Morgunblaðið - 22.04.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. APRÍL 1979
15
NORDSAT
Gott tungl eða vígahnöttur?
UMRÆÐUR um hvort Norðurlandaþjóðirnar eigi að koma upp sameiginlegum gervihnetti til
sjonvarpssendinga hafa verið allmiklar hér á landi að undanförnu, og í dag verður haldinn
fundur í Norræna húsinu þar sem þessi mál verða á dagskrá.
Á fundinum, sem hefst klukkan tvö í dag, munu þessir ræða um hnöttinn, sem þegar hefur
hlotið nafnið Nordsat, þó hann sé ekki kominn á loft: Ragnar Arnalds menntamálaráðherra,
Eiður Guðnason alþingismaður, Njörður P. Njarðvík rithöfundur, Þorsteinn Jónsson
kvikmyndagerðarmaður og Gylfi Þ. Gíslason prófessor.
Morgunblaðið leitaði í gær til þeirra Njarðar, Eiðs og Gylfa og spurði um álit þeirra á þessu
máli, en ekki tókst að ná tali af menntamálaráðherra né Þorsteini Jónssyni. En svör þeirra er til
náðist fara hér á eftir:
i 'zL. «-e±.?:
Norr*na
e'r1'
húsin*1 ot5víöh„rt
oröiÖ yk)“ ™ höfundar hata and
— nnoi eru.
vegna er verf)a framso^-
urnræ&u efntJ*. rna\ds, mennta
menn Kat-nar A™ Guðna3on.
mátarábherra,- E 6urianda
form.ía'andadeddar v.k
sssrs-jss
sss*'”4"’*.*
raðs um árabu r ólafs-
Fundarstjón er Hjal
.w.r<pfmr
Njörður P. Njaróvík:
Fénu yrdi
betur varið
með öðrum
hætti
Njörður P. Njarðvík formaður
Rithöfundasambands íslands
kvaðst vera andvígur Nordsat.
Sagði hann það byggjast á marg-
víslegum rökum, er hann myndi
gera ítarlega grein fyrir í ræðu
sinni á fundinum í dag, en í
stuttu máli gæti hann þó nefnt
nokkur dæmi.
í fyrsta lagi sagðist hann vera
þeirra skoðunar, að allt þetta mál
væri komið af stað á fölskum
forsendum. Sagt væri að til-
gangurinn væri að auka
menningarsamstarf Norðurlanda-
þjóðanna, en ef það væri í raun
vilji manna, þá væri unnt að gera
það á mun betri hátt. Njörður
sagði það ekki vera ljóst enn sem
komið væri hvað fyrirtækið kæmi
til með að kosta, en ljóst væri að
um væri að ræða hundruð milljóna
íslenskra króna. — Vilji menn
leggja það fé til menningarmála
er hægt að gera það á mun betri
hátt en þann að koma upp sjón-
varpsgervihnetti.
í öðru lagi sagðist Njörður
óttast að Islendingar misstu í raun
yfirráð yfir fjölmiðlun af þessu
tagi yrði af tilurð Nordsats. Æ
erfiðara yrði fyrir íslenska sjón-
varpið að standast samkeppni við
erlenda dagskrá, og því yrði þetta
til að draga úr íslenskri dagskrár-
gerð.
Þá sagðist hann vilja benda á, að
þegar íslenska sjónvarpið keypti
erlenda þætti til sýninga, til
dæmis frá Bretlandi, þá væri
jafnan við það miðað, að þeir væru
aðeins sýndir 200 þúsund manns.
Ef af Nordsat yrði, þá þýddi það að
þeir yrðu sýndir 20 milljónum
manna, og spurning væri þá hvort
við gætum framar keypt slíka
þætti.
í þriðja lagi sagðist Njörður
vilja vekja athygli á því, að hug-
myndin um hnöttinn væri alls ekki
komin frá félagssamtökum eða
menningarfélögum. Hugmyndin
væri komin frá s'ænska fyrirtæk-
inu Rymdbolaget, sem væri fyrir-
tæki er fengist við iðnað í
háþróaðri fjarskiptatækni. Sagði
Njörður, að í Svíþjóð væri ekki
talið að hugmyndin um Nordsat
væri af menningarlegum toga,
heldur væri hún sprottin af þörf
iðnfyrirtækja fyrir nýja markaði
og ný atvinnutækifæri er þarna
væri um að ræða. Málið væri því
ekki síður fjárhagslegt fyrirbæri
en menningarlegt.
