Morgunblaðið - 28.12.1978, Blaðsíða 8

g MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 1978
Þórður Jónsson skrifar:
Greind og erfðir
— svik í tafli?
Um fátt standa hatrammari
deilur meðal sálfræðinga en
áhrif erföa og uppeldis á
greind manna. Skiptast sál-
fræöingar þar í megindráttum í
tvær fylkingar: þá, sem halda
fram, að erfðir skipti sköpum,
og hina, er telja umhverfi og
uppeldi ráða mestu. Flestir
viðurkenna þó, aö hvort
tveggja, erfðir og uppeldi, hafi
sín áhrif.
Áriö 1971 lézt kunnur brezk-
m sálfræðingur, Cyril Burt, er
var einn af helztu talsmönnum
erfðahyggjumanna um hálfrar
aldar skeið. Fljótlega eftir
andlát Burts var bent á, aö
ýmsar niðurstööur hans væru
býsna skrýtnar og e.t.v. hafi
hann ekki veriö sjálfum sér
samkvæmur viö úrvinnslu
gagna. Aðrir héldu því beinlínis
fram, aö hann hafi búiö til
tilraunaniðu stöður í samræmi
viö kenningar sínar. Síðan
þessar ásakanir voru fyrst
bornar fram, hefur gefizt tími
til að kanna vísindaritgeröir
Burts ítarlega. Sú könnun
hefur rennt styrkum stoðum
undir þá tilgátu, að niðurstöð-
ur hans séu að einhverju leyti
uppspuni. Sé haft í huga
hversu áhrifamikill Burt hefur
verið í sálfræðiheiminum á
þessari öld, er ástæða til að
líta á meint fals hans alvarlegri
augum en ella. Hann var
prófessor í sálfræði viö
University College í Lundún-
um, lengi ritstjóri British
Journal of Psychology, ráögjafi
brezku ríkisstjórnarinnar í
menntamálum og var að lok-
um aölaöur fyrir sálfræöistörf
sín. Niöurstöður hans hafa um
langt skeið verið notaöar í
öllum fræöilegum umræðum
um erföir og greind.
Tengsl greindar og
þjóðfélagsstöðu
Burt fæddist nokkru fyrir
aldamót og hóf rannsóknir í
sálfræöi á fyrsta áratug aldar-
innar. Starfaði hann af kappi
fram í andlátið. Ekki er laust
við, aö þaö komi spánskt fyrir
sjónir, aö mistök eða fals Burts
skuli ekki hafa uppgötvazt fyrr
en eftir dauða hans. Sýnir það
kannski bezt, hversu vinnu-
brögöum vísindamanna getur
stundum verið ábótavanf.
Víötækastar eru rannsóknir
Burts á tengslum greindar og
þjóðfélagsstööu. Voru þær
geröar á árunum 1913—1961
og náðu alls til 40.000 fjöl-
skyldna. Áður en viö lítum á
kenningar Burts og hvað er
bogiö viö niðurstöður hans, er
rétt að nefna, hvernig sálfræð-
ingar mæla greind. Greind er
yfirleitt gefin til kynna með tölu
á bilinu 0 til 200. Nefnist sú
tala greindarvísitala. Hún er
fengin með prófi þar sem
menn eru látnir meðhöndla
myndir, hugtök o.þ.h., en
engrar sérstakrar þekkingar er
krafizt. Kenning Burts og fleiri
er, að greindarvísitala fylgi
svonefndri normaldreifingu.
Þetta merkir, í grófum drátt-
um, að flestir hafi greindarvísi-
tölu 100, en jafn margir séu
fyrir ofan og neöan, og því
færri sem fjær dregur 100.
Ágætt rit er til um þessi fræði á
íslenzku, Mannleg greind eftir
dr. Matthías Jónsson. Er það
vinsæl skoðun meöal sálfræö-
inga, að eiginleikar mann-
skepnunnar séu normal-
dreifðir. Normaldreifing er nú-
orðið grundvöllur einkunna-
gjafar á landsprófi, eins og
kunnugt er.
Tvíburarannsóknir
vekja grun
Burt hélt því fram, að þeir
sem ynnu flóknustu störf í
þjóöfélaginu, sérfræðingar og
menntamenn, væru greindast-
ir, en ófaglærðir verkamenn
væru verst gefnir. Greind
manna ykist eftir því sem störf
þeirra væru flóknari. Ennfrem-
ur var þaö kenning Burts, að
greind erfðist frá foreldrum til
barna á þann hátt, að greind-
arvísitala afkvæmis væri lík-
legust til aö vera mitt á milli
greindarvísitölu foreldra og
100. Athuganir hans staöfestu
þessar kenningar í einu og
öllu. Gagnrýnendur Burts
sögðu, að ekki væri nema
eðlilegt, aö greindir foreldrar
ælu upp. gáfaöri börn en
heimskir foreldrar, því að
umhverfiö mótaði börnin.
Þyrfti því orsök fylgni milli
greindar foreldra og barna
ekki aö vera erfðir. Burt
svaraði þessu með annarri
víöfrægri athugun. Hann
mældi greind eineggja tvíbura,
er hafa sömu erfðaeiginleika,
sem aldir voru upþ á ólíkum
heimilum. Komst Burt að þeirri
niöurstöðu að mjög veruleg
fylgni væri - á milli greindar
þeirra. Ályktaði hann af því, að
erfðir réöu greind að mestu en
uppeldisheimili skiptu litlu.
