Morgunblaðið - 17.02.1980, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1980

HHI
BhHHI

Næturgestur
hjá
Við skulum kalla hana Nasjúu.
Hún er 38 ára, f jögurra barna
móðir og barnakennari í Bag-
dad, höfuðborg íraks. Mann-
inn sinn, hann Ahmed, leit hún
ekki augum fyrr en á brúðkaupsdaginn. Hún sá
ekkert athugavert við það, — hafði að vísu
heyrt eitt og annað um hann áður en hinn stóri
dagur rann upp, og treysti fjölskyldu sinni
fullkomlega til að gæta hagsmuna sinna í því
efni. „Fullorðna fólkið á að sjá um þetta,“ segir
hún, „ungu og óþroskuðu fólki er ekki treyst-
andi fyrir svo mikilvægum málum. Það kom
líka í ljós, að mér var óhætt að treysta
fjölskyldu minni í þessu efni, því að ég elskaði
hann um leið og ég sá hann,“ bætti hún við.
Ahmed er tíu árum eldri en
Nasjúa. Hann var eitt sinn orr-
ustuflugmaður, en var rekinn úr
hernum fyrir að vera kommúnisti.
Síðan var hann hafður í fangelsi í
tíu ár. Nú er hann hættur að vera
kommúnisti, segir hann, hefur
engan áhuga á stjórnmálum og
vill ekkert um þau ræða. Nasjúa er
skrafhreifari og ekki alveg frábit-
in því að ræða stjórnarfarið í
landinu, og hefur raunar ýmislegt
við það að athuga. En svo áttar
hún sig og segir: „Ef ég segi
eitthvað á móti stjórninni, þá
verðum við drepin." Þegar ég spyr
hvort hún taki nú ekki fulldjúpt í
árinni fullvissar hún mig um að
svo sé ekki, en slær svo út í aðra
sálma og fer að hæla Saddam
Hussein í hástert. Til þess að
enginn verði nú drepinn þá er
nöfnum breytt í þessari frásögn og
myndir ekki birtar af fjölskyld-
unni.
Þau búa í úthverfi í Bagdad.
Húsið er stórt og búið nýtízku
þægindum. Sýnilega búa þau við
allsnægtir, en á heimilinu er samt
ekki einn einasti hlutur, sem
gleður auga gestsins frá Vestur-
Evrópu. Alls staðar úir og grúir af
hinum furðulegasta varningi,
þannig að heimilið líkist einna
helzt vörulager. Þar eru þrjú
sjónvarpstæki, tveir ísskápar —
annar í eldhúsinu og hinn í
borðstofunni, — á borði í dagstof-
unni er staflað upp allskyns raf-
magnstækjum, sem greinilega
hafa aldrei verið notuð, því að þau
eru enn í umbúðunum.
Þau eru búin að leita árangurs-
laust að mjólk í þrjá daga, en voru
svo heppin að komast yfir tölu-
verðar birgðir af eggjum fyrir
nokkrum dögum. í ljós kemur að
aðdrættir allir eru miklum erfið-
leikum bundnir. Algengustu vöru-
tegundir fást ekki nema með
höppum og glöppum, og þegar
gæsin gefst er um að gera að grípa
hana, og hamstra eins og hægt er.
Hér virðist fremur um að kenna
skipulagsleysi en vöruvöntun, en
blessunin hann Saddam Hussein
er búinn að segja að þetta standi
til bóta á næstunni. Hingað til
hafa þau ekki rekið sig á að
ástæða sé til að vantreysta því,
sem sá maður segir. Hitt liggur í
augum uppi, segja þau að allt
tekur þetta sinn tíma, — Saddam
Hussein hefur í mörg horn að líta.
.4 stofuveggnum hangir mynd af
Saddam Hussein, sem er forseti
landsins. Þegar ég segist hafa
verið í samkvæmi hjá honum í
forsetahöllinni og hann hafi heils-
að mér með handabandi, verður
Nasjúa nánast uppnumin. Hún
segist hafa séð hann álengdar
nokkrum sinnum, en vonandi eigi
hún eftir að upplifa það að fá að
tala við hann. Sá möguleiki sé alls
ekki fjarlægur, því að Saddam
Hussein hvetji almenning óspart
til að snúa sér til sín persónulega
til að ræða málin.
Það var kunningi Ahmeds, sem
sagði mér fyrst frá fortíð hans.
Þegar ég spurði hann sjálfan
hvers vegna hann hefði hætt í
hernum, sagði hann: „Það upp-
götvaðist að ég var með sjón-
skekkju og því óhæfur til að vera
flugmaður." „Og á hverju lifirðu
þá?“ „Ég fæ peninga frá stjórn-
inni,“ var svarið.
Nokkrum dögum síðar spurði ég
hann svo í návist konu hans, hvort
það væri ekki rétt, að hann hefði
ekki verið í fangelsi í tíu ár.
Kannaðist hann þá við það, en
vildi ekkert um það ræða frekar.
