Morgunblaðið - 07.04.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 1978
Stjórn félags kvenstúdenta og
háskólakvenna. Sitjandi frá
vinstrii Halla Sigurjónsdóttir.
Ingibjörg Guðmundsdóttir. for
maður félagsins, Anna Bjarna-
dóttir, einn af stofnendum fé-
lagsins, Signý Sen og Steinunn
Einarsdóttir. Standandi frá
vinstri. Nína Gísladóttir, Kristín
Ragnarsdóttir. Erna Erlings-
dóttir, Brynhildur Kjartansdótt-
ir, Bergljót Ingólfsdóttir og
Sjöfn Sigurbjörnsdóttir.
6 háskólakonur stofnuðu
félag fyrir hálfri öld
í DAG, föstudaginn 7. apríl,
eru liðin 50 ár frá því að sex
íslenzkar konur stofnuðu með
sér Félag íslenzkra háskóla-
kvenna. Og í kvöld fagna
félagskonur því með afmælis-
hófi í Víkingasal Hótels Loft-
leiða að viðstöddum tveimur
erlendum gestum. formanni
alþjóðasamtaka háskólakvenna
IFUW, Daphne Pulvis, og
fulltrúa „Danske kvindeliga
akedemikere“, Birgitte Weiz
Bentzon. Ávörp flytja formað-
ur félagsins Ingibjörg
Guðmundsdóttir, Ragnheiður
Guðmundsdóttir fyrrv. formað-
ur. Theresía Guðmundsdóttir
og Anna Bjarnadóttir. sem
beitti sér fyrir stofnun félags-
ins fyrir hálfri öld. En öll
skemmtiatriði eru flutt og
samin af félagskonum. frum-
samin tónlist eftir Jórunni
Viðar, flutt af henni sjálfri og
Lovísu Fjeldsted, og einnig
flytur Geirlaug Þorvaldsdóttir
ljóð eftir Drífu Viðar við tónlist
Jórunnar, og Elísabet Erlings-
dóttir syngur við undirleik
hennar. Sigríður Ingimarsdótt-
ir flytur frumsamda drápu og
25 ára stúdentar frá MR flytja
frumsamið efni.
• Sex stofnendur
Það voru sex konur, sem
saman komu í Reykjavík 7. apríl
1928 í þeim tilgangi að stofna
félag tslenzkra háskólakvenna.
Hugmyndina átti dr. Björg C.
Þorláksson, einlærðasta kona
Norðurlanda, sem þá var í
Kaupmannahöfn. Anna Bjarna-
dóttir kennari kveðst muna vel
eftir þvi er Björg kom heim til
hennar og ræddi við hana um
stofnun slíks félags. Hafði
kynnst starfsemi af því tagi i
Danmörku. En tilgangurinn var
m.a. að taka upp samband við
menntakonur annars staðar.
Anna beitti sér fyrir því að
konurnar sex komu saman, en
þær voru, auk hennar, Jóhanna
Magnúsdóttir lyfjafræðingur,
Katrín Thoroddsen læknir,
Kristín Olafsdóttir læknir,
Laufey Valdemarsdóttir og Tyra
Lange tannlæknir.
— Við vorum svo fáar, sagði
Anna. En skilyrði um inngöngu
var að hafa háskólapróf eða
hafa numið í háskóla í 3 ár. En
fljótlega voru inntökuskilyrðin
rýmkuð, svo allir stúdentar
gætu verið með og úr varð
eiginlega samruni tveggja fél-
aga, Félags háskólakvenna og
Kvenstúdentafélag íslands og er
svo enn.
Sagði Anna að þetta hefði
strax verið mjög skemmtilegur
félagsskapur, fundir haldnir hjá
Theodóru Sveinsdóttur í Kirkju-
hvoli, og nýjum félögum fagnað
á haustin með púnsbollu. Katrín
Thoroddsen var fyrsti formað-
urinn og var hrókur alls fagnað-
ar. Sjálf var Anna fulltrúi
félagsins á fyrsta þingi alþjóða-
samtakanna í Genf 1929. Hún
minntist þess, að mikið var rætt
um „standard" eða gæði félaga
í hinum ýmsu löndum og vakti
ísland athygli þegar í ljós kom
hve vel félagskonur væru
menntaðar, þar sem 9,2% félaga
voru doktorar. En glansinn fór
dálítið af, þegar það skýrðist að
þessi 9,2% voru ein kona, dr.
