Morgunblaðið - 25.03.1979, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MARZ 1979
25
garðinnn að næturlagi og dregur á
eftir sér önnur tæki. Dráttarvélin
ekur eftir leiðsögn skynjara, sem
festir eru framan á hana, en þeir
taka mið af rafljósum sem komið er
fyrir meðfram hindberjarunnunum.
A eftir dráttarvélinni fer uppskeru-
vél með gúmmíblöðkur sem bæra
runnana mátulega til þess að hind-
berin falla af greinunum og niður í
körfur en fallið ekki svo mikið að
þau springi (13).
Vélmenni
sagt fyrir
verkum
Þegar Nathaniel er tekinn til að
gera við pípulögnina man Jane allt í
einu að það á eftir að taka til í
húsinu. Hún fer fram þangað sem
vélmennið stendur og kallar til þess
tölu — 47, sem táknar „komdu" og
fer vélmennið þá á eftir henni. Jane
fer inn í borðstofu og segir við
vélmennið “392“. Það táknar að
vélmennið á að taka til í borðstof-
unni. Borðstofuborðið hafði verið
fært svolítið nær glugganum og
vélmennið stillt sem því nam, svo að
það gæti gert hreint árekstralaust.
Vélmennið fer svo að ryksjúga
stofuteppið, þurrkar því næst ryk af
hillum, borðum og skápum og ber
púða og bólstraða stóla. Þegar
tiltektinni er lokið fer það fram og
lokar á eftir sér.
Það er ekki lengi að því sem lítið
er. Það er komið fram eftir tíu
mínútur, svo fljótt að Jane varar sig
ekki á því og er nærri dottin um það
í ganginum. Hún verður allt í einu
gripin öfund, eins og stundum áður;
vélmennið er ekki sérlega vandað,
Jane langar í nýrra og fullkomnara
tæki sem hægt er að mæla orðum í
stað talna, getur lagt á minnið
fyrirskipanir um húsverk heila viku
fram í tímann og kemur sér sjálft í
samband í innstungu um það bil sem
það er að verð rafmagnslaust (14).
En Jane hefur ekki efni á slíku tæki.
Hún verður að láta sér nægja gamla
vélmennið. Þá verður henni hugsað
til þess, að börnin hafa verið að
nauða í henni og Joe um nýjan
„vélkennara", kennslutölvu. Þeim
finnst orðið lítið koma til gömlu
tölvunnar sinnar (15), enda er hún
bæði lítil og ekki sérlega vönduð. En
hjónin vilja nýta hana lengur, enda
stærri og betri tölva rándýr, og hafa
þau daufheyrzt við röksemdum
krakkanna enda virðast þeir orðnir
vondaufir um málalokin.
Jane og Joe eiga tvíbura, átta ára
gamla. Tvíburarnir sækja ekki skóla
heldur stunda námið heima. Hjónin
eru ekki á eitt sátt um námstilhög-
unina. Menntunar sinnar og starfa
vegna eru þau undanþegin því að
senda börnin í þorpsskólann; því er
treyst að þau sjái til þess að börnin
tileinki sér námsefni sjónvarpsskól-
ans. En Jane saknar hinna gömlu
góðu daga er samband kennara og
nemenda var nánara og álítur það
miklu heppilegra að flestu leyti. Joe
er hins vegar sömu skoðunar og
flestir aðrir, að færir kennarar eigi
ekki að kenna fámennum bekkja-
deildum heldur eigi sem allra flestir
að njóta leiðsagnar þeirra, — þeir
eigi að kenna í sjónvarpsskólanum.
jjHjálp í
viðlögum“
Hjónin eru einmitt byrjuð að
ræða þetta enn einu sinni þegar
heyrist sónn í kalltæki; það er til
Joe, einhver þarfnast læknishjálpar.
Joe fer inn og kveikir á sjónvarpinu
í setustofunni. Siðan svarar hann
kalli tölvunnar. Maðurinn sem kall-
ar reynist staddur í Bodmin, u.þ.b.
40 km í burtu. Hann býr í gömlu
timburhúsi, tveggja hæða, og hefur
dottið niður stigann milli hæðanna.
Hann telur sig vera öklabrotinn,
segist finna mikið til í öklanum.
