Morgunblaðið - 13.03.1980, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. MARZ 1980 2 1
Norræna jafnvægið
og „dauðagildran44
NOKKRAR umræður urðu um
öryggismál á þingi Nurður-
landaráðs hér i Reykjavik. Eins
og eðlilegt er á jafn miklum
óvissu tímum i alþjóðamálum,
minntust forystumenn þjóð-
anna á eina meginstoðina fyrir
sjálfstæði þeirra, þ.e. hvaða
ráðstafanir þær hafa gert til að
tryggja öryggi sitt. Athyglis-
vert er, að enginn taldi þörf á
breytingum, þvert á móti var
áhersla á það lögð, að núver-
andi skipan öryggismála, sem
nefnd er norræna jafnvægið,
hefði reynst vel og ástæðulaust
væri að hrófla við henni.
Mauno Koivisto forsætisráð-
herra Finnlands sagði í ræðu
sinni: „Ég er sannfærður um, að
ekkert Norðurlandanna stefnir
að því að auka spennuna í okkar
heimshluta. Frá finnskum sjón-
arhóli eru þær takmarkanir í
vígbúnaði, sem þjóðirnar hafa
tekið á sig, mikils virði og við
vonum að sjálfsögðu, að ekkert
það gerist, sem breytir þessu
ástandi svo nokkru nemur.“
Olof Palme fráfarandi forseti
Norðurlandsráðs og leiðtogi
sænskra jafnaðarmanna sagði í
setningarræðu þingsins: „Öll
Norðurlönd — án tillits til þess
hvaða leið þau hafa valið í
öryggismálum — hafa viðhaldið
ótvirætt sjálfstæðri stöðu sinni.
í engu Norðurlandanna eru
kjarnorkuvopn ...
í almennum umræðum um
öryggismál eftir síðustu áramót
hefur þess orðið vart, að ýmsir
hafa við mat á stöðu alþjóða-
mála leitast við að benda á
breytingar í öryggismálastefnu
Norðurlanda. Engar slikar
breytingar hafa orðið. Norður-
löndin framfylgja í náinni sam-
vinnu hvert við annað og í anda
gagnkvæms trúnaðar þeirri ör-
yggisstefnu, sem þau hafa sjálf
valið sér. Einmitt á þessum
alvarlegu tímum hefur það sýnt
sig, að norræna jafnvægið hefur
staðist prófraunina. Þetta þykir
ef til vill ekki mjög merkilegt.
En þetta hefur mikið gildi."
Og Anker Jörgensen forsætis-
ráðherra Danmerkur sagði í
sinni ræðu: „Danska ríkisstjórn-
in er enn þeirrar skoðunar, að
þau öryggisstefnumið, sem
Norðurlandaþjóðirnar hver um
sig hafa ákveðið að fylgja, myndi
sameiginlega heild, sem stuðlar
að því að skapa festu og kyrrð í
öryggismálum þeirra og með
þessum hætti leggja Norður-
löndin einnig mikilvægan skerf
af mörkum til að tryggja öryggi
í Evrópu og veröldinni allri.
Ekki er með rökum unnt að
segja, að nokkur norræn ríkis-
stjórn vilji breyta þessu. Þvert á
móti eiga ríki utan Norðurlanda
að viðurkenna þennan stöðug-
leika og þessa ró, þar á meðal
einnig Sovétríkin."
Allar eru þessar yfirlýsingar
skýrar og ótvíræðar. Líta ber á
Norðurlöndin sem eina heild í
mati manna á öryggishagsmun-
um þeirra. Þótt misjafnar leiðir
hafi verið valdar til að tryggja
öryggi hvers og eins, tvinnast
þær saman, þannig að breyting á
högum eins hefur áhrif á stöðu
hinna. Þessar yfirlýsingar nor-
rænu stjórnmálamannanna
sækja afl sitt meðal annars til
þess, að engin breyting verði á
afstöðu íslands til aðildarinnar
að Atlantshafsbandalaginu eða
varnarsamstarfsins við Banda-
ríkin. Þær eru einnig ábending
til Sovétríkjanna um að hætta
hörðum andróðri sínum gegn
Noregi og Danmörku vegna
fyrirhugaðra aðgerða til að
treysta enn varnir landanna.