Þegar ég kom í heimsókn til
þessarar fjölskyldu var húsmóðir-
in í óða önn að affrysta frystikist-
una. Greinilega hafði henni orðið
vel ágengt í hamstrinu, því að
hestburður af matvælum lá á víð
og dreif um eldhúsgólfið. Hún kom
á móti mér með útbreiddan faðm-
inn, kyssti mig margsinnis á báða
vanga, skoðaði mig svo í krók og
kring og fór viðurkenningarorðum
um útlit mitt. Ég lagði ekki mikið
upp úr þessu málskrúði, — Hugs-
aði sem svo að þetta væri einhver
viðtekin kurteisisvenja í þessu
skrýtna landi, en þessi umfjöllun
ágerðist frekar en hitt, og ég
komst að því að Aröbum þykir
sjálfsagt að ræða opinskátt alls
konar persónuleg mál, sem við
Evrópubúar fjöllum yfirleitt ekki
um, nema ef til vill í hljóðskrafi
milli nánustu vina. Útlit og atferli
cinstaklinga er rætt á umbúða-
lausan hátt að þeim viðstöddum,
viðkvæm fjölskyldumál sömuleið-
is, peningamál, ástamál og allt þar
á milli.
Arabar eru tilfinningamenn og
sveiflukenndir í skapi. Þeir eru
örir í lund, og þegar þeir gleðjast
eða þeim líkar vel við einhvern
virðist ástúðin eiga sér lítil tak-
mörk. Þeir virðast vægast sagt
kærulausir í umgengni við áþreif-
anleg verðmæti og lítið gefnir
fyrir að prýða umhverfi sit*. sem
sjálfsagt stafar meðal annars af
því að fegurðarskyn þeirra sýnist
furðulega vanþróað. Þetta kunna
að virðast sleggjudómar, þar sem
skilningur manneskju, sem ein-
ungis hefur dvalizt skamma hríð
Nasj
uu
meðal þessa fólks, geti ekki gefið
tilefni til staðhæfinga af þessu
tagi, en þessa virðingarleysis fyrir
umhverfinu sjást hvarvetna
merki. Á þeim heimilum, sem ég
kom á, voru hvergi myndir á
veggjum, að frátöldum fjölskyldu-
myndum og stóru myndinni af
„stóra bróður," Saddam Hussein.
Þessi áberandi skortur á þeirri
skreytingaþörf, sem Vesturlanda-
búar eru að líkindum haldnir
öðrum fremur, sést glögglega hvar
sem litið er. Höfuðborg íraks,
Bagdad, er einlit — grábrún.
Heilu íbúðarhúsahverfin eru í
þessum lit — eða öllu heldur
litleysi. Að innan eru hús, a.m.k.
þau, sem ég kom í, máluð í þessum
sama lit, — þó kom ég inn í eina
stofu, sem var með daufum íshús-
bláum lit. Það er eins og kappkost-
að sé að enginn hlutur skeri sig úr,
og ef einhver fyndi upp á því að
mála húsið sitt skærum lit yrði sá
hinn sami tæplega álitinn með
öllum mjalla. Þetta snauða um-
hverfi orkar einkennilega illa á
mann og verður stöðugt meira
þrúgandi sem lengra líður. Það er
kannski ekki fráleitt að ætla að
eyðimörkin — þessi endalausa
víðátta af grábrúnum sandi — eigi
sinn þátt í þessu eyðilega yfir-
bragði.
Margt hefur verið rætt og ritao
um misrétti kynjanna í löndum
múhammeðstrúarmanna. Tákn
um þetta misrétti þótti sú skipun
Khomeinis trúarleiðtoga í íran til
kvenna í landinu að ganga á ný í
kuflinn svarta, sem nefndur er
„abaj“, enda þótt flestar hefðu
kastað honum a.m.k. yngri kon-
urnar. í Bagdad ganga margar
konur í þessum kufli á götum úti,
einnig ungar stúlkur. Afstaða til
trúmála skiptir ekki máli í þessu
sambandi, — kuflinn er flík, sem á
sér margra alda hefð, enda hefur
hún ýmsa augljósa kosti ef tillit er
tekið til staðhátta. Hún skýlir
líkamanum fyrir brennandi sól-
argeislum og sandroki, og er ekki
síður hentug þegar svalt er í veðri.
Kuflinn er svo efnismikill, að
hægðarleikur er fyrir konuna að
hafa barn á handleggnum og skýla
því þannig um leið.
Nasjúa átti „abaj“, en sagðist að
mestu hætt að nota hann. Þó
kæmi fyrir að hún brygði honum
yfir sig, ef þannig viðraði, eða
þegar hún færi í mosku, og sagðist
hún ekki eiga aðra yfirhöfn. Hún
kvaðst alls ekki líta á þessa flík
sem neitt merki um kúgun kvenna,
en óneitanlega þætti sér hún
gamaldags.
