Morgunblaðið - 09.08.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. ÁGÚST 1979
Eyjólfur J. Eyfells
listmálari - Minning
í dag verður til moldar borinn
Eyjólfur J. Eyfells, listmálari.
Hann var fæddur 6. júní, 1886, að
Seljalandsseli, Vestur-Eyjafjalla-
hreppi í Rangárvallasýslu.
Foreldrar hans voru Jón
Sigurðsson, bóndi og Guðríður
Eyjólfsdóttir. Sex vikna gamall
fluttist hann með móður sinni að
Súluholti í Flóa, þar sem hann ólst
upp að mestu leyti, en var eitt ár í
Seljalandsseli, þá 8 ára gamall.
Hann byrjaði að teikna áður en
hann lærði að draga til stafs.
Móðir hans gaf honum stílabók,
sem hann átti að skrifa sínu
fyrstu stafi í, en áður en honum
tókst að skrifa einn staf var hver
síða undirlögð fyrir teikningar. Þá
var hann 5 ára gamall.
í Flóanum átti hann sína æsku
og unglingsár og eignaðist þar
marga vini, enda batt hann
æfilanga tryggð við Flóann og
íbúa hans. Stundaði hann alla
almenna sveitavinnu og síðar sjó-
róðra, þar til hann 22 ára að aldri
flutti til Reykjavíikur. Fór hann
þar í teikninám hjá Stefáni
Eiríkssyni myndskera. Árið 1914
ákvað Eyjólfur að gera málara-
listina að sínu æfistarfi.
Á þeim tíma var það ekki
árennilegt ungum manni að leggja
út á þá braut. Af flestum var það
talið algert feigðarflan.
Fyrstu sýningu sína hélt hann í
KFUM:húsinu í Reykjavík árið
1919. Árið 1923 heldur hann til
Dresden í Þýskalandi og er þar
eitt ár á lista-akademíu hjá
prófessor E.O. Simonsen-Castelli,
sem var mjög vel þekktur, sérstak-
lega sem portrait málari, og var
honum falið að mála mynd af
páfanum á sínum tíma.
Til gamans má geta þess að eftir
lát Castellis kom það stundum
fyrir að pensillinn var eins og
sleginn úr hendi Eyjólfs. Á miðils-
fundi hjá Hafsteini kom það
fram, að hér var að verki gamli
kennari hans Castelli, sem sagðist
fylgjast með honum.
Eyjólfur hlaut í vöggugjöf dul-
ræna hæfileika, sem hann lagði
rækt við á fullorðins aldri. Hann
var alla tíð einlægur spíritisti, var
berdreyminn og efaðist ekki um
framhaldslíf, enda taldi hann sig
muna glefsur úr fyrri jarðvistum.
í þessari jarðvist taldi hann sig
hafa stigið það skref til fulls að
losna við þann leiða löst mann-
kynsins, ágirndina. Ýmsir töldu að
hann seldi vek sín allof lágu verði.
Hann svaraði því til, að ef guð
hefði gefið sér listgáfu, hefði hann
ekki leyfi til að selja hana, en
vinnuna og efnið mætti hann
selja. Þannig stillti hann ávallt
verði verka sinna í hóf, svo sem
flestir gætu eignast þau. Ég er
nafuralisti, sagði Eyjólfur, og hefi
aldrei verið annað í málaralist-
inni. Mér var kennt að segja rétt
frá og gæti þess vel að hafa
myndirnar hverju sinni eins og
raunveru leikinn er. Það hefnir sín
alltaf að fara ekki rétt með. Ég
virði þó verk margra abstrakt
málara og álít að sum verk þeirra
eigi líf í framtíðinni. Margt af
þessu eru þó loftbólur og springa
ekki einusinni með hvelli.
Á sínum langa starfsaldri hélt
Eyjólfur margar sýningar á verk-
um sínum. Það sem háði honum
oft með sýningarhald var, að verk
hans seldust oft jafnóðum og þau
voru fullgerð og jafnvel áður en
þau voru orðin þurr.
Árið 1936 hélt Eyjólfur mál-
verkasýningu í Brook Street Art
Gallery í London. Um þessa sýn-
ingu voru lofsamleg ummæli í
„Studio" og „The Observer". List-
dómarinn segir að fáir myndu
gera sér í hugarlund að það
táknræna landslag, sem Leonardo
da Vinci hefur valið sér sem
bakgrunn fyrir „Monu Lísu“,
myndi koma fra á nútíma lista-
verkum og heldur síðan áfram. En
áreiðanlega voru margar af lands-
lagsmyndum þeim, er Eyjólfur
Eyfells sýndi í Brook Street
Gallery, sem komu manni til að
hugsa, að þessi sextándu aldar
málari hefði séð ísland í draumi.
Samt sem áður málar Eyfells
þessar myndir af föðurlandi sínu
að því er virðist, ótruflaður af
endurminningum um Leonardo.