Sérstaklega hefur sovésku áróð-
ursvélinni verið beitt af hörku
gegn Norðmönnum. Greinilegt,
er að hvorki Olof Palme né
Mauno Koivisto taka undir þann
sovéska áróður, að Norðmenn
séu að umbylta allri öryggis-
málastefnunni í okkar heims-
hluta.
Á fundi með Sambandi al-
þýðuflokkskvenna gerði Gutt-
orm Hansen forseti norska
stórþingsins og einn af leiðtog-
um jafnaðarmanna þar í landi
ítarlega grein fyrir ástæðunum,
sem liggja að baki óskum
norskra stjórnvalda um að þung-
um hergögnum verði komið fyrir
í Noregi á friðartímum. Geta
menn lesið frásögn frá þeim
fundi hér í blaðinu þriðjudaginn
11. mars s.l. Þar kemur m.a.
fram, að 3 ár eru liðin síðan
Norðmenn hófu máls á þessum
endurbótum á vörnum sínum.
í umræðunum um utanríkis-
málin áttu Sovétríkin trausta
málsvara, þar sem voru finnskir
kommúnistar. Inger Hiervelá lét
að því liggja, að það væru aðrir
en Sovétmenn, sem væru að ögra
Norðurlöndunum. Hún sagði
m.a.: „Við setningu fyrsta þings
Norðurlandaráðs voru ekki mörg
ár liðin síðan Sovétríkin höfðu
rekið hersveitir Hitlers frá her-
numdum Norður-Noregi og frá
herstöðvunum á Bornholm.
Finnski herinn rak þjóðverja frá
Norður-Finnlandi. En nú, næst-
um þrjátíu árum síðar ákveða
menn í NATO-löndunum að
auka vígbúnað sinn, og uppi eru
áform um að koma fyrir vopnum
og tækjabúnaði fyrir bandarísk-
an herafla í Noregi. Það er ekki
erfitt að geta sér til um hver
hinn hugsanlegi óvinur er, og
menn hljóta að spyrja sjálfa sig
að því, hve haldbær rökin fyrir
ögrandi fullyrðingum um svo-
nefnda „rússagrýlu" séu.“
Per Stenbák menntamálaráð-
— Norður-
landaráð
og öryggis-
málin
herra Finnlands sá sig tilknúinn
til að láta í ljós það álit, að ýmsir
kynnu að misskilja málflutning
nokkurra finnsku þingfulltrú-
anna um utanríkismál. Hann
sagði þess vegna nauðsynlegt að
leggja á það áherslu gagnvart
Norðmönnum, að sú óvissa í
alþjóðamálum, sem allir hefðu
áhyggjur af vegna aukinnar
spennu, einkenndist a.m.k. í
Finnlandi ekki af því, að menn
grunuðu Norðmenn um græsku í
öryggismálum.
Stefán Jónsson alþingismaður
var eini ísienski fulltrúinn á
þingi Norðurlandaráðs, sem lét
ljós sitt skína um öryggismálin.
Ræða hans var eins og enduróm-
ur af boðskap finnska kommún-
istans en þó á sinn hátt enn þá
meiri þjónkun við Moskvuvaldið,
því að Stefán gekk svo langt að
líkja ástandinu í Afganistan við
það sem er hér á landi. Hann
sagðist vita, að það væri rétt, að
sovéski herinn hefði verið beðinn
um að koma til Afganistans og
það sama hefði gerst hér 1951,
þegar íslenska ríkisstjórnin án
þess að spyrja þing eða þjóð, eins
og Stefán orðaði það, bað banda-
ríska herinn að koma hingað til
lands. í ræðu sinni dró Stefán
mjög í efa, að Olof Palme hefði
haft rétt fyrir ser, þegar hann
sagði engin kjarnorkuvopn á
Norðurlöndunum og var helst að
skilja á Stefáni, að slík vopn
væru hér á landi.
Þegar litið er á umræðurnar
um utanríkis- og öryggismál á
Norðurlandaráðsþinginu í heild,
blasir við, að meirihluti manna
þar er hlynntur óbreyttri stefnu
landanna. Minnihluti kommún-
ista, sem hikar ekki við að ganga
erinda Kremlverja, reynir hins
vegar að malda í móinn en má
sín lítils vegna þess að
röksemdafærslan er öll byggð á
sandi. Ræða Stefáns Jónssonar
er skýrt dæmi um þetta.
