Morgunblaðið - 17.02.1980, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAGUR 17. FEBRÚAR 1980
Skákmennimir
SKÁKMENNIRNIR
Nafn á frummáli:
Shartanj Ke Khilari.
Land: Indland 1978.
Stjórn: Satyajit Ray.
Handrit: Ray, eftir smásögu
Premchands.
Kvikmyndun: Soumendu Roy.
Klipping: Dulal Dutta.
Tónlist: Satyajit Ray.
Leikmynd: Banshi Chandra-
gupta.
Sýningarstaður: Regnboginn/
Kvikmyndahátíð 1980 (Loka-
mynd).
Enn einn gluggi hefir lokist
upp alls óvænt á Kvikmynda-
hátíð 1980, í þetta sinn til
austurs, til Indíalands, með
mynd Satyajit Ray: Shartanj Ke
Khilari, sem barst á 11 stundu.
Þannig hefir hátíðin lokið upp
skjá í ýmsar áttir og hvílt augun
á þeirri einhæfu útsýn sem
okkur er venjulega skömmtuð af
hönnuðum vestur í Hollywood.
Það er annars langt síðan ég hef
séð mynd frá Indlandi, ekki
síðan Þorgeir Þorgeirsson að því
er mig minnir rak lítið bíóhús
við Hverfisgötu skammt frá
Regnboganum. Sú mynd sem ég
sá þar var óskaplega löng og
fjallaði um dreng sem hélt út í
heim með nesti og nýja skó.
Sennilega hefur hún verið úr
hinu fræga þriggja mynda verki
Rays: Pather Panchali-Aparaj-
ito-Apu. Um þetta höfuðverk
Satyajit Rays segir hinn ágæti
gagnrýnandi Stanley Kauff-
mann:
„Ray hefur lokið verki, sem
þrátt fyrir lægðir, lyftir hon-
um á stall með fremstu nú-
tíma leikstjórum. Verk hans
eru tær, einlæg og borin áfram
af sterkum vilja."
(Stanley Kauffmann. A World
on Film. Harper & Row, N.Y.
1966).
Mynd Rays, Shartanj Ke Khil-
ari, eða Skákmennirnir, veltir
höfundi sínum ekki af stalli.
Þetta er einstaklega hugljúf
mynd, blandin glettni og harmi.
I raun fjallar hún um heilt skeið
í sögu Indlands, þann tíma er
breska ljónið teygði þangað klær
sínar. Hið volduga Austur-
Indíafélag krefst ríkis af kon-
ungi sem á undarlegan hátt
afsalar sér völdum eins og af
góðsemi við þegna sína eða að
ríki hans væri ekki af þessum
heimi. Hann neitar að undirrita
skjal þessu til staðfestingar en
réttir kórónu sína líkt og gjöf
hinum breska sendimanni. Það
andvaraleysi og stolt sem þarna
birtist í myndinni minnir helst á
óðalseigendurna í Kirsuberja-
garðinum er þeir gefa eign sína.
Líkt og væri hún bundin hjört-
um þeirra og yrði þannig ekki
tekin af veraldlegu afli.
Satyajit Ray undirstrikar
ennfremur hið undarlega and-
rúmsloft sem skapast er hinu
nakta veraldlega valdi breska
ijónsins og hinu sæta, mjúka
andlega valdi indverska fílsins
lýstur saman í sögu skákmann-
anna sem tefla sinn leik óháðir
straumi tímans. Og fúlsa við er
gestur kemur í heimsókn og
býðst til að kenna þeim bresku
útgáfuna af skákinni, sem sé
hraðvirkari. Þeir minna á að
skáklistin sé upprunnin í Ind-
landi og þaðan hafi hún flætt
yfir og sigrað heiminn. Satyajit
Ray hrærir þarna viðkvæman
streng í indversku þjóðlífi, það
ofurkapp sem Indverjar hafa
lagt á trúariðkun og íhugun.
