Morgunblaðið - 19.04.1978, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1978
15
er ákveðin upphæð fyrir hvern
mánuð á sjó, verði sameinaðir í einn
frádráttarlið sem miðist við til-
tekna upphæð fyrir hvern dag sem '
lögskráður maður telst stunda
sjómannsstörf. Þá er námsfrá-
drætti breytt þannig að í stað
frádráttar samkvæmt matsreglum
ríkisskattstjóra sem er mishár fyrir
einstaka skóla er helmingur af
launatekjum námsmanna frádrátt-
arbær. Þessi frádráttur sætir þó
hámarki sem er 260 þús. kr. Þá
gerir frumvarpið ráð fyrir því að
bæði tekjur og gjöld af íbúðarhús-
næði sem skattaðili á og notar til
eigin þarfa verði felld niður af
framtali, þannig að eigin húsaleiga
verði ekki talin til tekna en á móti
falli niður frádráttarliðir tengdir
húsnæðinu, þar á meðal viðhalds-
kostnaður og fasteignagjöld.
• Skattlagning hjóna hefur síð-
ustu þrjá áratugina verið meðal
þeirra þátta tekjuskattlagningar
sem mestum umræðum hafa sætt.
í framsöguræðu minni við fyrstu
umræðu tekjuskattsfrumvarpsins á
fyrra ári rakti ég að nokkru þróun
þessara mála og gat helstu tillag-
ana til breytinga á núverandi
samsköttunarfyrirkomulagi sem
fram hafa komið á Alþingi á síðustu
áratugum. Ég sé ekki ástæðu til að
endurtaka það allt hér en vísa að
mestu til þess sem þá var sagt. Allt
frá því að almennur tekjuskattur
var leiddur í lög hér á landi á árinu
1921 hefur meginreglan verið sam-
sköttun hjóna. A árunum
1950—1957 var á Alþingi fluttur
fjöldi tillagna til breytinga á þessu
atriði. Má segja að frumvörp þessi
falli í tvo megin flokka. Annars
vegar voru frumvörp sem gerðu ráð
fyrir helmingaskiptum tekna milli
hjóna, hliðstætt því sem lagt var til
í tekjuskattsfrumvarpi því sem lagt
var fyrir Alþingi í fyrra, en hins
vegar var um að ræða frumvörp þar
sem lögð var til sérsköttun tekna
hvors maka í einhverri mynd. Eftir
að núgildandi heimild til helmings-
frádráttar á launatekjum giftra
kvenna var lögleidd árið 1958 dró
um hríð mjög úr umræðum um
þetta atriði og er það fyrst nú á
allra síðustu árum að samsköttun
hjóna hefur aftur verið almennt til
umræðu. Veldur því bæði ör þróun
í jafnréttismálum á öðrum sviðum
löggjafarinnar og eins hitt að með
vaxandi atvinnuþátttöku giftra
kvenna og auknum tekjum þeirra
koma gallar 50% frádráttarheim-
ildarinnar skýrar í ljós, en einn
megin ókostur hennar er sá að
hlunnindin sem af henni leiða vaxa
í réttu hlutfalli við hækkandi tekjur
útivinnandi kvenna án þess að
kostnaðurinn sem útivinnan hefur í
för með sér hafi nokkr áhrif á
fjárhæð frádráttarins.
Tillögur fyrra frumvarps um
helmingaskipti á tekjum og eignum
milli hjóna voru meðal þeirra atriða
í því frumvarpi er mestum deilum
ollu. I mörgum'umsögnum um það
kom fram sú skoðun að æskilegasta
lausnin á skattlagningu hjóna væri
að sérskatta hvort hjóna um sig. I
ljósi þeirra umræðna sem um þetta
mál urðu í fyrra og með hliðsjón af
því að sérsköttun hjóna fellur mjög
vel að staðgreiðslukerfi skatta er í
frumvarpi þessu lagt til að upp
verði tekin takmörkuð sérsköttun
hjóna. í frumvarpinu er gert ráð
fyrir að tekjum hjóna sé skipt í
þrennt. Þær tekjur, sem falla undir
A-lið 7. gr. en þar vega launatekjur
þyngst, skal hvort hjóna um sig
telja fram og frá þeim draga þá
frádráttarliði sem tengjast þessum
tekjum, það er þá liði, sem um ræðir
í A, C og D-liðum 30. gr. eða fastan
frádrátt velji hjónin bæði þá aðferð.
