Morgunblaðið - 19.03.1978, Blaðsíða 16
16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. MARZ 1978
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. simi 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
Að snúa
halla í
Iárslok 1975 var gjaldeyr-
isstaðan neikvæð um
4.286 m. kr., mæld á-gengi í
árslok 1977. Á árinu 1976
batnar gjaldeyrisstaðan
verulega, eða um 3.990 m.
kr., en var áfram neikvæð í
árslok um tæpar 300 m. kr.
Þessi bati heldur áfram á
árinu 1977. I lok þess árs er
gjaldeyrisstaðan jákvæð um
6000 m. kr.
Gjaldeyrisstaða er endan-
leg niðurstaða allra
greiðsluhreyfinga gjaldeyris
á vegum bankakerfisins.
Hún er því háð þeim erlendu
lántökum, sem hverju sinni
koma inn í gjaldeyrismynd
bankakerfisins, en erlendar
lántökur fóru fram úr áætl-
un ársins 1977 m.a. vegna
mikillar aukningar skipa-
innflutnings, bæði fiski- og
farskipa. En jafnvel þótt
lánahlið gjaldeyrisstöðunn-
ar sé höfð í huga, sem skylt
er, má ljóst vera, að hún
viðskipta-
hagnað
hefur farið batnandi í tíð
núverandi ríkisstjórnar.
Viðskiptajöfnuður þjóðar-
innar við umheiminn var
hagstæður á árunum 1969 og
1970. Árið 1971 verður hann
óhagstæður um 3.8 milljarða
króna. Árið 1974, eða síðasta
valdaár vinstri stjórnarinn-
ar, fer óhagstæður við-
skiptajöfnuður upp í 15 og
Vá milljarð króna. Skuld-
bindingar og gjörðir þeirrar
stjórnar sögðu og til sín í
21.4 milljarða óhagstæðum
viðskiptajöfnuði árið eftir,
1975. Viðskiptastaðan út á
við skánar fyrst að ráði árið
1976. Þá lækkar óhagstæður
viðskiptajöfnuður í rúma 4
milljarða króna, sem var
u.þ.b. 1% af þjóðarfram-
leiðslu, en hallinn hafði
komizt í um 10% þjóðar-
framleiðslunnar fyrir áhrif
vinstri stjórnar. Samkvæmt
upphaflegum spám fyrir
árið 1977 var gert ráð fyrir
óhagstæðum viðskiptajöfn-
uði það ár í sama hlutfalli af
þjóðarframleiðslu og árið
áður, þ.e. 1%. Hins vegar er
nú Ijóst að óhagstæður
viðskiptajöfnuður ársins
varð um 10 milljarðar
króna, eða 2.8% af vergri
þjóðarframleiðslu. Þessi
óhagstæði viðskiptajöfnuður
stafaði annars vegar af
mikilli aukningu skipainn-
flutnings, sem fyrr segir, en
hins vegar af aukinni al-
mennri eftirspurn, sem í
senn byggðist á meiri kaup-
getu og fjárfestingarsjónar-
miðum vérðbólguþjóðfélags-
ins. Hann byggðist hins
vegar ekki á samdrætti í
útflutningi, sem einnig fór
nokkuð fram úr áætlun fyrir
sl. ár, þó hvergi nærri í sama
mæli og innflutningurinn.
í upphafi þessa árs, 1978,
var ljóst, að þjóðarbúskap-
urinn stóð höllum fæti.
Verðbólga fór vaxandi og
fyrirsjáanlegir vóru rekstr-
arörðugleikar útflutnings-
greina þjóðarbúskaparins og
raunar rekstrarstöðvun í
fiskvinnslu — að öllu
óbreyttu. Gengi íslenzku
krónunnar var orðið óraun-
hæft vegna sívaxandi mis-
ræmis milli þróunar verð-
lags í markaðslöndum fram-
leiðslu okkar. Aukinn til-
kostnaður heimafyrir gekk
sem sé ekki sjálfkrafa út í
verðlag í viðskiptalöndum
okkar, heldur hlaut að koma
fram í rekstrarhalla og
jafnvel rekstrarstöðvun, án
sérstakra efnahagsráðstaf-
ana. Aukinn framleiðslu-
kostnaður, umfram verð-
hækkanir erlendis, stefndi í
verulegan samdrátt í út-
flutningsframleiðslunni, at-
vinnuleysi heimafyrir og
versnandi gjaldeyris- og
viðskiptastöðu út á við.