Björg Þorláksson. Þegar kom að
næsta alþjóðlega þinginu 1932
kom glæsilegt tilboð frá
Ameríku, því samtökin ætluðu
að borga farið fyrir fulltrúann
vestur um haf. En Anna kenndi
þá í Menntaskólanum og kvaðst
ekki hafa treyst sér til að
hlaupa frá kennslunni, komið
fram í maímánuð. Svo að Helga
Krabbe fór vestur.
Fyrstu stjórnina skipuðu 3
konur, þær Katrín Thoroddsen
læknir, sem var formaður,
Kristín Ólafsdóttir læknir
gjaldkeri og Anna Bjarnadóttir
B.A. ritari. P’ormenn síðar voru
Geirþrúður Hildur Bernhöft,
Rannveig Þorsteinsdóttir, Ragn-
heiður Guðmundsdóttir og Ingi-
björg Guðmundsdóttir.
• Þátttaka í
alþjóðastarfi
Fyrsta verkefni hins nýstofn-
aða félags var að sækja um
inntöku í L.F.U.W., en það félag
var formlega stofnað 11. júlí
1919, að því er Ingibjörg
Guðmundsdóttir formaður
félagsins upplýsti. Tildrögin að
stofnun I.F.U.W. voru þau, að
seint á árinu 1918 komu 3 konur
saman í hótelherbergi í New
York, þær ensku prófessorarnir
Caroline Spurgon, Rose
Sidgwick og Dean Virginia
Gildersleeve frá Bandaríkjun-
um. Þær hittust til að ræða um
hvernig mætti sporna við, að
svona voði riði yfir heiminn eins
og nýafstaðin styrjöld. Þá sagði
prófessor Spurgon, „því ekki að
stofna alþjóðafélagsskap há-
skólakvenna til þess að stuðla að
friði í heiminum eða svo að við
a.m.k. höfum gert allt, sem við
getum til þess að koma í veg
fyrir að slíkar hörmungar komi
yfir heiminn aftur.
Fyrsta verkefni ísl. félagsins
var, eins og fyrr greinir, að
sækja um inntöku í Alþjóða-
félag háskólakvenna. Inntöku-
beiðnin var strax samþykkt á
fulltrúaráðsfundi, sem haldinn
var í Madrid sumarið 1928.
Félagið hefur eftir megni
leitast við að halda sambandinu
við útlond með því að farið hafa
fulltrúar þess, bæði á fulltrúa-
mót og ráðstefnur allt fram á
s.l. ár.
Árið 1966 var svo -50. mótið
haldið hér • í Reykjavík. Það
tókst með ágætum og var
félaginu til sóma.
• Konum leyfð seta
í Lærða skólanum
1904
Ingibjörg Guðmundsdóttir
formaður sagði í stórum drátt-
um sögu félagsins:
Árið 1930 er nafni félagsins,
með smá lagabreytingu, breytt í
Kvenstúdentafélag Islands, og
deild innan þess er Félag
íslenskra háskólakvenna, sem
annast sambandið við Alþjóða-
samtökin. Þessi lagabreyting er
skiljanleg, þegar haft er í huga,
fyrsti að það er ekki fyrr en um
haustið 1904 sem konum er leyft
að sitja i lærða skólanum.
Fyrsta konan, sem situr alla
bekki skólans verður að fá
undanþágu til að fá að taka
inntökupróf um vorið, þar eð
lögin öðluðust ekki gildi fyrr en
um haustið eins og fyrr segir.
Fyrsta konan, sem útskrifast
í Háskóla íslands árið 1917,
Kristin Ólafsdóttir læknir, las
undir stúdentspróf alla bekkina
utanskóla.
Árið 1911, hinn 11. júlí, er
konum leyft að ljúka fullnaðar-
prófum frá öllum mennta-
stofnunum landsins og öðluðust
embættisgengi til jafns við
karlmenn. í öðru lagii var
þjóðin þá ekki nema 100.000
manns.
