Morgunblaðið - 14.12.1979, Blaðsíða 30

62
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 1979
Jens í Kaldalóni:
Hin vísindalega miðstýring
í straumelfu allra þeirra mið-
stýringa þessa lands, sem hér ráða
lögum og lofum í stjórnmálum,
fjármálum og lögvísindum, verður
manni á yfir að líta eina agnar-
litla kvísl, sem frá fyrstu upptök-
um virðist ekkert stórfljót, — en
safnar þó þeim ógnarframburði af
fásinnu og vanþekkingu í skjóli
lærdóma vísinda og valds, — á leið
sinni í hið stóra haf, að þá er
sprænan orðin að ógnvekjandi
mengunarfljóti sem skaðvaldur til
stóráfalla þeim frjálsu höndum
sem lífssagan hefur kennt að
traustast hafa staðið í fararbroddi
til bjargar, sjálfum sér og þjóð
allri, svo framarlega að selja
mætti til verðgildis afrakstur
þeirrar iðju sem upp væri skorin.
Um pólitíkina ræði ég ekki að
sinni, þótt ýmsir sérgóðir frama-
gosar troði sér þar innum hverja
smugu, og sér helst til ágætis
vinna að flá hrygglengjuna af
andstæðingum sínum, og jafnvel
eigin meðbræðrum. Það vizkupróf
þeirra vísu manna, að spara 500
milljónir í einni ruslakörfunni, en
færa svo 300 miljónir yfir í þá
næstu til snjómoksturs í svartasta
skammdegi vetrarfreðans vegna
pólitísks umrenningsháttar kosn-
ingamanna, — sýnir svo ekki
verður um villst hversu neðarlega
slíkur hugarferill markar dóm-
greindarleysi og vizkusnautt hug-
arafl þeirra, sem trúað er fyrir
forsvari til mikilla verka og nyt-
samra.
Það sem ég mun helst leiða
hugann að er sú mikla bylgja, sem
eins og stórelfa til sjávar rennur,
sú ofstopa kenning „lærðra“
manna, að fiskurinn í sjónum sé
svo rétt talinn, að þar skeiki litlu
meira en þá er bóndinn telur
ærnar sínar inní húsakróna að
kvöldi dags, og veit alltaf ef
eitthvað vantar, hvað sem ærnar
eru margar.
Nú á haustnóttum þá rosinn
hamlar 250 tonna skipum að
kæfast útí eldingarnar, að ég nú
ekki segi útá björgin, — leggja þá
bara lóðirnar sínar frá
Hnífsdalshólunum út og norður
undir Grænuhlíðina, og laust við
ritin, afla þar uppí 20 þúsund
pund í því hörmungarástandi þeg-
ar talið er að síðustu fiskarnir í
hafinu syndi á milli trollpokanna
til að láta drepa sig. Það er
nokkuð annað en á mínum ungl-
ingsárum, að róið var hér haust
eftir haust fyrir einar börur, eða
200 pund, á tálbeitu, kúfisk og
krækling, með pundslínulóðir og
járn nr. 8.
Ef mikið fiskast nú til dags, er
talið að allur fiskurinn hópi sig
svo saman í göngutorfur, að þar sé
hann allur kominn, en ef lítið fæst
úr sjó, er hreinlega allur fiskur
steindauður, að sagt er, margbúið
að drepa hann allan til hópa. Þótt
vitanlega hafi ég enga hugmynd
um tölu fiskanna í sjónum, frekar
en fiskifræðingarnir vita um það,
þá þýðir ekki að leyna því, að allur
sá austur af fiski sem dreginn er
úr hafdjúpinu, kemur ekki úr
dauðum sjó. Það er sama hvar
veiðarfæri er kastað fyrir borð-
stokkinn hringinn í kring um
landið, að þá er fullt af fiski. Og
enda þó trollopin séu nú stærri en
áður var, skríður ekki fiskur í þau
nema hann sé til í sjónum, og
fullir trollpokar fást ekki nema í
miklum fiski.
Við sem áður stunduðum sjó-
mennsku vissum af og munum
eftir fiskleysi og rýrum hlut. Við
munum það að vetur eftir vetur
þýddi ekki að leggja lóð útaf
Isafjarðardjúpi. Isafjarðarbær
greiddi eitt sinn heimflutnings-
styrk úr bæjarsjóði til þess að fá
fiskinn til vinnslu heima. Kaupfé-
lag ísfirðinga og Jónas Tómasson
tónskáld og bóksali á ísafirði
lögðu einnig fram fjármuni frá
sinni verzlunarstarfsemi til
styrktar heimflutningi á fiski á
ísfirska bátaflotanum, — sem róa
varð á sunnlensk fiskimið þá er
hér útaf var algert aflaleysi. Jónas
Tómasson taldi hag í þessu, því
enginn ræki verzlun í steindauð-
um atvinnulausum bæ.
ísfirsku bátarnir reru öll vor
suður undir jökul í útilegu, þar
sem hér var ekkert að fá. Akur-
eyringar gerðu út báta sína suður
í Sandgerði og víðar, þar sem
algert aflaleysi var fyrir öllu
Norðurlandi, og enginn taldi að
fiskurinn væri horfinn úr sjónum.