Tvíburarannsóknirnar fóru
fram undir lok starfsferils
Burts og urðu fyrstar til aö
vekja grun um, að óhreint mjöl
kynni að leynast í pokahorn-
inu. Burt ritaði þrjár greinar
um greind tvíbura. í þeim öllum
Cyril Burt
er gefin nákvæmlega sama
fylgni (0,771) milli greindarvísi-
talna eineggja tvíbura frá
ólíkum heimilum, þótt rann-
sóknirnar þrjár taki til mismun-
andi hópa. Má þetta teljast
ótrúleg tilviljun í jafnónákvæm-
um mælingumoghéí" er um að
ræöa. Að auki athugaöi Burt
fylgni milli greindarvísitalna
tvíbura, sem aldir voru upp
saman, og fékk í öll þrjú
skiptin sömu niðurstöður! Eftir
aö menn ráku augu í þetta var
fariö að rýna í athuganir Burts
á greind og starfsstétt. í Ijós
kom, aö niöurstöður hans eru
nær normaldreifingu en nokkr-
ar aörar mælingar, sem gerðar
hafa verið á mannlegum eigin-
leikum fyrr og síöar. Er þó ekki
vafa undirorpið, hvernig skuli
mæla hæð og þyngd, en ætíð
er talsverð óvissa í greindar-
mælingum. Leidd hafa verið
sannfærandi rök aö því aö
síöari tíma niöurstöður Burts
um greind og starfsstétt séu
búnar til úr eldri niðurstöðum
með smávægilegum umreikn-
ingum.
Visvitandi
blekking eða
vítaverð mistök?
Hafa ber í huga, að einna
fyrstur til að vekja athygli á
misfellum í ritgerðum Burts var
helzti stuðningsmaður kenn-
inga hans vestanhafs, Jensen
að nafni. Og aö sumu leyti hafa
niöurstööur Burts verið staö-
festar með nýrri rannsóknum.
Ýmissa skýringa hefur veriö
leitað á hinum einkennilegu
niðurstööum. Sumir andstæö-
ingar kenninga Burst hafa
haldið því fram, að hann hafi
veriö svikahraþpur frá upphafi
og allar rannsóknaniðurstöður
hans séu uppspuni frá rótum.
Þó er vitaö, aö Burt gerði
víðtækar greindarmælingar.
Því miöur urðu þau mistök
skömmu eftir andlát hans, aö
öllum frumgögnum um
greindarmælingarnar var
brennt, svo að líklega verður
aldrei unnt að vita meö vissu,
hvaö er satt og hverju er logiö.
Verjendur Burts hefa bent á,
að hafi hann ætlað sér að búa
til mælinganiðurstööur, hefði
hann gert það á trúveröugri
hátt en raun ber vitni um, því
aö Burt var snjall tölfræðingur.
Telja sumir, að hann hafi verið
svo sannfærður um ágæti
kennínga sinna, að á efri árum,
er hann var e.t.v. oröinn
óduglegur við útreikninga, hafi
hann einfaldlega notaö niður-
stööur frá úrvinnslu fyrri
athugana í staö þess aö reikna
að nýju. Væri hann þá einungis
sekur um vítaverð mistök en
ekki vísvitandi blekkingu.
Nær allir, sem fjallað hafa
um Burt og rannsóknir hans
undanfariö, eru þó samdóma
um, aö að ekki sé fært að nota
niðurstöður hans héöan í frá.
Hefur málstaöur erföahyggju-
manna því að líkindum beöið
nokkrum hnekki.
Friðað svæði
við Papa-
grunn opnað
Sjávarútvegsráðuneytið
hefur nýlega látið kanna
veiðisvæðið á Papagriyini
og Lónsdjúpi, en það hefur
að undanförnu verið
friðað.
I Ijós kom að fiskur á svæðinu
var allur mjög stór, afli misjafn en
sumsstaðar góður á svæðinu og
með tilliti til þessa hefur Hafrann-
sóknastofnunin lagt til að veiði-
svæðið yrði opnað, segir í frétt frá
sjávarútvegsráðuneytinu og hefur
það gefið út reglugerð þar að
lútandi. Verða togveiðar á svæðinu
heimilar frá og með deginum í dag,
28. desember.
Dregið í
happdrætti
Styrktarfél-
ags lamaðra
og fatlaðra
DREGIÐ var í Símahappdrætti
Styrktarfélags lamaðra og fatl-
aðra í skrifstofu borgarfógeta.
23. desember, aðalvinningar.
Austin Allegro-bílar, komu á
númer> 91-11895 — 91-54481 og
93-01636.
Þrjátíu aukavinningar 100.000
krónur hver komu á númer:
91-11365 91-73806
91-20261 93-01462
91-22044 93-08397
91-25476 94-02218
91-27196 94-07187
91-27480 95-04397
91-27870 96-21979
91-32067 96-51179
91-34785 96-21379
91-40257 96-23955
91-41361 96-62393
91-42744 97-01111
91-51989 97-07418
91-74134 98-02236
91-76826 99-50189
Happdrætti Ás-
prestakalls
Ákveðið hefur vei-ið að fresta
drætti í happdrætti Ásprestakalls
til 28. janúar þar eð enn hefur
ekki tekist að ná til allra
velunnara kirkjunnar. segir í
frétt frá Ásprestakalli.
Ostakynning - Ostakynning
í dag og á morgun frá kl. 14—18.
Hanna Guttormsdóttir, hússtjórnarkennari kynnir ostafounde, osta-Pizzu og fleiri
ostarétti.
Nýjir bæklingar 29 og 30.
Osta- og smjörbúðin
Snorrabraut.
Sterkur ostur 4.5%
8—12 mán. gamall
Ostakex í úrvali.
s_______________________y