Morgunblaðið - 27.03.1979, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. MARZ 1979
Pétur Sigurðsson:
Nokkrar umræður hafa orðið áð
undanförnu um ýmis vandamál
aldraðra. Spítalarnir og heilbrigð-
is- og tryggingaráðuneytið stóðu
fyrir fjölmennri ráðstefnu í marz/
apríl ’78 og önnur einnig fjölmenn
sem samband sveitarfélaga stóð
fyrir í byrjun marz nú í ár. I
framhaldi þessa kom svo slúð-
ur„frétt“, sem blaðakona Tímans,
frá Akureyri birti fyrir skömmu.
„Frétt" þessari var svaraði strax
daginn eftir af stjórn Hrafnistu,
en að þeim beindist slúðrið.
Við sem að þessum málum störf-
um hér í Reykjavík og nágrenni
álítum margir, að hægara væru
tök blaðakonunnar á skrifum um
sambærilegar „sölur“ í sinni
heimabyggð hvar „seljandinn" er
bæjarstjórnin sjálf, en þar á
landinu sem hún virðist lítið
þekkja til mála. En skömmu síðar
hélt blaðakonan áfram að „kryfja
til mergjar" vandamál aldraðra og
þann 15. þ.m. á hún viðtal í sama
blaði við Þór Halldórsson formann
Öldrunarfræðifélags Islands um
úthlutun vistrýma sem ætluð eru
öldruðum.
Og þann 21. marz lætur hans
hátign sjálfur landlæknir fara frá
sér erkibiskupsboðskap: „— í nafni
landlæknisembættisins hefi ég
lagt til við heilbrigðisráðherra að
lögum um dvalarheimili aldraðra
með hjúkrunarrými yrði breytt á
þann veg, að um umsóknir um
vistun fjölluðu sérfróðir menn
hverju sinni. Vistunarmat yrði
þannig grundvallað læknisfræði-
lega og félagsfræðilega".
Þetta er hinn nýi boðskapur
landlæknis og haldi nú hver sem
vill því fram að hann haldi ekki
utan um sitt hirðfólk.
Því miður verður þess of oft vart
að landlæknir lítur á sig sem
formann í verkalýðsfélagi lækna,
meðan allur almenningur lítur til
hans sem þeirrar persónu sem
gegnir einu þýðingarmesta em-
bætti landsins, er m.a. skjól sjúkl-
inga, svipa á trassa og brotamenn
heilbrigðisstéttanna og sem
embættismaður gætir hagsmuna
skattborgaranna.
En hans hugsjón virðist stund-
um vera sú að allir læknar skuli í
starf og þótt fjölda þeirra vanti til
starfa úti um land skuli með illu
eða góðu fleiri störf búin til fyrir
þá á Reykjavíkursvæðinu. Og því
skuli allt til fundið sem undir þá
má setja, þótt um ráðsmennsku á
einkaheimilum sé að ræða. Til þess
þarf allnokkur jakalæti.
En þessi skoðun landlæknis á
sér marga formælendur, að allir
sérmenntaðir menn skuli á laun í
sínu fagi. Ef störfin eru ekki til
eru þau búin til, aukin og fjölgað.
Ellegar að hinum há- og sér-
menntuðu eru borguð laun skv.
menntunarstigi sem fæst að loknu
námi (sem meta á til fullra launa)
þótt hinn sami gegni starfi sem
alls ekki gerir kröfu til slíkrar
menntunar.
Undrar nokkurn þótt hinn jak-
inn sé ekki ánægður.
í viðtali sínu segir öldrunar-
fræðingurinn „að vistrýmum á
stofnanir fyrir aldraða sé ekki
réttlátlega úthlutað því yfirsýn
vanti yfir hverji séu í mestri
þörfinni. Nú er vistrýmum úthlut-
að eftir geðþótta eigenda stofnan-
anna“.