Hann lyftir honum upp að sjón-
varpsmyndavél sem er sambyggð
tölvunni hans og samstundis birtist
mynd af öklanum, mjög stækkuðum,
á sjónvarpsskerminum heima hjá
Joe og Jane (16).
Joe bendir á öklann hér og hvar og
spyr manninn hvort hann finni þar
til, biður hann Jireyfa fótinn og þar
fram eftir götunum. Að þessari
athugun lokinni þykir Joe sýnt að
öklinn sé alheill, getur ekki fundið
neitt að honum. Hann vill samt
ganga alveg úr skugga um það og
hringir í upplýsingabanka um lækn-
isfræði. Hann spyr tölvuna í þaula
og hún hefur öll svör á reiðum
höndum, enda hafa færustu sér-
fræðingar matað hana. Þegar Joe er
búinn að spyrja tölvuna nokkra
stund er hann farið að gruna að
maðurinn kunni að hafa skaddast í
baki.
Hann flýtir sér því að panta
röntgenmyndir af hryggnum, og
hringir síðan í „persónusögusafn" og
biður um sjúkraskýrslur um hinn
slasaða. Það gekk á með miklum
deilum áður en þessi upplýsingamið-
stöð var stofnuð; óttuðust margir að
einkalíf yrði þar með úr sögunni. En
kerfið er þannig í stærstu dráttum
að hverjum manni er gefið kallnúm-
er og er það lykill að öllum tiltækum
upplýsingum um hann, þannig að fá
má allar upplýsingar um hann á
einhverju ákveðnu sviði, t.d. heilsu-
far hans, atvinnuferil o.s.frv. og eru
upplýsingarnar dreifðar í marga
upplýsingabanka sem allir eru
tengdir miðstöðinni (17). Nú getur
vitanlega ekki hver sem er kallað i
miðstöð og beðið um allar upplýs-
ingar um hvern annan sem er.
Miðstöðin aflar engra upplýsinga úr
öðrum upplýsingabönkum né veitir
þær nema gegn tilskyldum kall-
merkjum og sönnunargögnum öðr-
um, t.d. eiginhandaráritun. Joe get-
ur nú fengið allar upplýsingar um
heilsufar sjúklings síns í Bodmin —
svo fremi sem sjúklingurinn segir
honum númer sitt, annars ekki.
Segir sjúklingurinn til númers síns,
birtist sjúkrasaga hans nær sam-
stundis á sjónvarpsskerminum
heima hjá Joe. Joe þýðir hins vegar
ekki að biðja tölvuna um sakaskrá
mannsins, bankainnstæðu ellegar
starfsferil. Til þess hefur hann ekki
heimild og tölvan mundi aldrei láta
þetta uppskátt við hann.
Flestir ganga jafnan með númer
sitt á sér. Það er mikið öryggisatriði,
þá er hægt að afla fyllstu upplýs-
inga undir eins og haga læknismeð-
ferðinni samkvæmt því í stað þess
að eyða dýrmætum tíma í ýmiss
konar frumathuganir eins og oft
verður er slys ber að höndum.
Þegar Joe er búinn að sjá til þess
að slasaði maðurinn í Bodmin fái
aðhlynningu býst hann til að halda í
sjúkravitjanir. Hann er orðinn
óvenju seinn fyrir og vill nú flýta sér
til að komast sem fyrst heim aftur.
En rétt í því að hann er að fara út
hringir nágranni hans og kvartar
um sáran magaverk. Joe tekur
segulspólu ofan úr hillu og stingur
henni í tölvuna. A spólunni eru
spurningar og fullyrðingar, sem lúta
að verkjum í kviðarholinu og á nú
maðurinn að svara jafnóðum: „Er
verkurinn stöðugur?"... „Nú mun
birtast mynd á skerminum. Gerið
svo vel að merkja við staðinn þar
sem þér finnið til“... o.s.frv. Þetta
eru ein 40 atriði. Þegar Joe kemur
aftur verður tölvan búin að skrá
allar upplýsingarnar sem fengust og
semja um þær yfirlit handa honum
(18).