Það var því ekki nema von, að
þegar þingsályktunartillaga
kom fram á Alþingi 1942 um að
flytja Menntaskólann í Reykja-
vík til Skálholts hins gamla
biskupsseturs og gera hann aö
menntaskóla, eingöngu fyrir
pilta, en að Kvennaskólinn í
Reykjavík skyldi dubbaður upp
í vandaða uppeldisstofnun fyrir
stúlkur, sniðna við þeirra hæfi;
að þessum skrefum afturábak
yrði mótmælt bæði af Kven-
stúdentafélagi íslands og að
sjálfsögðu Kvenréttindafélagi
íslands.
Með árunum tók félagið að sér
margvísleg verkefni. Kven-
stúdentafélagið safnaði m.a. fé á
sínum tíma og gaf andvirði 2
herbergja á gamla og á nýja
stúdentagarðinn.
Árið 1953 fóru 4 félagskonur
á alþjóðaráðstefnu háskóla-
kvenna, sem haldin var í Lond-
on, þáverandi formaður og
varaformaður, Rannveig Þor-
steinsdóttir og Ragnheiður
Guðmundsdóttir, Theresía
Guðmundsson og Ingibjörg
Guðmundsdóttir. Þegar við
komum heim fullar eidmóði,
bárum við fram tillögur á
félagsfundi, sagði Ingibjörg.
Að styrkja heimilislausa há-
skðlakonu í Mið-Evrópu, sem
bjuggu í flóttamannabúðum. En
MadaoeHegg-Hoffet (Sviss) var
óþreytandi að á minna félögin á
þessar heimilislausu háskóla-
konur. 1948 var áætlað að 10.000
háskólakonur væru heimilis-
lausar.
Mörg aðildarfélög I.F.U.W.
áttu, þegar hér var komið sögu
„fósturdætur" — konur, sem
þau styrktu.
Samþykkt var að við legðum
fram okkar skerf og við eignuð-
umst „fósturdóttur", sem fékk
matvæli, auk þess sendum við
ullarvörur og bækur og nótur og
við eina var að skrifast á við til
andlegrar uppörvunar.
Næsta tillaga var að bjóða
I.F.U.W. styrk handa erlendri
vísindakonu, sem við gætum
haft tilbúinn fyrir næsta
alþjóðaþing sem halda átti í
París 1956. Þetta náði allt fram
að ganga og var okkar styrkur
síðan veittur breskri háskóla-
konu, sem fékkst við þýðingar á
Eddu kvæðum (Snorra Eddu).
Sama ár var hafin sala á
jólakortum Barnahjálpar Sam-
einuðu þjóðanna, UNICEF kort-
um, og hefur félagið séð um sölu
á þeim hvert ár síðan. Var eitt
UNICEF kortanna gert eftir
íslenskri fyrirmynd, saumuðu
teppi úr Þjóðminjasafni íslands,
af fæðingu Krists. Kven-
stúdentafélagið hafði í mörg ár
unnið að því, að við gætum boðið
fram fyrirmynd. Islensk lita-
kona gaf fyrirmynd, en þetta
forna teppi var valið írá 16. öld.
• Styrkti viðgerð
handritanna
Þessi fyrsta styrkveiting var
svo upphafið að 20 ára starfi hjá
félaginu og styrktar hafa verið
til náms konur bæði við innlend-
ar og erlendar menntastofnanir.
Eins styrks er ástæða til að geta
um alveg sérstaklega.
Þegar sýnt þótti, að Island
endurheimti þjóðardýrgripi sína
úr Árnasafni í Kaupmannahöfn,
þá vildi Kvenstúdentafélag ís-
lands fyrir sitt leyti fagna
heimkomu handritanna með því
að veita styrk til náms í viðgerð
og meðferð handritanna, en hér
var engin slík viðgerðarstofa
fyrir hendi. Ragnheiður
Guðmundsdóttir þáverandi for-
maður félagsins kom með þessa
hugmynd áður en hún lét af
formennsku.