Mikil hækkun peningatekna
á sl. ári hefur og aukið á
eftirspurn eftir innfluttum
vörum með neikvæðum
áhrifum á viðskiptajöfnuð-
inn. Þá hefur það enn aukið
á vandann að gengi banda-
ríska dollarans hefur farið
lækkandi gagnvart öðrum
gjaldmiðlum sl. misseri, en
verulegur hluti gjaldeyris-
tekna okkar er í dollurum.
Framangreindar stað-
reyndir lágu m.a. til grund-
vallar ákvörðunar um geng-
islækkun og aðrar efnahags-
ráðstafanir til stuðnings
atvinnugreinum þjóðarbús-
ins. Með þessum ráðstöfun-
um var stefnt að því að
tryggja öruggan rekstur
undirstöðuatvinnuvega og
þar með fulla atvinnu, að
hamla gegn annars viðblas-
andi óðaverðbólgu og lagður
grunnur að verðbólguhjöðn-
un í náinni framtíð. En
þessum ráðstöfunum var
jafnframt stefnt að bættum
viðskiptajöfnuði og bættri
stöðu landsins eða þjóðar-
búsins út á við. Til þess að
ná þessum margþætta ár-
angri þurfti nokkra fórn
umsaminna en ekki fram
kominna verðbóta á laun.
Verðbótaákvæða, sem að
öllum líkum hefðu ekki síður
rýrnað í örari verðbólgu,
sem aðgerðaleysi hefði fylgt,
sem og atvinnusamdrætti,
er við blasti. í greinargerð
með frv. til laga um breyt-
ingu á gengi íslenzkrar
krónu og ráðstafanir í kjöl-
far þeirrar breytingar, segir,
að stefnt hafi í allt að 5
milljarða króna viðskipta-
halla á árinu 1978 að öllu
óbreyttu. Ráðstafanir þessar
muni hins vegar bæta við-
skiptajöfnuðinn um 6 til 7
milljarða og snúa halla í
afgang.
Forsenda bættra lífskjara
sem og bættrar viðskipta-
stöðu þjóðarinnar út á við er
aukin verðmætasköpun í
landinu og aukinn útflutn-
ingur framleiðsluverðmæta.
Traust rekstrarstaða út-
flutningsgreina okkar er
frumforsenda þeirrar þró-
unar. Þá skiptir og miklu
máli að hinn almenni borg-
ari, ríki, sveitarfélög, fyrir-
tæki og stofnanir beini
viðskiptum sínum og eftir-
spurnum í ríkari mæli hér
eftir en hingað til að inn-
lendri framleiðslu; ekki sízt
á sviði iðnaðar. I því efni
geta hinir ýmsu hagsmuna-
hópar og þjóðin öll tekið á
með ríkisstjórninni í þeirri
viðleitni að styrkja undir-
stöður efnahagslegrar vel-
ferðar í þjóðfélaginu og
hagsæld okkar sem heildar,
út á við og inn á við, í bráð
og lengd.
