Morgunblaðið - 19.01.1979, Page 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. JANÚAR 1979
framboði til forsetakjörs?
takmarkaðrar hrifningar
meðal hinna föstu kjósenda
demókrataflokksins, er far-
inn að líta á Kennedy sem
alvarlega ógnun við stjórn
sína eða öllu heldur fram-
haldið á henni.
Á ráðstefnu flokksins í
Memphis í Tennessee í byrj-
un desember s.l., þegar kjör-
tímabil forsetans var hálfn-
að, hratt Hvíta húsið aðför
undir stjórn Kennedys að
ráðstöfunum forsetans um að
draga úr opinberri þjónustu í
því skyni að hamla gegn
verðbólgu.
En það er ekki hin rökfasta
vörn forsetans fyrir stjórnar-
stefnu sinni, sem mönnum er
minnistæðust frá flokksfund-
inum. Heldur fagnaðarlæti
fulltrúanna, hróp og stapp,
þegar Kennedy réðist harka-
lega gegn „hinum mikla
niðurskurði á fjaflögunum á
kostnað vegna gamla fólks-
ins, hinna fátæku, hinna
svörtu, hinna veiku og at-
vinnnulausu og borgaranna
almennt."
Þýðingar-
miklir
hópar
Þegar Kennedy er spurður
að því, hvort hann muni
verða í framboði, svarar
Kjósendur af gyðingaætt-
um? Hann fylgdi hægri armi
demókrataflokksins með því
að vera á móti sölu á
herþotum til Saudi Arabíu.
Kjósendur af grískum ætt-
um? Eins og Gyðingar standa
þeir saman í nægilega fjöl-
mennum samtökum til að
geta haft veruleg áhrif á
úrslit í stórborgum og margir
þeirra geta lagt fram drjúgan
skerf í kosningasjóði. Kenne-
dy var andvígur ákvörðun
forsetans um að, aflétta
vopnasölubanninu gagnvart
Tyrkjum.
Kvenréttindafélög? Þau
eru farin að hafa æ meiri
áhrif innan demókrata-
flokksins. Kennedy hafði for-
göngu um það að veita
ríkjunum aukinn frest til að
staðfesta jafnréttislögin, en
eins og sakir standa er það
höfuðmarkmið kvenréttinda-
hreyfingarinnar.
Hann hefur einnig til að
bera lagni Kennedyanna til
að gera mikið úr stjórnmála-
markmiðum sínum og gjörð-
um. í september sneri hann
heim aftur úr heimsókn til
Brezhnevs með loforð frá
Sovétríkjunum um vega-
bréfsáritun til handa 18
fjölskyldum og þar á meðal
hinum fræga vísindamanni
Benjamin Levich, sem er
gyðingur.
Sem formaður undirnefnd-
ar öldungadeildarinnar í
heilbrigðismálum hefur hann
á snjallan hátt stjórnað
herferð í hverri borginni á
eftir annarri í þágu víðtækra
sjúkratryggingar fyrir öll
Bandaríkin, en þau eru hin
einu meðal háþróaðra iðn-
ríkja, sem hafa ekki enn slíka
löggjöf.
Starfsfólk hans fer á und-
an og safnar gögnum og
upplýsingum um fjölskyldur
á staðnum, sem hafa orðið
fyrir miklum skakkaföllum
eða beðið algert fjárhagslegt
skipbrot vegna óhemju
kostnaðar af læknishjálp af
hálfu einkaaðilja.
Síðan fara fram eins konar
vitnaleiðslur á opinberum
vettvangi, og fjölmiðlar á
staðnum sýna þessum málum
gífurlegan áhuga. Mál, sem
annars að öllum líkindum
myndi nær einvörðungu vera
rætt innan veggja fundarher-
bergja þingsins, vekur þannig
alþjóðaathygli í ríkum mæli.
Sjúkra-
tryggingarnar
Þegar Kennedy ákvað á
síðastliðnu sumri að hafa
opinberlega stefnu Cart-
er-stjórnarinnar um sjúkra-
tryggingar skref fyrir skref,
hafði hann reiknað dæmið út
á svipaðan hátt. Ef það er
nokkur ein sérstök og bein
ógnun við hinn ameríska
draum miðstéttar-fjöl-
skyldna, þá er það hin
fjárhagslega martröð í sam-
bandi við langvarandi eða
alvarleg veikindi. Kennedy
hefur gert það að sínu máli.