Þær tekjur hjóna, sem um ræðir í
C-lið 7. gr., en hér er fyrst og fremst
um að ræða eignatekjur, skal leggja
saman og telja til tekna hjá því
hjóna sem hærri hefur hreinar
launatekjur eða skyldar tekjur. Frá
þessum tekjum má draga heimilaða
frádráttarliði samkvæmt B- og
E-lið 30. gr. Loks skulu tekjur af
atvinnurekstri teljast hjá því hjóna
sem stendur fyrir rekstrinum.
Hvort hjóna um sig skal síðan
skattlagt eftir sama skattstiga og
einhleypingur og persónuafsláttur
hvors hjóna er hinn sami og
persónuafsláttur einhleypings. Sá
hluti persónuafsláttar sem öðru
hjóna nýtist ekki á móti reiknuðum
skatti eða útsvari færist til hins
hjóna og gengur til frádráttar
skatti þess meðan hann endist og
síðan £il frádráttar á útsvari. Eignir
hjóna eru lagðar saman og þeim
síðan skipt í tvo jafna hluta sem
skattlagðir eru hjá hvoru hjóna um
sig. Sá greinarmunur, sem gerður er
á hjónum eftir kyni í giTdandi
lögum, er afnuminn svo og heimilcl
til 50% frádráttar af launatekjum
eiginkonu.
Með þessum reglum er gengið
eins langt til sérsköttunar hjóna og
fært þykir eins og nú er ástatt. Ekki
þykir gerlegt að skipta eignum og
tekjum af þeim milli hjóna eftir því
hvort hjóna telst eigandi þeirra.
Kemur þar bæði til að í flestum
hjónaböndum er töluverður vafi á
til hjúskapareignar hvors hjóna á
að telja verulegan hluta eignar-
heildarinnar og eins hitt að algjör
sérsköttun eigna og eignatekna
opnar hjónum möguleika á að
skipta þessum tekjum og eignum á
milli sín til skattlagningar á þann
hátt sem þeim er hagkvæmastur, án
þess að skattyfirvöld hafi mögu-
leika til véfengingar á þeim skipt-
um. Heimildin til millifærslu ónýtts
persónuafsláttar hefur þann ótví-
ræða kost umfram algjöra sérskött-
un að með henni er við skatt-
lagningu tekið tillit til þess, að tveir
einstaklingar eiga að lifa af tekjum
þess hjóna sem vinnur utan
heimilis í þeim fjölmörgu hjóna-
böndum þar sem aðeins annar
makinn aflar heimilinu tekna í
peningum.
Sérsköttun tekna hjóna og niður-
felling 50% frádráttar af launatekj-
um eiginkvenna hefur í för með sér
nokkra endurdreifingu á skattbyrði
hjóna innbyrðis, þar sem miklu
minna máli skiptir samkvæmt
frumvarpinu en samkvæmt gildandi
lögum, hvernig hjónin skipta tekju-
öflun utan heimilis á milli sín. Má
í stórum dráttum segja að hjón þar
sem eiginkonan aflar engra tekna
hagnist á breytingunni allt þar til
eiginmaðurinn hefur um það bil 6
milljónir króna í tekjur og er þá
miðað við árið 1978 en afli konan á
hinn bóginn tekna umfram 2 millj.
kr. þá skerðist hlutur hjónanna
strax við 2 millj. kr. tekjur hjá
eiginmanninum.
Skattlagning
tekna barna
Með sjöttu grein frumvarpsins er
gerð tillaga um breytingu á reglum
um skattlagningu tekna barna.