Ekki væri ég að elta ólar nú við
áður framkomnar staðhæfingar
frá formanni fræðafélagsins og
landlækni í viðtölum sínum, ef
ekki kæmi jafn skýrt fram og raun
ber vitni um, hver hin raunveru-
lega ætlan þessara miðstýringar-
manna er. En það er að koma á
heildarskipulagi öldrunarþjónustu
í kringum faglega stofnun sem
mctur þörf og ræður yfir vistun
og hverjir vistast og hefur yfir-
sýn yfir alla landsmenn 65 ára og
eldri. Að þessu starfi sérfróðir
menn.
í þeim skrifum mínum, sem á
eftir fara verða settar fram mínar
persónulegu skoðanir. Vona ég að
félagsskapur sá sem ég starfa fyrir
verði ekki enn einu sinni látinn
gjalda þess að mínar skoðanir
verða ekki alltaf beygðar undir
vilja þeirra sem völdin hafa.
En óhjákvæmilega hljóta í þeim
að koma fram ekki aðeins skoðanir
minar heldur einnig þeirra leik-
manna annarra sem hafa reynt að
leggja hönd á plóginn til hjálpar í
vandamáli, sem að sjálfsögðu
snertir allar stéttir þjóðfélagsins,
en svo sorglega fáir vilja vita af
fyrr en vandinn snertir þá sjálfa.
Um alllangt skeið hefur mikið
borið á skoðunum ráðamanna
Öldrunarfræðafélags íslands m.a.
um nýtingu vistrýma fyrir aldraða
hér á landi og ráðstöfun þess.
Það hafa verið búnir til leiknir
þættir til flutnings í hljóðvarpi og
sjónvarpi og viðtöl birt í blöðum
til að koma einhliða áróðri þessa
félagsskapar á framfæri. Sam-
merkt öllum fréttamönnum fram-
angreindra fjölmiðla er að birta
þessar skoðanir og fullyrðingar án
þess að ræða við þá aðila sem
hljóta að vera með andstæðar
skoðanir og heilbrigð skynsemi
„hlutlausu" fréttamannaanna
hlýtur að gera sér grein fyrir að
séu til staðar.
Nú fyrir skömmu hefur hluti
þessa áróðurs komið fram í þings-
ályktunartillögu á Alþingi og falla
flutningsmenn hennar í sömu gröf
og hlutlausu fréttamennirnir, að
gleypa hráa einhliða túlkun fræð-
inganna, sem verður hjá þeim bein
árás á þá sem mest og best hafa
unnið öldruðum á síðustu áratug-
um.
Hefðu menn mátt ætla að þeir
sem telja sig einu sjálfkjörnu
málssvara verkalýðsins á Islandi
vissu um þátt samtaka sjómanna á
þessu sviði.
— En máski er til of mikils
ætlast, þegar haft er í huga að
mikill meiri hluti þeirra er fæddur
inn í ríkiskerfið, alinn upp í skjóli
þess, hefur stundað langskólanám
á vegum þess, haft framfæri sitt af
því og er nú að undirbúa að geta
eytt ellidögunum í skauti kerfisins
og að síðustu gengið til eilífðar-
náða í faðmi þess. —
- O -
Forsvarsmenn Öldrunarfræða-
félags íslands munu flestir hafa
Pétur Sigurðsson
atvinnu sína af ýmiss konar þjón-
ustu við aldraða og vel má skilja á
ýmsum yfirlýsingum þeirra í fjöl-
miðlunum að þeir munu finna
óþyrmilega fyrir þeim eldi sem á
þeim sem öðrum brennur varðandi
lífsnauðsynlega þörf á stórauknu
hjúkrunarrými fyrir aldraða.
En í stað þess að taka drengi-
lega undir baráttu þeirra sem að
þessu vinna og vita að sænskar
reikningskúnstir leysa ekki þetta
1. grein
— Góða
veislu
gjöra
skal —
vandamál, heldur þarf fleiri
hjúkrunarrými til ráðstöfunar,
nota þeir hinar ódýrari aðferðirn-
ar og koma fram þegar erfiðu
verkin eru að baki, söfnun fjár-
muna og bygging húsnæðis fyrir
aldraða, og segja: Nú get ég! Er
þessi aðferð fræðinganna kölluð
„Nú get ég“ aðferðin, af Gísla
Sigurbjörnssyni forstjóra.