Kvenstúdentafélagið gerði
meira en að veita styrkinn, því
það aðstoðaði styrkþega um
námsdvöl, fyrst á Landsbóka-
safni íslands, síðar í Englandi
og naut þá aðstoðar Eiríks
Benediktz, sendiráðunauts við
íslenska sendiráðið í London,
sem sá þar um alla fyrir-
greiðslu.
Sömuleiðis aðstoðaði féíagið
styrkþega við að þessi viðgerð-
arembætti kæmust í viðunandi
iaunaflokk og átti viðtöl við
bæði þáverandi menntamála-
ráðherra og fleiri aðila.
Fjáröflun hefur af ofan-
greindu að sjálfsögðu verið
mikið átak og fjár afiað með
ýmsu móti.
Öll þessi ár hafði kven- •
stúdentafélagið ár hvert kaffi-
sölu með kökum bökuðum af
félgskonum. Á þessum kaffisöl-
um voru einnig tískusýningar.
Föt sýnd frá tískuversiunum
borgarinnar, en félagskonur
sýndu. sjálfar og lögðu fram
mikla vinnu. Þetta var nýjung,
sem kvenstúdentafélagið fitjaði
upp á og síðar tóku ýmis félög
þetta til fyrirmyndar.
Flóamarkaðir hafa verið
haldnir — kökubasarar og eitt
sinn barnaskemmtun. En einnig
hefur félagið hugsað um annað
en veraldlega hiuti til öflunar
fjár.
Félagskonur hafa haldið er-
indaflokka í útvarp, hver í einni
háskólagrein. Einn veturinn
stóð slíkur erindaflokkur hálfs
mánaðarlega í 'A ár.
Loks tóku nokkrar félagskon-
ur að sér að halda uppi sam-
felldri dagskrá í útvarp um
skáldskap íslenskra kvenna á
fyrri öldum.
Allt andvirði fyrir erinda-
flutning og dagsskrána gáfu
félagskonur í styrkjasjóð-
inn.
• Til menntunar
og fróðleiks
Við Háskóla íslands er komin
deil í hjúkrunarfræðum,'sem ein
félagskona, María Pétursdóttir
hjúkrunarfræðingur, hefur unn-
ið mjög að að yrði að veruleika.
Hún kynnti á félagsfundi þessa
hugmynd og kvenstúdentafélag-
ið ritaði bæði háskóla Islands og
menntamálaráðherra bréf þess
efnis að brýn þörf væri fyrir
fleiri deildir, svo mjög sem færi
í vöxt að konur lykju prófum til
inngöngu í háskóla og a.m.k. til
þessa væru fleiri konur í
hjúkrunarfræðum en karlmenn.
1971 gaf heimspekideild Há-
skóla íslands 20.000 kr í styrkja-
sjóð, en félagið hafði aðstoðað
við móttöku mótsgesta á alþjóð-
legt málfræðingamót sem hér
fór fram á vegum Háskóla
Islands.
Ávallt hafa svo verið fræðslu-
fundir og nú undanfarin ár hafa
verið mjög ánægjulegir hádegis-
verðarfundir og fyrirlesarar
bæði innan félags og utan
fengnir og tekin fyrir mál, sem
hafa verið efst á baugi hverju
sinni.
Ekki hefur listin verið snið-
gengin, Jórunn Viðar tónskáld
hafði eitt sinn heilan konsert
fyrir félagið í hátíðasal Háskól-
ans. Frumsamin kvæði við
frumsamda tónlist hefur einnig
verið flutt af listakonum í
félaginu.
Nú í nokkur ár hefur félagið
haft einu sinni í mánuði „opið
hús“ síðdegis til óformlegra
viðræðna og nú síðastliðið ár í
húsnæði, sem félagið hefur á
leigu til að efla starfsemina.
Eins og sjá má af því sem hér
hefur verið rakið, hefur Kven-
stúdentafélagið og Félag ís-
lenzkra háskólakvenna beitt sér
fyrir margvíslegum gagnlegum
málefnum s.l. hálfa öld, og oft
haft frumkvæði í málum, sem á
sínum tíma voru erfið og fram-
andi í samfélaginu en þykja nú
alveg sjálfsögð. _ E.Pá.