Samkvæmt gildandi lögum er
meginreglan sú, að börn eru skatt-
lögð með foreldrum sínum. Ef þau
hafa hins vegar tekjur umfram
visst mark er heimilt að taka til
greina umsókn þeirra um sérskött-
un. Núgildandi kerfi veldur því að
fyrstu krónurnar eru skattlagðar
með tekjum foreldra og lenda því í
tiltölulega háu skattþrepi. Afli
barnið meiri tekna er það oftast
skattfrjálst af þeim tekjum.
Skattur á tekjur barna lækkar því
samkvæmt gildandi lögum við
hækkandi tekjur. Frumvarpið gerir
ráð fyrir því að launatekjur barns
innan 16 ára aldurs verði skatt-
lagðar hjá barninu sjálfu með föstu
5% skatthlutfalli, en barnið njóti
ekki persónuafsláttar. Aörar tekjur
barns skulu teljast með tekjum
foréldris þess sem hærri hefur
launatekjur og skyldar tekjur.
Eignir barns skulu skattlagðar með
eignum foreldra eða eignum manns,
sem nýtur barnabóta verna
barnsins.
Barnabætur
Auk þess sem þegar er vikið að
eru með frunvarpinu gerðar fjölda-
margar aðrar breytingar á skatt-
lagningu einstaklinga, sem langt
mál yrði að rekja hér.
Aður en ég skilst við þennan þátt
vil ég þó geta þeirra breyttu reglna
um barnabætur er frumvarpið
hefur að geyma. Eru með frumvarp-
inu lagðar til tvenns konar breyt-
ingar á barnabótum frá því sem nú
er. Annars vegar er lagt til að
barnabætur með börnun undir
skólaskyldualdri verði hærri en með
öðrum börnum og hins vegar að
barnabætur með börnum einstæðra
foreldra verði 40% hærri en barna-
bætur til annarra.
Skattlagning beirra
sem vinna viö eigin
atvinnurekstur
I annari málsgrein fyrsta töluliðs
A-hluta 7. gr. frumvarpsins er eitt
af þeim nýmælum, sem fyrra
frumvarp hafði að geyma og tekið
er nær óbreytt upp í frumvarp
þetta. Þó ákvæði þetta hafi verið
meðal þeirra sem hvað mestum
umræðum sætti af ákvæðum fyrra
frumvarps vil ég ekki láta hjá liða
að fara um það nokkrum orðum
hér. Samkvæmt þessari málsgrein
ber þeim er vinna við eigin
atvinnurekstur eða sjálfstæða
starfsemi að telja sér til tekna
endurgjald fyrir starfið eins og það
hafi verið innt af hendi fyrir
óskyldan aðila. Samkvæmt 59. gr. er
svo skattstjóra heimilt að ákveða
þessum aðilum slíkar tekjur ef
framtalið endurgjald fyrir eigin
vinnu er lægra en eðlileg laun til
launþega hefði verið fyrir sama
starf. Skulu þessar ákvarðanir
ekattstjóra byggðar annars vegar á
viðmiðunarreglum er ríkisskatt-
stjóri setur, en hins vegar á mati
skattstjóra á aðstöðu hlutaðeigandi
gjaldanda og skal þá taka tillit til
aldurs, heilsu, starfstíma, umfang
starfsins og annarra atriða er máli
skipta. í frumvarpinu er síðan skýrt
nánar hvernig ákveða skuli
viðmiðunartekjur þeirra er land-
búnað stunda en hliðstætt ákvæði
var ekki í fyrra frumvarpi. Þetta
reiknaða endurgjald er síðan frá-
dráttarbært frá tekjum af rekstrin-
um, eða hinni sjálfstæðu starfsemi,
eins og hver annar launakostnaður.
í framhaldi af þessu er svo ákvæði
62. gr. frumvarpsins þess efnis að
tap af atvinnurekstri eða sjálf-
stæðri starfsemi sé aldrei heimilt
að draga frá tekjum sem ekki eru
tengdar slíkri starfsemi.