Þegar Varsjárbandalagslönd-
in gerðu innrás í Tékkóslóvakíu
1968 reyndi Þjóðviljinn að bera
blak af þeirri hernaðaraðgerð
með því að segja að sama ástand
ríkti hér á landi og í Tékkósló-
vakíu. Stefán Jónsson hefur nú
boðað samskonar samanburðar-
kenningu um Island og Afganist-
an úr ræðustól á þingi Norður-
landaráðs. Því virðast engin tak-
mörk sett, hve langt kommúnist-
ar á íslandi eru leiddir í viðleitni
sinni til að bera í bætifláka fyrir
hernaðarleg ofbeldisverk Kreml-
verja, enda játa þeir sumir, að
Rauði herinn sé mesta friðarafl
veraldar og myndu vafalaust
ekki bíða lengi með að bjóða
honum hingað, teldu þeir sig
hafa færi til þess. Raunar er
furðulegt, að íslenskir þing-
fulltrúar í Norðurlandaráði skuli
hafa setið undir því athuga-
semdalaust, þegar Stefán Jóns-
son fullyrti, að hvorki þing né
þjóð hafi verið spurð um komu
bandaríska varnarliðsins hingað
til lands. Full samstaða var um
það í þingflokkum Sjálfstæðis-
flokks, Framsóknarflokks og Al-
þýðuflokks, að varnarsamning-
urinn skyldi gerður og þegar
hann kom til meðferðar á Al-
þingi haustið 1951 studdu hann
fleiri þingmenn en aðildina að
Atlantshafsbandalaginu 1949.
Síðan hafa kjósendur hvað eftir
annað staðfest fylgi sitt við
varnarsamninginn í Alþingis-
kosningum.
Hinn punkturinn í ræðu Stef-
áns Jónssonar, sem hér verður
gerður að umtalsefni, er þó
miklu alvarlegri en rangfærslur
kommúnista um það, sem gerðist
1951. Stefán Jónsson dró í efa, að
fullyrðing Olofs Palmes, um að
Norðurlöndin séu kjarnorku-
vopnalaus, væri rétt. Áður hefur
verið vakið máls á því, að það
virðist kommúnistum mikið
kappsmál að telja sem flestum
trú um, að hér á landi séu
kjarnorkuvopn. Þeir neita alltaf
að taka fullyrðingar um hið
gagnstæða trúanlegar, hvort
sem þær eru gefnar af Kosygin
forsætisráðherra Sovétríkjanna
eða nú Olof Palme. Hvað veldur
þessari þráhyggju kommúnista
LJÓem. Mbl. Ól. K. M.
hér á landi? Jú, þeir telja það
málstað sínum líklega til fram-
dráttar að geta talað um Kefla-
víkurflugvöll sem „dauðagildru",
af því að þar séu kjarnorkuvopn.
Dauðahald herstöðvaandstæð-
inga í þetta mál sýnir andstæð-
ingum þeirra betur en nokkuð
annað, hve forsendurnar eru
veikar fyrir varnarleysishjalinu.
En þessi sífelldi áróður um að
hér séu kjarnorkuvopn hlýtur
einnig að berast út fyrir land-
steinana, ekki síst þegar honum
er haldið á loft á þingum eins og
í Norðurlandaráði. Og einmitt
þessi áróður gæti orðið hugsan-
legum andstæðingi átylla til
voðaverka. Áróður kommúnista
miðar að því að gera Keflavíkur
flugvöll að „dauðagildru", og
hljóta allir sanngjarnir menn að
vona, að þeim mistakist það
ætlunarverk sitt.
Ýmsir andstæðingar þess, að
nauðsynlegar ráðstafanir séu
gerðar til að verja sjálfstæði
Islands, byggja málflutning sinn
á andstöðu við Bandaríkin og
telja varnir lands og þjóðar
þjónkun við þau. Má til dæmis
benda á greinar Jóns úr Vör hér
í blaðinu nýlega til frekari
glöggvunar. Éngu er líkara en
þessir menn neiti að líta á ísland
í réttu samhengi við nútímalega
herfræðilega stöðu og þróun
öryggismála í okkar heimshluta.
En áhersla norrænna ráða-
manna á hið norræna jafnvægi í
öryggismálum sýnir, að við höf-
um ekki leyfi til að hugsa aðeins
um sjálfa okkur í þessum efnum.
Björn Bjarnason