En hvað skeður svo, ekkert annað
en það, að Akureyringar senda
báta sína til róðra hér vestur á
ísafjörð, þar sem hér var þá allt í
einu komið mokfiski 15 og 20 tonn
í hverjum einasta róðri, svo að
talað var um að fiskurinn ætlaði
að drepa mann, enda ekkert slegið
slöku við sóknina, þá frekast að
fært var. Nei, það var bara hin
gamalkunna eðlishneigð þorsks-
ins, þótt vitlaus sé talinn, sem dró
hann að sínum heimaslóðum, þeg-
ar lífsskilyrði sjávarins veitti hon-
um þann munað, að mega lifa á
þeim slóðum, sem eðli hans hafði
áráttu til, og þá voru engir
uppmálaðir reiknistokkar fiski-
fræðinga á hverju götuhorni til að
bægja frá að nota björgina, þegar
hún gafst í færi.
Þá er mikið rætt um að Vest-
firðingar drepi smáfiskinn. En
muna það ekki allir gamlir sjó-
menn hér um slóðir, að aldrei
hefur verið hér stórþorskafiskirí?
Átján tommu fiskur var hér talinn
og flokkaður sem málfiskur, að
' \ ggg£
Jens Guðmundsson.
kallaður var, og greiddur hærra
verði, en af slíkum fiski voru ekki
nema nokkrar viktar í róðri, en
uppistaðan í fiskinum var 14—16
tommur, kallaður sprotafiskur, —
eða labradorfiskur.
Nú, eitt sinn voru allar trillur af
Suðurnesjum fluttar norður á
Steingrímsfjörð um vor, þar sem
ekki nokkur fiskivera fannst í
suðurlandssjó. Ég man vel eftir
þessum aragrúa af sunnlenskum
trillum á Steingrímsfirði, þar sem
ég reri einnig þetta vor frá
Hafnarhólmi á bát frá Hnífsdal.
Enda átti Jónas Þorvarðsson á
Bakka í Hnífsdal útgerðarstöð á
Hafnarhólmi í Steingrímsfirði. Nú
ekki þarf langt aftur í tímann að
rekja til að finna þá staðreynd, að
fólk af öllu Norður- og Áustur-
landi leitaði í ver suður á land, og
byggðist þeirra útgerðarveldi þá á
aðkomnu vertíðarfólki, og fiski-
leysi kringum landið. Nú er aftur
á móti svo mikill fiskur í sjónum,
að hann virðist ekki komast þar
fyrir nema að dreifa sér um allan
sjó hringinn í kringum landið,
m.ö.o. sjórinn er krapaður af fiski
kringum allt ísland og útá hafs-
auga. Þessir fáu togarar sem eru
til hérna eru eins og nokkur
krækiber á hafdjúpinu öllu, og
sést ekki skip tímum saman, nema
allir séu í einum hnapp, því hvað
eru 80—100 skip á öllu því víð-
feðmi sem hafið okkar er 200
mílur út frá ystu nesjum.
Vísindi eru góð og þekking
nauðsyn, ef hvort tveggja er notað
af viti, en ef á að nota slíka visku
til að telja fiskana í sjónum af
nokkru raunsæi, þá kemur sú
fiskifræði aldrei í askinn okkar,
heldur miklu frekar stuðlar það að
því, að hann verður alltaf tómur
og innansleiktur. Að reka fiski-
flotann inn í hafnarkrær lands-
byggðarinnar frá því ástandi þeg-
ar hver fleyta fyllir sig af fiski, og
hafa enga hugmynd um hvað verið
er að gera, aðra en ágiskun út í
loftið, og telja svo fólkinu trú um
að flotinn sé allt of stór með því að
deila tonnatölu fisks þess sem að
landi er dreginn á bátafjöldann og
stærðina, eru slíkar sjónhverf-
ingar, að maður getur orðið myrk-
fælinn um miðjan dag yfir þeim
átrúnaði sem slíkur verknaður
byggist á.
Hörmungar eldri tíma, þá eng-
inn bátkoppur fékkst fluttur til
landsins eru okkur eldri mönnum
svo rík í minni, að manni blöskrar
að heyra að kippa mætti helmingi
af bátaflota landsmanna út úr
starfi, vitandi að slíkir menn gera
sér enga grein fyrir þeim óviðráð-
anlegu úrtökum, sem hér á landi
að komið geta til hömlunar út á að
sækja hið úfna haf, sem vikum
saman geta staðið hér þeir stór-
garðar, sem engri fleytu er fært
um haf að renna, þótt nú um skeið
hafi slíkum ósköpum ekki verið til
að dreifa. Mætti ekki síður þar í
renna huga sínum yfir þann heil-
aga boðskap að bændur landsins
séu um helmingi of margir, þótt
með herkjum í besta góðæri
magafylla megi landsmenn af
matarþörfum, en sultarólin hangi
svo yfir höfðum þeirra, ef meðal-
kuldagjólu leggur yfir heiðar og
tún, hvað þá ef um samfellda
hörkukafla væri að ræða, sem
engan veginn eru gleymdir þeim
sem telja sig nokkurn veginn vita
hvar á jarðarkringlunni þeir búa.
Jens í Kaldalóni.