Tölva annast
matseldina
Jane setur matinn upp meðan Joe
er í sjúkravitjuninni. Hún velur
uppskrift úr minni tölvunnar og
stillir éldavélina þannig að súpan
verði tilbúin kl. 18.45, aðalrétturinn
kl. 19.00 og ábætirinn kl. 19.25.
Síðan getur Jané snúið sér að öðru.
Klukkan er rétt að verða hálf-
fimm og aðalfundur dagsins að
hefjast á Fjármálatíðindum. Á þeim
fundi er gengið frá kvöldútgáfunni
og lögð drög að morgunútgáfunni.
Jane kallar á tvíburana, sem eru að
leika sér úti í garði, og segir þeim að
koma inn, fundurinn sé að byrja.
Þeim þykir gaman að fylgjast með
fundinum á sjónvarpsskerminum.
Fyrstur birtist stjórnarformaður
blaðsins og aðalritstjóri. Hann er
einn fárra sem eftir búa inni í
borginni. Það er ekki nema svo sem
þriðjungur þjóðarinnar sem býr í
bæjum og borgum nú orðið. Aðalrit-
stjórinn býr í London, á norður-
bakkanum. Það er orðið ólíkt því
sem var að litast um í London.
Fólkinu hefur fækkað, það er ekki
lengur þys á götunum, umferð
strjál.
Á fundinum koma fram nokkrar
góðar hugmyndir að greinum. Þær
verður að vinna í flýti og jafnskjótt
og fundinum lýkur fer Jane að
hringja í fréttamenn hér og hvar um
heiminn. Símtölin fara að sjálfsögðu
fram um gervihnött. Jane þarf ekki
að velja símanúmer fréttamanna
heldur nefnir hún einfaldlega nöfn
þeirra og dvalarstaði í tölvuna og
tölvan rifjar upp númerin og nær
sambandi við þá. Það er líka hægt að
nota vasatölvuna svona. Á sumrin,
þegar gott er veður, vinnur Jane oft
allan vinnudaginn úti við og hefur
þá með sér aðra vasatölvu sem hægt
er að stinga í samband við hina.
Aukatölvan er fyrst og fremst
minnistölva, getur lagt á minnið og
geymt þúsundir símanúmera, blaða-
greinar og hvaðeina annað sem
eigandinn vill hafa tiltækt hverju
sinni (19).
Vinnudegi Jane lýkur klukkan
sex. Hún vinnur á tólf tíma vöktum
ásamt sex öðrum ritstjórum. Sá sem
tekur við af henni tók þátt í síð-
degisfundinum og er þegar farinn að
leggja drög að næsta blaði. Hann er
byrjaður að fara yfir efnið sem berst
frá fréttamönnunum hvaðanæva að
úr heiminum; það birtist honum á
sjónvarpsskermi og hann velur og
hafnar, styttir og breytir eftir því
sem við á. (20).
Rafeindapóstur
Þegar Jane er búin að vinna snýr
hún sér að póstinum. Það er ekki
bréfapóstur lengur, heldur rafeinda-
póstur. Tölvan les henni bréf frá
vinkonu hennar, nokkrar orðsend-
ingar og síðan eru tvær tilkynningar
frá því opinbera þar sem Jane er
beðin að greiða atkvæði sitt, annars
vegar í sveitarstjórnarmáli en hins
vegar í landsmáli.
Að öðru jöfnu mundi Jane nú snúa
sér að sveitarstjórnarmálinu á
undan. En í þetta sinn vill svo til, að
landsmálið snertir hana sérstak-
lega. Það er um það að ræða hvort
eigi að lækka félagsaldurinn að NIB
og í öðru lagi hvort eigi að kjósa í
ráð þess og stjórn árlega í staðinn
fyrir annað hvert ár.
NIB er dregið saman úr National
Informatics Board, Upplýsingaráð-
inu og var stofnað fyrir nokkrum
árum. Upplýsingaráðið tók við af
Pósti og síma. Síðar færði það út
kvíarnar og tók að sér yfirumsjón
með sjónvarpinu. Jane hafði verið
boðið að taka þátt í sjónvarpsum-
ræðum um útþenslu Upplýsinga-
ráðs. En sjónvarpsumræður af því
tagi höfðu komið í stað þingsins, og
átti þá að vera komið nær beinu
lýðræði. Jane var ekki lengi að
ákveða sig, hún var viss um skoðun
sín. Hún stimplaði inn atkvæði sitt
eftir flóknu merkjakerfi. Svo fór
hún að gá að matnum. Hún ætlaði
að opna sjónvarpið klukkan tíu,
úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar
yrðu lesin í fréttunum þá ... (21).
