Morgunblaðið - 26.11.1978, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 1978
35
sínu, voru meö öllu horfin. Þjóð-
verjunum haföi svo sannarlega
tekist að afmá öll merki — þau
áttu að hverfa — og voru horfin
með þýzkri nákvæmni. Þó var
þarna eitt dæmigert listaverk
fyrir staðinn og á meðfylgjandi
mynd að skýra sig sjálf.
Fangarnir
áttu að deyja
Þó rifjuðust upp ýmsir atburðir
fyrir 33 árum er við komum til
Neuengamme. Það t.d. að Rauða
kross matarpökkunum var ekki
deilt út voru engin mistök. Þarna
var eingöngu verið að framfylgja
reglum og lögum fangabúðanna —
menn áttu að „týnast" og hverfa í
fangabúðunum. Andstæðingar
nazistanna, við fangarnir — áttum
að deyja í slíkum fangabúðum —
með hvaða hætti skipti ekki máli.
Aðaltilgangur nazistanna með
uppbyggingu fangabúðanna var að
gera alla hugsanlega og raunveru-
lega andstæðinga nazistanna
óvirka. Hrottaskapurinn gat verið
misjafnlega mikill á hinum ýms-
um stöðum. Á þessu tímabili voru
Svíarnir komnir inn í myndina og
Grev Bernadotte hafði heimild frá
sjálfum SS-foringjanum Himler
til þess að flytja alla norska og
danska fanga til Svíþjóðar og veita
þeim alla nauðsynlega aðstoð.
Þegar hér var komið lét fanga-
búðastjórinn undan og pakkahirzl-
urnar voru opnaðar. Norðmenn-
irnir sem mestan þátt áttu í
þessum aðgerðum voru þeir Sverre
Löberg, Halvard Lange, Sven
Oftedal o.fl. sem ég ekki man
nöfnin á. Allt þekktir menn í
Noregi og utan.
Mér er það enn þann dag í dag
minnisstætt er Grev Folke Berna-
dotte og aðstoðarmenn hans komu
í fangabúðirnar. Þetta var á
matmálstíma og verið var að færa
föngunum súpu og var hún flutt í
sorpílátum og keyrð á handvögn-
um. Ekki hefði þessi súpa þótt
mannamatur í dag, en megna fýlu
lagði upp úr ílátunum. Einn
vagninn var dreginn fram hjá
Svíunum. Þeim varð starsýnt á
þessi sorpílát og auðséð var að
ekki þótti þeim lyktin góð og
spurðu þann, sem næstur var af
föngunum, hvert væri ekið með
þetta hræðilega sorp. Þegar þeim
var sagt að þetta væri matur
fanganna, varð þeim orðfall.
Natzweiler-
fangabúðirnar
Natzweiler-fangabúðirnar eru í
Elsass í Frakklandi nálægt þorp-
inu Shirmeck um 50 km suðvestur
af Strassburg.
Mikið hafði maður heyrt talað
og síðar meir lesið um þessar
fangabúðir, en ég dvaldi þar aldrei
sjálfur. Natzweiler-fangabúðirnar
eru taldar hafa verið illræmdustu
útrýmingarbúðir Þjóðverja. Þess-
ar fangabúðir voru ætlaðar svo-
kölluðum N.N. föngum „Nacht und
Nebel“ (nótt og þoka). Þarna voru í
raun dauðadæmdir menn, sem
áttu að hverfa fyrir fullt og allt og
það urðu örlög þeirra flestra.
Fangabúðir þessar lágu í 800 m
hæð og reyndust þokudagarnir
vera allt að 200 á ári. Við komu
fanganna tilkynnti fangabúða-
stjórinn að jafnaði, að þeir sem
kæmu þarna inn færu aldrei
lifandi út. Með okkur í ferðinni
voru 5, sem höfðu dvalið í þessum
fangabúðum, flestir í rúmt ár. Af
þeim 504 Norðmönnum, sem þang-
að voru sendir, komust 265 aldrei
heim aftur. Engin orð fá lýst þeim
hörmungum, sem þarna hafa átt
sér stað, og mun ég ekki reyna það
frekar.
Gagnstætt Neuengamme, þar
sem öllu hafði verið vandlega eytt,
er gat minnt á fortíðina, hafði
þarna verið reynt af fremsta
megni að varðveita fangabúðirnar
i þeirri mynd er þær höfðu verið í
á stríðsárunum. Þegar maður var
kominn inn fyrir hlið rafmagns-
girðinganna, hvarf nútíðin —
maður var bókstaflega kominn 33
ár aftur í tímann — og þeim
áhrifum er erfitt að lýsa.
ENN NÝTT AJAX
Þykkt Ajax,
skilar þérsEInandi gólfum
og baðherbergjum.
Notið það þynnt á gólf, flísar og hreinlætistæki og Nýtt Ajax er fljótvirkt, auðvelt í notkun, með
óþynnt á föst óhreinindi. í þessu nýja Ajaxi eru ferskri hreinlætisangan.
sérstök hreinsiefni, sem taka því fram, sem áður
hefur þekkst.