um
leyfilegan hámarksafla árið 1977
var hlutur stórhumars litilsháttar of-
metinn. Af þessum sökum og einnig
til þess að stuðla að frekari uppbygg-
ingu stofnsins er lagt til, að leyfileg-
ur hámarsksaf li árið 1978 verði
2.500 tonn og að sóknartakmörkun
um verði einkum beint að svæðum
suðvestanlands.
Hörpudiskur
Áætlað er að hörpudisksaflinn árið
1977 hafi verið 3.500 tonn, en há-
marki náði þessi veiði árið 1972.
Það ár nam aflinn 7.349 tonnum.
Eins og undanfarin ár takmarkaðist
aflinn af lágu markaðsverði og lítilli
sókn á stórum hluta þekktra veiði-
svæða. Afli á sóknareiningu hélst
góður á s.l. ári og ekki virðist hafa
reynt um of á veiðiþol svæðanna,
nema með fáum undantekningum.
Talið er að veiðiþol þekktra miða
nú sé um 5.000 tonn i Breiðafirði,
1.000 tonn á Vestfjörðum og a.m.k.
1.500 tonn i Húnaflóa eða samtals
7.500 tonn.
Rækja
Rækjuveiðum hér við land hefur
nokkur undanfarin ár verið stjórnað
með ákvæðum um hámarksafla fyrir
hvert veiðisvæði, enda virðist rækj-
an vera staðbundin. Aldursákvarðan-
ir hafa t.d. leitt i Ijós. að vöxtur er
mishraður og sveiflur i stærð ár-
ganga koma ekki fram samtimis á
hinum ýmsu svæðum. Veiði á einu
veiðisvæði hefur þvi ekki áhrif á
veiðar á öðru. Ekki er talið að um
ofveiði sé að ræða á hinum hefð-
bundnu veiðisvæðum.
Á Breiðafirði náði aflinn hámarki
árið 1974 eða 909 tonnum. Há-
marksafrakstur þessa svæðis virðist
vera 500—600 tonn. Árið 1975
varð ársaflinn einungis 334 tonn.
Síðan 1976 hefur mikil fiskgengd
verið I Breiðafirði og stórum hluta
miðanna lokað i langan tima af þeim
sökum. Árin 1976 og 1977 voru
þannig ekki leyfðar rækjuveiðar fyrr
en komið var fram á sumar og ein-
ungis i Kolluál árið 1977 vegna lltils
rækjuafla og mikils fisks. Kolluáll er
talinn geta gefið af sér 70—80 tonn
á ári, samkvæmt fyrstu útreikning-
um. Árið 1977 voru tekin um 100
tonn á þvi svæði.
Arnarfjarðarrækjan var ofveidd á
árunum 1969—71 og voru veidd
690 tonn fyrri veturinn og 640 tonn
seinni veturinn. Stofninn rétti ekki
við fyrr en veturinn 1975—76,
þegar leyft var að veiða 310 tonn.
Veturinn 1976—77 var leyfilegur
hámarksafli 520 tonn og 600 tonn
veturinn 1977—78.
Undanfarna vetur hafa góðir ár-
gangar bæst i rækjustofninn i Ísa-
fjarðardjúpi og var því lagt til að
leyfilegur hámarksafli veturinn
1977—78 yrði 2.500 tonn.
Á árunum 1965—1972 urðu all-
miklar breytingar á rækjuveiðum i
Húnaflóa. t.d fjölgaði veiðisvæðum
og flokkunarvélar voru teknar i notk-
un. Frá og með vetrinum 1972—73
hafa veiðarnar tekið litlum breyting-
um og miðast stofnstærðarútreikn-
ingar við s.l. fimm ár. Stofninn i
Húnaflóa er ekki ofveiddur. sé litið á
hann i heild. en veiðar hafa verið a11
skrykkjóttar á Ófeigsfjarðarflóa
Rækjuafli i Húnaflóa var 1.940 tonn
veturinn 1976—77, en lagt er til að
leyft verði að veiða 2.000 tonn
veturinn 1977—78.
Á Axarfirði hafa veiðar verið
stundaðar i þrjú ðr. Fyrstu niðurstöð-
ur benda til þess. að stofninn þar
geti gefið af sér um 800—900 tonn
á ári. Er lagt til að leyfilegur há-
marksafli nemi 850 tonnum fyrir
vertiðina 1 977—78. Rækjan á Axar-
firði og Húnaflóa á það sameiginlegt,
að standa mun þéttar en á flestum
öðrum svæðum.
Ekki er enn komin næg reynsla á
djúpslóðina við Norðurland til þess
að áætla hámarksafrakstur. Grims-
eyjarmiðin virðast þola 180—230
tonna ársafla. Rækjumiðin vi Kol-
beinsey virðast þola meiri veiði, en
erfitt er að gera sér grein fyrir af-
rakstursgetu annarra djúpmiða norð-
anlands. Sumarið 1977 hamlaði haf-
is mjög veiðum við Norðurland, en
það ár veiddust um 680 tonn á
djúpmiðum norðanlands, þar af 310
tonn við Grímsey. Liklegt má telja að
fleiri mið eigi eftir að finnast við
Norðurland.
Á Berufirði eru rækjumið á tak-
mörkuðu svæði. Nú er talið að há-
marksafrakstursgeta þeirra sé
75—80 tonn á ári. Afli á togtima var
mjög hár allt árið 1977. Lagt er þvi
til að leyfð verði veiði á 85 tonnum
veturinn 1977—78.
Rækjuvertiðin hefst viðast hvar i
október eða nóvember og fæst oft
einn þriðji til helmingur vertiðarafl-
ans fyrir áramót. Reynt er að hafa
leyfilegan hámarksafla nálægt
varanlegum hámarksafrakstri og
sem jafnastan frá ári til árs vegna
þeirra, sem byggja afkomu sina á
veiðunum. en slíkt verður þó að
ráðast af ástanrji stofnsins hverju
sinni.
Hvalur og
hvalveiðar
Siðan veiðar á stórhval hófust að
nýju árið 1948 hafa þær verið tak-
markaðar við eina landstöð með 4
bátum. Auk þess hefur stöðin sjálf
sett ýmsar takmarkanir á veiðarnar,
’t.d. fjölda hvala i veiðiferð.
Rannsóknir á langreyði benda til
þess. að stofninn sé fullnýttur með
núverandi sókn. Samkvæmt tillög-
um Alþjóðahvalveiðiráðsins má há-
marksafli langreyðar vera mestur
304 hvalir á ári. en þó ekki fleiri en
1524 á hverju sex ára timabili.
þannig að i raun má meðalársaflinn
ekki vera meiri en 254 á timabilinu.
Enn hefur Alþjóðahvalveiðiráðið
samþykkt að hámarksafli á sand-
reyði sé nú 84 á ári. en veiði á
þessari tegund hefur verið mjög
sveiflukennd. aðallega vegna breyti-
legra gangna. Ekki hef ur ennþá verið
sett aflahámark á búrhvalsveiðina
við ísland.
Á s.l. ári tóku gildi alþjóðleg
ákvæði um hámarksafla á hrefnu.
Leyfilegur hámarksafli innan is-
lenskrar f iskveiðilögsögu er 200 dýr.