Þeir loka augunum fyrir því að
með þeim aðferðum sem þeir nota
(og oft virðast bera keim bæði af
öfund og valdafíkn), er verið að
tefja fyrir og draga úr áhuga
ráðamanna og annarra sem fjár-
munum ráða til að snúa sér að
þessu verkefni.
Sumir hafa lesið úr þessari
afstöðu öldrunarfræðinganna
þunga, en óbeina gagnrýni á ýms-
ar byggingarframkvæmdir innan
heilbrigðisgeirans sem hafa komið
til framkvæmda að tillögum þeirra
sem innan hans starfa og teljast
fræðingar á sínqm sviðum. Alla-
vega áhrifameiri en öldrunarfræð-
ingar, því sumir þeirra hafa náð
fram vilja sínum um framkvæmd-
ir þótt mikill skoðanaágreiningur
hafi verið uppi um tímasetningu
og jafnvel nauðsyn þeirra.
Einn af forgöngumönnum að
stofnun Öldrunarfræðafélags Is-
lands og formaður í fjögur ár var
Gísli Sigurbjörnsson forstjóri Elli-
heimilisins Grundar og mun félag
þetta hafa frá fyrstu tíð notið
skjóls þar, bæði beint og óbeint.
Nú senda forystumenn þessa
félags þakkir sínar fyrir fóstrið og
segja vistanir á Grund vera geð-
þóttaákvarðanir hans.
Það eru látin liggja orð að því að
við vistun á Grund (að Hrafnistu
kem ég síðar) sé hvorki litið á neyð
né þörf hinna öldruðu fyrir vistun
og að aðilar sem þessi mál varðar
hafi ekki samráð við Gísla, en slíkt
er ómerkilegt blaður. Vissulga
ljótt ef satt væri, en fjarri sann-
leikanum og því högg undir belti-
stað.
Fleiri en ég munu hneykslast á
slíkum ummælum um þann
einstakling sem mest hefur unnið
að því að kynna vandamál aldr-
aðra fyrir þjóðinni og verið í
fararbroddi við að leysa þau.
- O -
í viðtali formanns Öldrunar-
fræðafélagsins við blaðakonu Tím-
ans þ. 15 þ.m. kemur fram sú
skoðun hans að brýna nauðsyn
beri til að koma stofnunum eins og
Grund og Hrafnistu undir opin-
bert eftirlit (!!!)
Ókunnugir geta sjálfsagt dregið
þá ályktun af þessum orðum að
slíkt eftirlit þurfi því um glæp-
samlega starfsemi sé þar að ræða!
Nú ætla ég ekki Þór Halldórs-
syni slíkan hugsunarhátt, hann
væri þá ekki að telja þessi tvö
heimili lausn þess vanda sem
heilbrigðisyfirvöld, hann sjálfur
og félagar hans, standa frammi
fyrir þessum málum.
Hins vegar bera orð hans vitni
mikilli vanþekkingu ef hann virki-
lega heldur að slíkt eftirlit sé ekki
til staðar.
Að sjálfsögðu eru þessi heimili
undir opinberu eftirliti því þau
starfa samkvæmt ákvæðum laga
þar um.
Aðilar verða að hafa í höndum
leyfi hins opinbera til að byggja
dvalarheimili aldraðra og verða að
fara eftir reglum sem það setur
um byggingarnar, stærð rýmis og
búnað heimilanna. Samfara því að
fá leyfi til rekstursins koma marg-
víslegar kvaðir um starfsfólk og
menntun þess auk þess sem launa-
og kjarasamningar sem hið opin-
bera gerir við stéttarfélög þeirra
sem að heilbrigðismálum vinna
hafa í för með sér enn fleiri kvaðir
m.a. um fjölda starfsmanna í
sumum störfum.
Þessar kvaðir margfaldast þeg-
ar um hjúkrunardeildir þessara
heimila er að ræða.