„Það er misskilningur að halda
að konur í írak búi við kúgun. Við
höfum á flestum sviðum sama rétt
og karlmennirnir og það er stefna
ríkisstjórnarinnar að efla þátt-
töku kvenna í þjóðlífinu. Flestar
konur fara líka að vinna utan
heimilis um leið og börnin eru
komin af höndum, og eftirspurn
eftir vinnuafli er meiri en fram-
boðið. Til dæmis er orðið útilokað
að fá heimilishjálp, þótt maður
hafi vel efni á að borga manneskju
fyrir að létta undir með sér. Á
undanförnum árum hefur stjórnin
tekið í sína þjónustu allt vinnu-
fært fólk.“
Kennaralaun Nasjúu eru í
kringum 150 denara á mánuði,
sem jafngildir um 400 þúsund
íslenzkum krónum, en til saman-
burðar má geta þess að háttsettur
blaðamaður og flokksgæðingur
kvaðst hafa um 450 denara á
mánuði. Nasjúa kvartaði undan
dýrtíðinni og nefndi sem dæmi, að
fiskur úr Tígris, á stærð við
meðallax úr íslenzkri á, hefði
kostað 30 denara. Greinilega var
fiskurinn mikill sparimatur og
hún sagði að mjög erfitt væri að
ná í þetta lostæti.
Þegar Nasjúa var að því spurð
hvernig henni hefði vegnað á
meðan maður hennar sat undir lás
og slá, sagði hún:
„Það var mjög erfiður tími. Ég
þurfti að bera alla ábyrgðina ein,
en sem betur fer þurfti ég aldrei
að hafa neinar fjárhagsáhyggjur.
Fjölskylda mín, sem öll býr hér í
nágrenninu, hefur alla tíð séð um
að ég hefði allt, sem ég þarf á að
halda. Þau keyptu handa mér
þetta hús og allt, sem í því er. Ég á
þetta allt, — Ahmed á ekkert í
þessu. Þetta er allt mín eign.“
Hún sagði þetta heldur kald-
ranalega, og yfirleitt talaði hún
um mann sinn af takmarkaðri
virðingu.
„Meira að segja úrið, sem hann
er með, — það er frá mínu fólki,
bróðir minn færði honum það
þegar hann kom úr pílagrímsferð
til Mekka."
Maðurinn hlustaði á þetta tal
hinn rólegasti og gerði engar
athugasemdir. Ég vissi að hann
lagði stund á viðskipti og hlaut að
hafa þokkalegar tekjur, en hún
hélt áfram:
„Ég sé aldrei eyri af því sem
hann vinnur sér inn. Ég kenni og
þegar mín lausn nægja ekki fyrir
heimilisútgjöldunum fæ ég pen-
inga frá fjölskyldu minni. Ég get
fengið eins mikla peninga hjá
bræðrum mínum og ég þarf á að
halda. Annar býr í Kuwait og
hann er alltaf að senda mér
eitthvað, sem ekki er hægt að
kaupa hér, en hinn býr hér í næstu
götu. Ahmed hefur ágætis tekjur,
en í rauninni er það ég, sem sé
fyrir honum, en ekki hann fyrir
heimilinu."
Eitt sinn þegar Ahmed var ekki
nálægur trúði Nasjúa mér fyrir
því að hún þráði að geta búið ein
með börnum sínum.
„Hann drekkur. Hann er út um
hvippinn og hvappinn alla daga, í
sambandi við vinnuna og ýmislegt
annað, en þegar hann kemur
loksins heim þá fer hann að
drekka. Ég hef svo sem ekkert á
móti áfengi í sjálfu sér, en þetta er
bara alltof mikið. Hann er þreyt-
andi og erfiður þegar hann er
drukkinn og auðvitað hefur þetta
slæm áhrif á börnin og heimilislíf-
ið.“
„En varla fara allir aurarnir
hans í áfengi?"
„Nei, hann eyðir þessu öllu í
hjákonu, sem hann er búinn að
standa í sambandi við í nokkur ár.
Það er þessi kona, sem er undirrót
vandamálsins, og hún er ástæðan
fyrir því að ég vil að hann fari.“
„Mundirðu þá skilja við hann?“
„Nei, það kæmi aldrei til greina.
Hann mundi þá bara flytja og búa
annars staðar þótt við héldum
áfram að vera gift að nafninu til.“
„En þætti þér þá ekki betra að
losna við hann í eitt skipti fyrir
öll? Gæti til dæmis ekki verið að
þú vildir sjálf hafa frjálsar hend-
ur til að taka upp sambandi við
annan mann?“
Nú leit hún á mig, eins og ég
færi með hina mestu fjarstæðu,
hló svo við og sagði:
„Þú skilur þetta ekki. Hann er
maðurinn minn og ég gæti aldrei
hugsað mér annan mann, þótt ég
setlöngu hætt að vera hrifin af
honum. Svo ætti ég nú ekki annað
eftir en að fara að búa til nýtt
vandamál, því að karlmönnum
fylgja eintón vandræði. Fjölskylda
mín mundi heldur aldrei fallast á
að ég fengi mér nýjan mann, og
sjálfa langar mig ekkert til þess.
Ég hef börnin mín og þau skipta
mig öllu máli.