j Reykj avíkurbréf
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦Laugardagur 18. marz»••♦♦♦♦•♦♦*
Ný krossferð
gegn ofbeldi
Þessi vika hefur verið viðburða-
rík hér á landi ekki síður en í
náfírannalöndum eins 0|í Svíþjóð
(>H Bretlandi. Islenzka Víetnam-
nefndin, sem hefur á stefnuskrá
sinni að berjast ííelín heimsvalda-
stefnu í hvaða mynd, sem hún
birtist, hefur, í samráði við
Friðarsamtök kvenna og fleiri
aðila, efnt til margra funda til að
mótmada hernaði sovézku heims-
valdasinnanna ojí kúbanskra her-
sveita ííejín Sómölum ok hafa
samtök þessi, ásamt fjölmörfíum
öðrum, hvatt Íslendinga til að
mótmæia hernaðaríhlutun
sovézkra kommúnista í Eþíópíu og
Ogaden-eyðimörk eins harðlega
og unnt er, m.a. með mótmæla-
stöðu við rússneska sendiráðið við
Túngötu; einnig hafa verið harðorð
mótmæli gegn morðum eþíópískra
valdhafa á saklausu fólki. Sérstök
samstarfsnefnd hefur verið skipuð
og hefur hún sent frá sér ávarp
gegn útþenslustefnu og imperial-
isma Rússa og Kúbana, en í
nefndinni eiga sæti m.a. Magnús
Kjartansson, Starri í Garði, Hlöð-
ver Sigurðsson, Þorbjörn Brodda-
son, Brynja Benediktsdóttir, Arn-
ar Jónsson, Snorri Jónsson, Vé-
steinn Olason, Silja Aðalsteins-
dóttir, Birgir Sigurðsson, Pétur
Gunnarsson, Þröstur Ólafsson,
Elísabet Gunnarsdóttir, Þórunn
Klemensdóttir og Ossur Skarp-
héðinsson.
I ávarpi samstarfsnefndarinnar
er heitið á íslenzku þjóðina að
þjappa sér saman um málstað
lítiliar þjóðar, Sómala, gegn hern-
aði stórveldis og eru heimsvalda-
sinnuð áform Sovétríkjanna og
Kúbumanna á hinu mikilvæga
svæði við Horn í Afríku fordæmd
harðlega og bent á, að þau séu í
eðli sínu engu betri en íhlutun
Bandaríkjamanna í Víetnam á
sínum tíma; þessi hergirni
kommúnistaríkjanna tveggja sé
ógnun við alþýðu heimsins og
sjálfsákvörðunarrétt smáþjóða og
fordæmanleg á allan hátt. Skorar
nefndin á ríkisstjórn Islands að
láta sendinefnd sína hjá Samein-
uðu þjóðunum skipa sér í fylkingu
með þeim þjóðum, sem lýst hafa
andúð sinni á íhlutun þessari, og
hafa frumkvæðið um að krefjast
þess, að erlendar hersveitir verði
á brott úr Eþíópíu og af Ogaden-
svæðinu þegar í stað.
Undir yfirlýsinguna hafa skrif-
að fjölmörg félagasamtök, s.s. öll
félög Alþýðubandalagsins og
Frjálslyndra og vinstri manna, svo
og Samband ungra framsóknar-
manna í Reykjavík, Friðarsamtök
íslenzkra kvenna, 8. marz hreyfing
Rauðsokka, Menningarsamband
Islands og Ráðstjórnarríkjanna
(MÍR), Verðandi, félag vinstri
sinnaðra stúdenta, Iðnnemasam-
band Islands, Aiþýðusamband
íslands og nokkur launþegafélög
undir stjórn kommúnista og Sam-
band ungra jafnaðarmanna.
Fjölmennur
útifundur
Þá hefur verið efnt til útifundar
í Reykjavík eins og öþrum höfuð-
borgum nágrannaríkjanna, þar
sem hernaðarstefna Sovétríkjanna
hefur verið fordæmd. Aðalræðu-
menn voru Helga Sigurjónsdóttir,
Guðsteinn Þengilsson og Arnór
Sigurjónsson. Á útifundinum, sem
var mjög fjölmennur, var sam-
þykkt svipuð ályktun og sam-
starfsnefndin hefur látið frá sér
fara, og var ákveðið að afhenda
hana Farafanov, sendiherra. Af
fundinum hélt fjölmenn kröfu-
ganga undir rauðum fánum og
ýmsum félagafánum, þ.á m. fána
ASI, að bústað sovézka sendiherr-
ans, þar sem uokkur hópur mót-
mælenda úr Kommúnistaflokki
íslands og Marx-Leninistasamtök-
unum var saman kominn, með
kröfuspjöid, þar sem á var letrað:
Niður með heimsveldasinnana!