Ýmsir, sem fylgjast með
Kennedy, leyfa sér að benda
á önnur atriði, sem þó eru
lengra sótt. Snemma á fyrra
ári birtust tvær lofsamlegar
greinar um hina árangurs-
ríku baráttu konu hans, Joan,
gegn áfengissýki, og þær
gætu hafa haft þann tilgang
að drepa á of viðkvæmu máli
frá pólitísku sjónarmiði. Hin
viðamikla nýja ævisaga
Bobby Kennedys eftir Arthur
Schlesinger hefur jafnvel
verið túlkuð sem vandlega
tímasett tilraun til að blása
nýju lífi í Kennedy-goðsögn-
ina.
Fáir efast um hæfileika
Ted Kennedys. Hann er nú 46
ára gamall og hefur þroskast
mikið, síðan hann á sínum
tíma sem nýr öldungadeild-
arþingmaður virtist oft berg-
mála skoðanir aðstoðar-
manna sinna. Smám saman
hefur honum tekizt að setja
sig vandlega inn í fjölda
málaflokka, er varða félags-,
efnahags- og utanríkismál.
Öldungardeildarmenn í
báðum flokkum meta hann
vegna þekkingar hans og
stjórnmálahæfileika. Þessir
eiginleikar hafa gert honum
kleift að laða til sín færustu
starfskrafta í Capitol Hill frá
háskólum og virtustu lög-
fræðiskrifstofum í New York.
Gleymt
og graíið
Hinar gömlu hindranir á
vegi hans sem frambjóðanaa
eru enn fyrir hendi, en
virðast yfirstiganlegri. Hinn
siðferðilegi blettur frá
Chappaquiddick, þegar hann
reyndist sekur um að hafa
dregið óhæfilega að láta vita
um bílslys, sem hafði í för
með sér dauða vinkonu hans,
hefur dofnað. Nýleg skoðana-
könnun leiddi í ljós, að flestir
Bandaríkjamenn eru reiðu-
búnir að láta það slys heyra
fortíðinni til.
En það er enn hættuspil í
kosningabaráttu. Jafnvel
þótt andstæðingar hans
myndu ekki vekja máls á því,
er hætt við, að sum blöð gætu
freistazt til þess. „Heimildar-
mynd“ í sjónvarpi, þegar
forkosningar stæðu sem
hæst, gæti vægast sagt orðið
óheppileg.
Og enn verður vart lítt
dulinnar andúðar í
amerískum stjórnmálum á
Kennedy-dýrkuninni. Stríðið
sem njóta fjárhagslegs
stuðnings alríkisstjórnarinn-
ar, miða að því að vinna bug
á vandamáli hins stöðuga
atvinnuleysis. En mönnum til
mikilla vonbrigða er nú öll
þessi þróun mála í hættu
vegna mikils niðurskurðar á
fjárlögum.
En munurinn á þessum
tveimur mönnum, sem vel fer
á með persónulega, kemur
einnig fram í aðferðum
þeirra og háttum sem stjórn-
málamanna. Jimmy Carter er
ný gerð af forseta. Hann
hefur gert sér meira far um
það og djarflegar en nokkur
annar stjórnmálamaður að
sannreyna hin raunhæfu tak-
mörk ríkisstjórnar og skýra
kjósendum frá valkostunum
á hreinskilnislegan hátt. Þá
sjaldan hann hefur beitt
öfgum, hafa þær virzt honum
óeiginlegar. Það er fjarri því,
að hann sé daufgerður
maður, en þetta eru hógvær-
ar dyggðir.
Kennedy er allt önnur
manngerð. Hann ber með sér
myndugleik og öryggi, og
hann vekur hrifningu. I
stjórnmálakerfi, sem lifir á
leiklist og leiksýningum,
hlýtur farandleikari ávallt að
vekja meiri athygli og áhuga
fólks en verkfræðingur. I því
er hugsanlega fólgin allveru-
leg hætta fyrir Carter, hvað
varðar endurkjör hans.
—svá— úr „Observer“
Stóra spurningin í Bandaríkjunum er rétt einu sinni:
Kennedy með Joan konu sinni. Hann sigraði í
skoðanakönnun um vænlegustu forsetaefni
demókrata sem New York Times efndi til fyrir
skemmstu íNew Hampshire annars vegar og
hins vegar íöllum handarísku fylkjunum.
Kjósendur voru beðnir að velja á milli Kennedys,
Carters og Brown, fylkisstjóra í Kaliforníu.
Atkvæði féllu þannig í allsherjarkönnuninni að
42% svöruðu að þeir vildu helst fá Kennedy í
framboð í forsetakosningunum 1980, 34%
hölluðust að Carter og 15% studdu Brown. Níu
prósent höfðu ekki gert upp hug sinn.