Með fullum og föstum norrænum
pensiltökum málar hann þessar
dularfullu auðnir föðurlands síns
og með því að forðast ótímabærar
áherzlur tekst honum að láta þær
verka skýrt og lifandi á áhorfend-
ur.
Til gamans má einnig geta þess,
að árið 1930 var haldin opinber
myndlistarsýning í Listamanna-
skálanum. Var þá gengið fram hjá
nokkrum þekktum listamönnum,
þar á meðal Eyjólfi. Þeir vildu
ekki sætta sig við það og varð það
úr að þeir komu upp sýningu í
Landakoti. Konungi var sýnd syn-
ingin í Listamannaskálanum, en
ekkert minnst á sýningu hinna
útskúfuðu. Konungur frétti þó af
henni og fór svo, að hann keypti
þar eina mynd og var hún eftir
Eyjólf.
Árið 1921 kvæntist Eyjólfur
Ingibjörgu Einarsdóttur, prests í
Reykholti Pálssonar. Éignuðust
þau fjögur börn, Einar, Jóhann,
Kristínu og Elínu. Bjuggu þau
allan sinn búskap að Skólavörðu-
stíg 4, þar sem Ingibjörg rak
hannyrðaverzlunina Baldursbrá
ásamt stöllu sinni Krístínu M.
Jónsdóttur.
Mörg hin síðustu ár hafði
Eyjólfur málverkastofu í rishæð
Austurbæjarskólans. Komu þar
stundum saman nokkrir vinir
hans að loknum vinnudegi. Var þá
gjarnan dreypt á líkjörstári og
rætt um allt milli himins og
jarðar, og var Eyjólfur sem oftar
hrókur alls fagnaðar. Var hann
einkar laginn við að koma á
skemmtilegri stemmningu. Urðu
þá stundum til smáljóð og vísur
eins og t.d.
Lenin hafa erfid ár
afl úr kögglum skorið
þetta Ijúfa líkjör tár
léttir manni HporiÖ.
í skjóli meistarans
Á loftinu í skólanum á lista-
maður hetma
Hann leikur sér að penslum og
skapar dýrleg undur.
Dagsins striti og erjum gott
er þar að gleyma
Geistleg heimsins vandamil
leysast þar ísundur.
Sælt er þar að bóa. sem lista-
gyðjan gfstlr
Gáfumenn og spekingar leysa
allan vanda
Og snillingurinn Eyfeils. leikur
sfnar listir
Með logagylltum tofrastaf, allt
glæðir ferskum anda.
Við kveðjum í dag þennan aldna
heiðursmann, sem í mörg ár setti
svip á bæinn. Var hann elskaður
og virtur af öllum sem til hans
þekktu.
Drottinn varðveiti minningu
hans.
Magnús B. Pálsson.
Eyjólfur J. Eyfells listmálari
hefur nú kvatt þennan heim.
Fáum auðnast jafn löng og farsæl
ævi sem Eyjólfi.
Eyjólfur var alinn upp við mik-
inn skort og erfið kjör, en hann
var það stórhuga að hann lét ekki
fjötra örbirgðarinnar hefta sinn
framgang. Hann naut lítillar
menntunar í skóla sem barn, en
bætti sér það fyllilega upp með
sjálfsmenntun sem aldrei lauk.
Þeir sem kynntust Eyjólfi fundu
að allar hans skoðanir voru
ákveðnar og djúpt grundaðar.
Hann hafði fastmótað lífsviðhorf
sem fyrst og fremst var byggt á
mannkærleik og sannleiksást.
Hann var sannkristinn maður.
Ekki vildi hann þó binda sig við
bókstafinn, heldur var hann ávallt
leitandi í hugsun sinni. Eftir að
hafa kynnt sér ýtarlega hin ýmsu
trúarbrögð heimsins var það ætíð
Hljómsveit Finns Eydals
á ferð um landið
Hljómsveit Finns Eydals,
sem að jafnaði skemmtir dans-
glöðum gestum Sjálfstæðishúss-
ins á Akureyri, er nú í sumarleyfi
og hyggst leggja land undir fót
og skemmta fólki víða á
landsbyggðinni.
Hljómsveitin mun um næstu
helgi koma við á Austurlandi og
halda síðan til Suðurlands. Hljóm-
sveitina skipa: Finnur Eydal,
Gunnar Gunnarsson, Eiríkur
Höskuldsson, Jón Sigurðsson og
söngvarar eru Helena Eyjólfsdótt-
ir og óli ólafsson. Einnig mun
Ingimar Eydal koma fram sem
gestur á dansleikjunum.
Norðurlandamót St Georgs-
gilda haldið hér 1980
ST. Georgsgildin á íslandi héldu
landsþing í Reykjavík laugardag-
inn 28. aprfl s.l. Reykjavfkurgild-
ið sá um framkvæmd þess. Gildin
á íslandi eru 5, Akraness, Akur-
eyrar; Hafnarfjarðar; Keflavikur
og Reykjavíkurgildi.