Burt úr Ogaden, Rússar! Berjumst
gegn heimsvaldastefnu kommún-
istans Kastros! Hypjaðu þig heim,
Brezhnev! — og ýmis vígorð önnur.
Þegar kröfugangan kom að
húsinu, ávarpaði Sigurður A.
Magnússon mannfjöldann, en síð-
an var Internasjónalinn sunginn
alþýðu Sómalíu til styrktar og
stuðnings í baráttu hennar gegn
heimsvaldastefnu. Þá flutti Jakob-
ína Sigurðardóttir ljóð tileinkað
Sómölum og loks var þjóðsöngur
landsins sunginn. Margir héldu á
sómölskum fánum. Jón Múli Árna-
son stjórnaði mótmælunum, en
Ólafur Ragnar Grímsson afhenti
sendiherranum mótmælaályktun-
ina. Varð þá nokkur háreysti og
létu ýmsir í ljós fyrirlitningu sína
og reiði með hrópum og púi.
Sendiherrann tók við mótmælun-
um, en sagði, að Rússar hefðu sent
herlið til Eþíópíu til að veita
frelsishernum aðstoð og frelsa
sómalska alþýðu undan ofbeldi
kúgara sinna og því væri hernað-
urinn á þeim slóðum þáttur í
frelsisbaráttu heimsins fyrir
alþýðuvöldum, gegn kapítalískum
heimsvaldasinnum og því gjörólík-
ur árás Bandaríkjamanna á Viet-
nam.
Svo var að sjá, að ýmsir féllust
á þetta, a.m.k. hættu formæling-
arnar að verulegu leyti, og ýmsir
hurfu á brott, en aðrir héldu
mótmælunum áfram og var það
mikill meirihluti fundarmanna.
Nokkru eftir að sendiherrann var
horfinn inn í sendiráðið aftur,
leystist fundurinn þó upp og fór
hver til síns heima.
Alþýðubandalagið haföi fund á
Hótel Borg og var þar troðfullt, en
þar flutti Kjartan Ólafsson aðal-
ræðuna, en Verðandi, félag vinstri
sinnaðra stúdenta, hafði opið hús
í félagsheimili stúdenta og var þar
fram borið kaffi og sungin ætt-
jarðarlög. Þar var einnig fullt hús.
Merkileg
dagskrá
Útvarpið minntist þessa atburð-
ar með sérstakri dagskrá og fór
Steinunn Jóhannesdóttir með
sómölsk ættjarðarljóð, leikin var
sómölsk tónlist og fulltrúi skæru-
liða í Ogaden sagði frá reynslu
sinni. Þótti lýsing hans á skrið-
drekahernaði Rússa þar um slóðir
í senn ógnleg og eftirminnileg og
hefur Þjóðviljinn lagt út af henni
í sérstakri forystugrein, sem vakið
hefur mikla athygli af augljósum
ástæðum. Þá var sagt frá landi og
þjóð og komu ýmsir forystumenn
Víetnam-hreyfingarinnar og Sam-
taka hernámsandstæðinga fram í
þætti þessum. Ráðgert er að
sjónvarpið verði sér úti um
nokkrar kvikmyndir af átökunum
á landamærum Sómalíu og
Eþíópíu og sýni þær nokkur kvöld
í röð, en þó mun erfitt að fá slíkar
myndir, því að Rússar og Kúbanir
hafa verið ófúsir að dreifa þeim,
eins og Bandaríkjamenn á sínum
tíma, þegar átökin um Víetnam
stóðu sem hæst. Ekki er búizt við,
að unnt verði að fá myndir frá
Svíþjóð eða Bretlandi, og getur því
orðið bið á, að slíkar heimilda-