Hann ýjar að þeim fórnum sem
slíkur munaður kostar. Á bak
við vinina sem ylja sér við taflið
sjáum við konunginn með dem-
antsskreytta kórónu í hendi er á
endanum fellur í sigggrónar
lúkur þeirra sem eitt sinn voru
dýr í dýragarði Rómverja. Ray
hvessir enn broddinn í ádeilunni
er annar skákmannanna verður
ófær um að gagnast konu sinni
undurfagurri vegna þess að
næsti leikur er skák. Getuleysi
þess sem gleymir sér á andlega
sviðinu verður þannig algert
bæði gagnvart hinu veikasta af
öllu veiku og hinu sterkasta af
öllu sterku. Ray minnir enn-
fremur áhorfendur á að forfeður
þessara manna voru fræknar
stríðshetjur og það er á eignum
þeirra sem þeir lifa og leika sinn
áhyggjulausa leik. Þannig er
þessi mynd hlaðin spurningum,
þungum gátum fyrir heilabörk-
inn. En þessar spurningar eru
ekki bornar fram í snautlegum
eldhúsum skandinavísku vel-
ferðarlistamannanna: Þær eru
líkt og ofnar inn í vef myndar-
innar, verða hluti af því indæla
sjónarspili er perluskreytt sarí
flaksast um mjúkar lendar eða
blóðrauð sólin lýsir upp smar-
agðana í augum gullljónsins sem
hvæsir úr hásætinu. Ósjálfrátt
kemur þér í hug ljóð indverska
skáldsins Kabír:
Gakk ei inn i garð blómanna!
ó vinur! far ei þar;
í hjarta þinu vaxa blómin.
Taktu þér sœti í krónu lótusins
ok lit þaðan á
hina óendanlegu fegurð.
HÁÞRÝSTI-
VÖKVAKERFI
SérhæfÓ þjónusta.
Aóstoóum vió val
og uppsetningu
hvers konar
háþrýstibúnaóar.
Vökvamótorar
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SIMI: 24260
LAGER-SÉRFANTANIR-WÓNUSTA
MYNDAMOT HF.
PRENTMYNDAGERÐ
AÐALSTRÆTI • SlMAR: 17152-17355
Ford-Húsiö auglýsir
Höfum til sölu: Gullfallegan Ford LTD. II Brougham 2ja dyra, árg.
1977, ekinn 69 þús. km. Coniacsbrúnn m/útvarpi, sjálfskiftingu o.fl.
o.fl.
Sveinn Egilsson h /f.
Höfum kaupendur að eftirtöldum verðbréfum:
VERÐTRYGGÐ SPARISKÍRTEINI
RÍKISSJÓÐS:
17. febrúar 1980 Innlausnarveró Seðlabankans Yfir-
Kaupgengi pr. kr. 100.- m.v. 1 árs tímabil frá: gengi
1968 1. flokkur 5.007,27 25/1 '80 4.711.25 6,3%
1968 2. flokkur 4.709,34 25/2 ’80 4.455,83 5,7%
1969 1. flokkur 3.495,23 20/2 '80 3.303,02 5,8%
1970 1. flokkur 3.204,49 25/9 '79 2.284,80 40,3%
1970 2. flokkur 2.298,21 5/2 ’80 2,163,32 6,2%
1971 1. flokkur 2.146,70 15/9 '79 1.539,05 39,5%
1972 1. flokkur 1.871,10 25/1 '80 1.758,15 6,4%
1972 2. flokkur 1.601,48 15/9 '79 1.148,11 39,5%
1973 1. flokkur A 1.205,56 15/9 ’79 866,82 39,1%
1973 2. flokkur 1.110,39 25/1 ’80 1.042,73 6,5%
1974 1. flokkur 766,27 15/9 ’79 550,84 39,1%
1975 1. flokkur 625,33 10/1 ’80 585,35 6,8%
1975 2. flokkur 474,63
1976 1. flokkur 450,97
1976 2. flokkur 366,19
1977 1. flokkur 340,11
1977 2. flokkur 284,89
1978 1. flokkur 232,18
1978 2. flokkur 183,24
1979 1. flokkur 154,94
1979 2. flokkur 120,23
VEÐSKULDA- Sölugengí m.v. Nafnvexti
BREF:* 12% 14% 16% 18% 20% 34 Vi %
1 ár 66 67 68 69 70 79
2 ár 54 55 57 58 60 70
3 ár 44 46 48 49 51 63
4 ár 38 40 42 44 45 58
5 ár 33 35 37 39 41 54
*) Míöað er viö auðseljanlega fasieign
PiéneciTincARpéuM íiummm hp.
VERÐBRÉFAMARKAÐUR, LÆKJARGÖTU 12 R.
Iðnaðarbankahúsinu. Sími 2 05 80.
Opiö alla virka daga frá kl. 9.30—16.
Dúkar — Dúkar
Handbróderaðir, kínverskir dúkar nýkomnir. Sér-
stæö og falleg vara. Auk þess mikið úrval af
öðrum dúkum, gardínuefnum, sængurverasettum,
og margt fleira.
Vefnaðarvöruverzlunin
Grundarstíg 2, sími 14974.
IÐNAÐARMENN
Hér hafið þér það, sem yður
vantar.