Birtan er dauf. Frá plötu-
spilaranum berast þýðir tón-
ar. Stúlkan er tilleiðanleg og
meira en það. En ungi mað-
urinn er hikandi. Ætlar hann
ekki að hafast neitt að eða
hvað?
Að því er vinir Edwards
Kennedy segja, veit hann
ekki sjálfur, hvort hann muni
keppa við Jimmy Carter um
forsetaembættið 1980. En það
er enginn vafi á því lengur,
hvernig sem honum er innan-
brjósts, að hann vinnur
markvisst að því að hafa
aðstöðu til þess að leggja til
þeirrar atlögu, ef skilyrði til
þess yrðu hagstæð.
Hann þarf ekki að leita
langt að hvatningu. Hann er
eini demókratinn í sögu
skoðanakannana, sem nýtur
meiri vinsælda heldur en
forseti í embætti. Hann er
einnig langt fyrir ofan alla
repúblikana, sem til greina
koma.
Innan demókrataflokksins
nýtur hann víðtæks stuðn-
ings launþegasamtaka,
kirkjufélaga, kynþátta
minnihluta, kvenréttinda-
hreyfinga, ellilífeyrisþega og
neytendasamtaka.
Forsetinn, sem hefur áunn-
ið sér virðingu en nýtur
hann því alltaf til, að hann
vænti þess, að forsetinn muni
verða tilnefndur á ný og
hyggist þá styðja hann. En
þeir sem fylgjast gjörla með
Kennedy benda á það, hvern-
ig hann hafi verið að tryggja
sér fylgi þýðingarmikilla
hópa innan flokksins í þeim
málum, sem skoðanakann-
arnirnir hafa snúist um.
Verkalýðsfélög? Kennedy
var eindreginn fylgismaður
Humbrey-Hawkins frum-
varpsins, sem ætlað var að
löggilda fulla atvinnu í þjóð-
arbúskap Bandaríkjanna.
Hann gagnrýndi áætlun
stjórnarinnar um útvegun
nýrra atvinnutækifæra, þar
sem hún næði of skammt, og
réðst gegn skattalækkun
hennar í þágu hinna efnuðu,
þar sem hún væri óréttlát.
Hann er formaður undir-
nefndar öldungadeildarinnar,
sem fjallar um ráðstafanir
gegn hringamyndunum.
Þeldökkir kjósendur?
Hann var framsögumaður
fyrir frumvarpi um stjórnar-
skrárbreytingu, sem miðaði
að því að veita íbúum
Columbíuhéraðs kosninga-
rétt, en þeir eru þeldökkir að
miklum meirihluta.
í Indó-Kína dró mjög úr
ljómanum af „hinum beztu og
gáfuðustu" og úr töfrum
ættarinnar. Hroki og þótti
hins gamla Kennedyhrings
og jafnvel öldungadeildar-
þingmannsins sjálfs hefur
ekki með öllu gleymzt.
En það, sem þó sennilega
vegur mest á móti framboði,
er hættan á enn einni hörmu-
legri ógæfu Kennedy fjöl-
skyldunnar, en það er
áhætta, sem hann vill
ógjarna taka, meðan móðir
hans, Rose Kennedy, er á lífi.
Hversu Carter verður
veikur fyrir 1980, er komið
undir atvikum, sem Kennedy
hefur alls engin áhrif á, það
er hversu til tekst með stefnu
hans í kaupgjalds- og verð-
lagsmálum og hver þróunin
verður í alþjóðamálum.
Á blaðamannafundi í
desember s.l. viðurkenndi
Carter hreinskilninslega, að
Kennedy væri áhrifamikill og
hæfur stórnmálamaður. En
hann benti á , að skylda sín
sem forseta væri að vera
gerðardómari varðandi allar
þær kröfur, sem gerðar væru
til fjárlagafrumvarpsins.
Aftur á móti héldi Kennedy
fram annarri hlið málsins, en
hann bætti því við, að
öldungadeildarþingmaðurinn
tilheyrði fjölskyldu, sem nyti
mikillar virðingar innan
flokksins:
„Það er sérstakur ljómi um
hann vegna stöðu fjölskyldu
hans meðal þjóðarinnar og
innan flokks okkar. Þetta
gerir hann ekki aðeins að
talsmanni sinna eigin sjónar-
miða, heldur og mikils fjölda
hugsanlegra kjósenda."
Þessir kjósendur Kennedys
eru fyrst og fremst í borgum
norðurríkjanna, sem nú berj-
ast fyrir endurreisn sinni.
Fátækrahverfin eru að
minnka, hjörtu borganna slá
örar, hraðvaxandi athafna-
semi og nýjar framkvæmdir,
V erður Kennedy í