Mörg mál voru rædd á þinginu,
en hvað mest var rætt um Norð-
urlandamót St. Georgsgilda sem
haldið verður hér á landi sumarið
1980. Mikill undirbúningur er þeg-
ar hafinn, enda búist við fjölda
gesta. Stjórn landsgildisins var öll
endurkjörin og er Hrefna Tynes
landsgildismeistari. Um 30 gild-
ismeðlimir frá Islandi munu sitja
heimsþing St. Georgsgilda sem
haldið verður í Bergen nú í sumar.
Fulltrúar af íslands hálfu verða
Björn Stefánsson frá Keflavík,
Hrefna Tynes, Garðar Fenger og
Nína ísberg frá Reykjavík.
Einnig hefur Björn Stefánsson
nýlega verið í Danmörku á þingi
með gildismeisturum Norður-
landa. Hann er nú í kjöri til
^lþjóðastjórnar gildanna.
Ný kynslóð í
sænskum skáldskap
SVÍAR eru nú farnir að velta
fyrir sér hvernig skáldskapur
níunda áratugar muni verða.
Ljóst er að hin pólitíska bylgja
sem einkcnndi sjötta og áttunda
áratug er ekki lengur fyrir
hendi. Skáldin eru að vísu áhuga-
söm um ýmsa pólitíska þætti
daglegs lífs eins og til dæmis
umhverfisvernd. En allt bendir
til þess að stefnubreytingar sé að
vænta, ekki síst í ljóðlist. Vanda-
mál fjöldans víkja fyrir einka-
heimi skáldsins, einstaklingur-
inn er aftur orðinn verðugt yrkis-
efni. f stað pólitfskrar samkennd-
ar er kominn frjáls leikur hug-
ans og jafnvel afstaða sem mætti
kalia rómantfska. Kannski er um
að ræða afturhvarf til sjötta
áratugar, en lfklegast er þó að
skáldskapurinn hafi fundið það
jafnvægi milli hinna ólfku stefna
og strauma sem vænlegt er til
sköpunar minnisstæðra
listaverka.
Fyrir nokkrum árum sætti eitt
helsta skáld Svía, Tomas Tran-
strömer, nokkurri gagnrýni. Hann
var sakaður um að taka ekki
afstöðu, vera of lokaður inni í
þröngum ljóðheimi. Ung skáld n i
líta aftur á móti á Tranströmer
sem lærimeistara. Meira að segja
náttúrulýrik Harry Martinsons
virðist hafa haft gildi fyrir ung
skáld. Bergmál frá þessum skáld-
um heyrist víða í ljóðum nýrrar
kynslóðar.
Fjölbreytni í skáldskap er ákaf-
lega veigamikil. Þótt skáldin eigi
margt sameiginlegt er nauðsyn-
legt að þau tjái sig hvert á sinn
hátt.
Meðal þeirra ljóðabóka sem
vakið hafa hvað mesta athygli í
Svíþjóð að undanförnu er Dikter
knng Sandro della Quercias liv
(útg. Wahlström & Widstrand,
Bðkmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
1979) eftir Miklas Rádström.
Skáldið kallar bókina reyndar
skáldsögu. Sandro della Quercia,
málari og skáld, var uppi í Flórens
1406—1492. Hann dreymdi um að
ná langt í list sinni, en metnaður-
inn var meiri en getan, að sögn
Rádströms, hann náði aldrei tak-
marki sínu.
Niklas Rádström minnir á að
sagnfræði er ekki nákvæmlega
fylgt í bókinni. Rauður þráður er
ást Sandros á önnu di Urbino.
Hún gekk í klaustur árið 1427.
Viðbrögð Sandros urðu hatur á
Guði, þeim sem rændi hann önnu.
í bókinni kveðst hann vilja keppa
við Guð, verða meiri en hann.
Sandro fremur sjálfsmorð. Bók-
inni lýkur á þessum orðum:
Þrjá daga
hélt heimurinn niðri í sér
andanum
uns Guð reis upp frá dauðum
og við hlið hans
Sandro della Quercia
Ekki reiddist Guð Sandro
þvi að guðir elska þann
sem vill gerða guðum líkur
vita vel að það er
til einskis.
Meðal þeirra kafla bókarinnar
sem eftirtekt vekja er lýsing
skáldsins á sjö málverkum sem
Sandro hugðist mála. Draumurim
um að vera eitthvað sem aldrei
verður annað en draumur eu,
kennir líf Sandros frá upphaf
Sjálfsmorðið er eina svarið vi<‘ þ-
að draumurinn gat ekki ræst.
í staðinn fyrir að velja sér
einhvern afreksmann endurreisn-
arinnar að yrkisefni eins og mörg
Niklas Rádström