Allar deildir heimilanna eru að
sjálfsögðu undir daglegu eftirliti
heilbrigðisyfirvalda eins og aðrar
skyldar stofnanir.
Hjúkrunardeildir dvalarheimila
aldraðra falla, samkvæmt sér-
stakri viðurkenningu undir ákvæði
laga um heilbrigðisþjónustu, en í
24. þeirra, fjórða lið segir svo:
„Hjúkrunar- og endurhæfingar-
heimili er vistheimili fyrir sjúkl-
inga, sem búið er að sjúkdóms-
greina, en þarfnast mðferðar, sem
hægt er að veita utan almennra og
sérhæfðra sjúkrahúsa."
Varðandi hina fjármálalegu hlið
rekstursins þekki ég vel til Hrafn-
istuheimilanna. Þar fara með
endurskoðun bæði félagslegir og
löggiltir endurskoðendur. Auk
þess er opinberi aðilinn, sem
ákveður daggjöldin, sterkasti og
virkasti aðili hins opinbera eftir-
lits en í lögum segir um hann m.a.
þetta:
„Daggjöld sjúkrahúsa, hjúkrun-
arheimila og annarra stofnana eru
ákveðin af fimm manna nefnd. I
nefndinni eiga sæti fulltrúar eftir-
talinna aðila: Fjármálaráðherra,
Tryggingastofnunar ríkisins, Sam-
bands ísl. sveitarfélaga, héraðs-
sambands sjúkrahúsa og heil-
brigðis- og tryggingaráðherra og
er sá formaður.
Nefnd þessi ákveður daggjöld og
gjaldskrár þannig að samanlagðar
tekjur stofnunar standi undir eðli-
legum rekstrarkostnaði á hverjum
tíma, miðað við þá þjónustu. er
heilhrigðis- og tryggingaráð-
herra hefur ákveðið að stofnunin
veiti.
— Sé um sjálfseignarstofnun
eða einkaaðila að ræða, jafngildir
það samningi ef hlítt er ákvörðun
nefndarinnar um daggjöld, er vera
skulu í einu lagi fyrir vist og
þjónustu."
Að sjálfsögðu er útilokað annað
en að hlita úrskurði þessa aðila og
reka heimilin innan þess ramma
sem daggjöldin marka.
A liðnum árum óðaverðbólgu
hér á landi hafa kröfur þessarar
nefndar um tíðari skil margskonar
upplýsinga og skýrslna aukist
stórlega og er það skiljanlegt. Af
takmörkuðum starfsmannahaldai
Hrafnistu kostar þetta að sjálf-
sögðu mikið vinnuframlag. Þetta
er þó ætíð látið í té þegar þess er
óskað og einnig óbeðið, auk þess
sem starfsmenn nefndarinnar fá
allar upplýsingar sem þeir biðja
um og hafa aðgang að bókhaldi
stofnananna.
Ekki hefi ég heyrt kvartanir frá
þessum aðila um vanhæfni Hrafn-
istuheimilanna til upplýsinga og
skýringa á rekstri sínum og efa ég
að Þór Halldórsson beri fram
kröfu sína um opinbert eftirlit á
Hrafnistu af þeim sökum.
Hinsvegar geta stjórnendur
Hrafnistu kvartað yfir þeirri
áráttu annarra opinberra aðila að
krefjas skýrslugjafa í tíma og
ótíma eins og slíkt kosti ekkert fé
og að þessar sjálfseignarstofnanir
geti verið í skýrslugerðarleik með
starfsfólk sitt langtímum saman.
Sérstaklega þegar þess er gætt aö
þeir geta sjálfir farið á fund
daggjaldanefndar og fengið
meginþorra sinna upplýsinga þar í
ljósriti.
I samræmi við það sem hér
hefur verið sagt um fullyrðingar
Þórs á nauðsyn opinbers eftirlits á
dvalarheimilin er hún ærin fyrir
og öllum aðilum sem það varðar
opin, því óþörf, enda engin rök
fyrir henni.
Framhald.
Elliheimilið Grund
Miðstýring öldrunarmála