Þessi ákvæði eru að vissu leyti
svar við þeirri miklu gagnrýni sepi
tekjuskattslöggjöfin hefur sætt á
undanförnum árum, að því er
varðar skattlagningu þeirra er við
eigin rekstur vinna. Tekjuskattur-
inn hefur af ýmsum verið nefndur
launþegaskattur. Að mínu mati er
þetta ekki réttnefni. En hinu er ekki
að neita aðeinstaklingar með sjálf-
stæðan atvinnurekstur hafa átt
fleiri kosta völ en launþegar, t.d.
með fjárfestingum og fyrningum til
að firra sig skattgreiðslum með
fullkomlega löglegum hætti. Hér er
lagt til að við þessum vanda verði
snúist með reiknuðum launum fyrir
þessa aðila. Þessi lausn á vandanum
er engan vegin gallalaus, en vanda-
málið er eriftt viðfangs og þær
aðgerðir sem grannar okkar, t.d.
Danir, hafa beitt hafa ekki gefið
góða raun. Reglur, sem svipuðum
tilgangi þjóna í Danmörku, lúta að
því að heimild atvinnurekenda til
fyrninga er takmörkuð, ef lífeyrir
þeirra fer niður fyrir eðlilegt mark.
Hvort sú aðferð sem frumvarpið
gerir ráð fyrir gefur góða raun fer
að sjálfsögðu mikið eftir því,
hvernig til tekst um framkvæmd
hennar, ef að lögum verður. I mörg
ár hefur svipað kerfi og þetta gilt
um launaskatt af eigin vinnu
atvinnurekenda án þess að veruleg-
um deilum hafi valdið. Þar sem
launaskattshlutfallið er hins vegar
mun lægra en jaðarskattur sam-
kvæmt tekjuskattslögunum er hætt
við að sú reynsla sem fengist hefur
af launaskattinum sé ekki að fullu
marktæk, að því er þetta atriði
varðar.
Skattlagning
atvinnurekstrar
1. Fyrningar
Frumvarpið hefur að geyma ýmis
nýmæli um skattlagningu atvinnu-
rekstrar og eru hinar breyttu reglur
um fyrningar og söluhagnað hinar
veigamestu þeirra. Frumvarpið
gerir ráð fyrir að allar fyrnanlegar
eignir séu fyrndar af upphaflegu
kostnaðarverði, þegar því hefur
breytt samkvæmt verðbreytingar-
stuðli sem miðast við breytingar á
meðaltali vísitölu byggingar-
kostnaðar milli ára. Fengnar fyrn-
ingar skulu á sama hátt árlega
hækkaðar með verðbreytingarstuðli
fyrningarársins. Með þessari aðferð
hækkar fyrningarstofninn í sam-
ræmi við hækkanir á vísitölu
byggingarkostnaðar. Til mótvægis
er gert ráð fyrir lægri árlegum
fyrningarhlutföllum en gilda um
hinar almennu fyrningu samkvæmt
ákvæðum gildandi laga og þessari
fyrningu af endurmatsverði er auk
þess ætlað að koma í stað flýtifyrn-
inga og verðstuðulsfyrninga gild-
andi laga. Andstætt því, sem er í
gildandi lögum, er engin lágmarks-
fyrning tiltekin í frumvarpinu og
heimilt er að nota árlega leyfða
fyrningu til fulls á kaupári en enga
á söluári eignar. Þá er gert ráð fyrir
10% niðurlagsverði lausafjár og
mannvikja eins og verið hefur. I
ákvæði til bráðabirgða er heimilað
endurmat á þeim fyrnanlegu eign-
um skattaðila sem eru í eigu hans
við gildistöku laganna. Er lagt til að
þetta endurmat í eitt skipti miðist
við breytingu á meðaltali vísitölu
byggingarkostnaðar frá kaupári,
eða árinu 1964, eignin er keypt fyrir
þann tíma, til ársins 1979. Olíkt því,
sem gildir um endurmat fenginna
fyrninga eftir gildistöku laganna, er
lagt til að allar fengnar fyrningar
vegna þessara eigna fram til ársins
1979 séu hækkaðar með stuðli
kaupárs eignarinnar en ekki með
stuðli fyrningarársins. Þá er í
ákvæði til bráðabirgða heimild til
að nota fasteignamátsverð mann-
virkis að frádreginni framreiknaðri
flýtifyrningu og söluhagnaðarfyrn-
ingu í stað framreiknaðs stofnverðs
mannvirkisins og framreiknaðra
heildarfyrninga af því, óski gjald-
andi þess heldur.