Gylfi Þ. Gíslason:
Mjög
fylgjandi
samvinnu
Norðurland-
anna á
þessu sviði
Gylfi Þ. Gíslason prófessor
kvaðst vera því mjög fylgjandi að
Gylfi Þ. Gfslason
komið yrði á fót samvinnu
Norðurlandaþjóðanna á borð við
þá sem gert er ráð fyrir með
hnettinum Nordsat, enda yrði það
til að vernda menningu Norður-
landanna, en ekki til að auka
hættu á tortímingu hennar, sagði
Gylfi.
Sagði hann að hnötturinn
styrkti samheldni Norðurland-
anna í stað þess að auka líkur á að
efni kæmi að úr öðrum áttum, en
staðreynd væri, að innan mjög
fárra ára yrði sjónvarpsáhorfend-
um á Norðurlöndum mögulegt að
sjá sjónvarpsefni um gervihnetti
frá Frakklandi, Bretlandi og
Þýskalandi bg jafnvel víðar, svo
sem efni frá Sovétríkjunum sem
Finnar gætu séð.
Gylfi sagði, að andstaða sú, sem
EF ÞAÐ ER FRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU

AUGLYSINGA-
SÍMINN ER:
22480
samstarf þetta hefur mætt hjá
norrænum rithöfundum, væri því
að sínum dómi byggð á algjörum
misskilningi. Sannleikurinn væri
sá, að andstaða rithöfundanna
byggðist á því, að láðst hefði að
semja við þá um höfundaréttinn.
Það væru þau hagsmunasjónarmið
sem lægju að baki því að höfunda-
samtökin á Norðurlöndunum
hefðu verið heldur á móti þessu,
það væru bein hagsmunasjónar-
mið, og kvaðst Gylfi telja þessa
afstöðu lýsa ákaflega mikilli
skammsýni vegna þess, að
menningarlega væri miklu meira í
húfi.
En hitt sagðist Gylfi alveg
geta fallist á, að ríkisstjórnir
Norðurlandanna hefðu allt of lengi
vanrækt að tala við höfunda um
höfu'ndaréttinn, og þess vegna
væru forystumenn höfunda, sér-
staklega í Svíþjóð, móðgaðir.
Njörður P. Njarðvík
Eiður Guðnason:
Síður en svo
ástæða til
að óttast um
íslenska
menningu
Eiður Guðnason alþingismaður
og formaður íslandsdeildar
Norðurlandaráðs kvaðst telja, að
íslendingar ættu að skoða þetta
mál með mjög opnum huga, og
sagðist hann telja að hér væri á
ferðinni mál sem væri sennilega
meira hagsmunamál okkar ls-
lendinga en annarra þjóða
Norðurlanda.
Stafaði það fyrst og fremst af
Eiður Guðnason
því að við byggjum við meiri
sjónvarpslega einangrun en hinar
Norðurlandaþjóðirnar, þar sem við
hefðum aðeins okkar íslenska
sjónvarp. Aðrar þjóðir, svo sem
Danir, Svíar og Norðmenn, ættu
þess kost að sjá mun fleiri stöðvar,
bæði milli ríkjanna og frá Þýska-
landi.
Eiður sagði það vera staðreynd,
að ekki væri unnt að viðhalda
einangrun á þessu sviði til fram-
búðar, að því kæmi frekar fyrr en
seinna að við gætum náð sending-
um gervihnatta, og því ætti að
vera akkur í því að geta séð
norrænt efni. Einnig sagði Eiður
það vera röksemd er mælti með
því að dreifa sjónvarpsefni hér
innanlands, auðveldara yrði að
koma sjónvarpssendingum til
staða sem nú er erfiðleikum bund-
ið vegna landslags.
Eiður sagðist síður en svo telja
að ástæða væri til að ætla að
Nordsat gæti reynst íslenskri
menningu skaðlegur, íslensk
menning hefði sýnt það að hún
þyldi annað eins, það væri því ekki
röksemd gegn hnettinum.
Að lokum sagðist Eiður vilja
gagnrýna menntamálaráðuneytið
fyrir þátt þess í málinu. Nú væri
svo komið að taka þyrfti ákvörðun
um það hvort íslendingar vildu
vera með mjög fljótlega, en enn
hefði almenningi ekki verið gerð
grein fyrir því um hvað málið
snerist.
Málið hefði legið of lengi á
borðum embættismanna án þess
að almenningi væri gerð grein
fyrir því. „Þetta hef ég gagnrýnt,
þarna tel ég að menntamálaráðu-
neytið hafi ekki gegnt skyldu
sinni,“ sagði Eiður að lokum.