Framtíðarhorfurnar flokkaðar
1) Það er búið að smíða hvort
tveggja, símann og sjónvarpstækið.
Það líður örugglega ekki á löngu þar
til maður staddur á götu í London,
t.d., getur tekið upp vasasíma og
hringt í kunhingja ainn í Hong
Kong.
2) Það skiptir ekki lengur máli
hvar tölva er niðurkomin; tölvumið-
stöð General Electrics í Bandaríkj-
unum er t.a.m. í sambandi við 40.000
fyrirtæki í Norður- og Suðurame-
ríku, Evrópu og Ástralíu. Boðin á
milli fara ýmist um sæstrengi eða
gervihnetti. Eitt áltka tölvusam-
bandskerfi tengir 500 banka t 15
löndum, og annað kerfi annast
farpantanir fyrir 250 flugfélög víðs-
vegar um heim.
3) í fyrra fóru u.þ.b. 70% símtala
ríkja á milli fram um gervihnetti.
4) Sitkir trefjakaplar, þar sem
ljósboð berast eftir gler- eða plast-
trefjum, munu að öllum líkindum
taka við af rafmagnsköplum. Þeir
verða t.a.m. teknir í notkun í sím-
kerfum í Japan og Bandaríkjunum á
þessu ári.
5) Nú er ár liðið frá því að
dagblað nokkurt í Tókt'ó, sem gefið
er út á ensku, hóf slíkar sendingar í
tilraunaskyni og sendir fyrirtækjum
og stofnunum eintök með þessum
hætti. En hitt hefur tíðkazt nokkuð
lengi að senda einstakar dagblaða-
síður með rafeindatækni til prent-
smiðja víðs fjarri. The Guardian
sendir t.d. síður með þessu móti
milli London og Manchester, The
Financial Times milli London og
Frankfurt og Wall St.reeet Journal
er sent þannig um gervihnött. Póst-
ur og sími í Bretlandi hefur á sínum
vegum upplýsingaþjónustu sem
Prestel nefnist og mun hún að
líkindum geta farið að senda mönn-
um heim litprentuð dagblöð með
þessum hætti upp úr 1990.
6) Prestel á að geta gefið við-
skiptamönnum sínum samband við
geysimiklar tölvumiðstöðvar, upp-
lýsingabanka, um símalínur og sjón-
varpsskerma. Það er verið að reyna
Prestel um þessar mundir og ætti
mönnum að standa þessi þjónusta
til boða innan nokkurra mánaða ef
allt gengur að óskum. Geta menn þá
fengið samstundis upplýsingar, t.d.
um sumarleyfisferðir, síðustu úrslit
fótboltaleikja og þegar fram í sækir
hvaðeina sem nöfnum tjáir að
nefna. Sérhæfð upplýsingaþjónusta
hefur tíðkazt þó nokkra hríð og e nú
samstundis hægt að afla sér út-
drátta úr einum 20 milljónum vís-
inda- og tæknirita ...
7) Þetta verður líka hægt þegar
Prestel er komin í gagnið.
8) Þannig má nota tölvur til
vinnuteikninga: það er þegar búið að
taka í.notkun slík „teiknitæki" við
umbrot dagblaða. Er þá hægt að
! skipta textadálkunum niður og færa
til að vild á skerminum.
9) Slíkar tölvur, sem þekkja
mannsraddir og hlýða munnlegum
fyrirmælum, eru þegar komnar á
markað. Þær eru t.d. nokkuð notað-
ar í öryggisskyni, svo og við störf
þar sem menn hafa fullt í fangi og
geta ekki jafnframt slegið lykla eða
ýtt á hnappa. Það er jafnvel farið að
selja svona tölvur til einkanota,
tölvur sem stilltar eru við rödd
eigandans og hlýða henni einni, en
þær eru dýrar enn, kosta u.þ.b. 1000'
sterlingspund (h.u.b. 660 þús. kr.), og
orðaforðinn heldur af skornum
skammti — 32 orð. En þær eru til
„menntaðri", EMI hefur t.d. fram-
leitt tölvu sem hefur 1000 orða
forða. Þá má nefna tölvu sem
smíðuð var til aðstoðar blindum.