Tilgangurinn með endurmats-
fyrningum er að viðhalda eigin fé í
atvinnurekstri. Því hefur ekki þótt
rétt að heimila fulla fyrningu af
endurmetnu stofnverði í þeim
tilvikum sem fyrnanlegar eignir eru
fjármagnaðar af einhverju eða öllu
leyti með lánsfé, en frumvarpið
gerir ráð fyrir því að fjármagns-
kostnaður þar með taldar verðbæt-
ur og gengistap af lánum sé
gjaldfært óháð fyrningum. Ótak-
markaðar endurmatsfyrningar
samhliða gjaldfærslu alls fjár-
magnskostnaðar myndi í reynd
auka mismunun milli þessa at-
vinnurekstrar sem fjármagnar
fyrnanlegar eignir með eigin fé og
hins sem fjármagnar það með
lánsfé.
I 44. og 45. gr. frumvarpsins eru
þvi sett fram skerðingarákvæði til
að rétta hlut þeirra sem fjármagna
fyrirtæki sín með eigin fé. I þeim
tilvikum, sem skuldir skattaaðila í
heild fara fram úr eignum hans að
undanskildum fyrnanlegum eign-
um, er gert ráð fyrir því að
fyrnanlegar eignir séu að hluta
fjármagnaðar með lánsfé. Skerðing
á fyrningum er síðan reiknuð út frá
þessum mismun eigna og skulda.
Reiknað er árlega tillag í sérstakan
reikning, mótreikning fyrninga,
sem er ákveðið hlutfall af þeirri
fjárhæð sem skuldir eru umfram
þessar eignir, það er eignir í
atvinnurekstri aðrar en fyrnanlegar
eignir. Hlutfallið miðast við sama
verðstuðul og endurmat eigna og er
mótreikningur eða eftirstöðvar
hans síðan framreiknaður með
árlegum verðbreytingarstuðli. I lok
hvers árs er síðan reiknuð fyrning
af mótreikningnum, nokkurs konar
neikvæð fyrning, sem tekjufærð er
á móti almennum fyrningum. Þessi
ákvæði um fyrningar eru öll nýmæli
og gæti því reynst nauðsynlegt að
breyta þeim síðar, en hér er mörkuð
meginstefna.
2. Söluhagnaður
Hagnaður af sölu fyrnanlegra
eigna verður samkvæmt ákvæðum
frumvarpsins að fullu skattskyldur
án tillits til eignarhaldstíma.
Hagnaðurinn telst mismunur á
söluverði annars vegar og stofn-
verði (kostnaðarverði) þeirra að
frátöldum áður fengnum fyrningum
hins vegar þegar stofnverðið og
fyrningarnar hafa verið fram-
reiknaðar með verðbreytingar-
stuðli. Sá munur sem þá stendur
eftir sem söluhagnaður ætti að
svara til hagnaðar sem myndast
hefur t.d. vegna þjóðfélagslegra
aðgerða eða breytinga, svo sem
Framhald á bls. 18
Alla dagavíkunnar
Alla daga vikunnar kemur Flugfrakt
að austan og vestan.
Að morgni næsta vinnudags
eru pappírarnir tilbúnir.
Sem sagt: Með Flugfrakt alla daga
vikunnar.
frakt
flucfélac LOFTLEIDIR
ÍSLAWDS ‘-uriLciuin