Hún „les“ prentað mál með smá-
gerri myndavél, ber orðin saman við
framburðarreglur sem henni hafa
verið innprentaðar — og les textann
síðan upphátt.
10) Tölvukerfi nokkurt sem IBM
smíðaði var prófað þannig að lagðar
voru fyrir það 500 rithendur og þar
á meðal margar falsanir. Tölvurnar
þekktu 99.6% falsananna úr.
11) Viðskiptakort og lánskort ým-
iss konar, credit cards, hafa tíðkazt
alllengi og eflaust verður svo komið
áður langt líður að menn geta
pantað vörur um tölvur og látið
tölvur sömuleiðis draga andvirðið
frá bankainnstæðum sínum. Ýmsir
sérfróðir halda því þó fram að
peningaseðlar muni alltaf verða
notaðir að einhverju marki vegna
þess að þeir séu nafnlausir, gefi
ekkert til kynna um eigendur og
handhafa.
12) Líkast til kemur rafmagnið í
stað olíunnar í samgöngum, þegar
olíuna þrýtur. í Bretlandi er reynd-
ar þegar farið að nota rafbíla í
nokkrum mæli, aðallega á vegum
hins opinbera. Japanir eru og búnir
að gera fimm ára áætlun um raf-
bílatilraunir og Bandaríkjastjórn
hyggst láta smíða milljón slíka.
13) Bæði dráttarvélin og
uppskeruvélin eru til; þær voru
smíðaðar í Vélfræðistofnun land-
búnaðarins í Skotlandi.
14) Slík vélmenni hafa þegar ver-
ið smíðuð og fara fram tilraunir
með þau hér og hvar um heiminn.
Tæki þessu lík munu eflaust koma í
manna stað við mörg störf, ekki
aðeins í heimahúsum heldur t.d. við
námagröft og önnur hættuleg og
óholl verk við erfiðar aðstæður.
15) Tæki þessu lík eru þegar
komin á markað. Texas Instruments
selur t.d. handhæga, mælandi tölvu
sem getur kennt börnum að stafa.
16) Á Logan-flugvellinum i Bost-
on í Bandaríkjunum er svona „sjúk-
dómsgreiningarsjónvarp" í sam-
bandi við sjúkrahús inni í borginni.
17) jíiík „persónusögusöfn" eru til
í nokkrum löndum. Þetta kom til
tals í Bretlandi fyrir nokkrum árum
en nefnd sem ríkið skipaði til að
kapna málið kvað upp þann úrskurð
að áður en slíku kerfi yrði komið á
fót yrði að sjá tryggilega fyrir því að
ógerningur væri að misnota það og
setja þyrfti ströng og nákvæm lög
um þessi efni.
18) Þessi háttur var tekinn upp til
reynslu í Bretlandi í fyrra. Það
hefur komið á daginn að sjúklingar
eru oft fúsari að „ræða“ veikindi sín
við tölvur en lækna.
19) Þessi aukatölva er mikið
tækniundur; hún byggist upp á
„minnisbólum" svokölluðum, örsmá-
um segulhólfum, og möguleikarnir
gífurlegir. Sýnt þykir af tilraunum,
að geyma megi meira en tvær
milljónir orða á einum ferþumlungi
kristalla.
20) Þetta gera þeir líka á The
New York Times. Sum bandarísk
blöð hafa líka komið sér upp tölvu-
búnaði sem fréttamenn geta tekið
með sér þangað sem tíðindi gerast
og vélritað fréttirnar beint af staðn-
um til ritstjórnarskrifstofanna.
21) Þetta hefur komið til tals í
Bretlandi og í Bandaríkjunum hefur
líkur háttur verið hafður á í skoð-
anakönnunum um stjórnarráð-
stafanir í einstökum fylkjum.