Morgunblaðið - 13.03.1980, Page 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. MARZ 1980
Eyjaráðstefnan:
Á Eyjaráðstefnunni sem fjallaði m.a. um helztu þætti i atvinnu-
málum Vestmannaeyja fluttu erindi af háifu verkamanna og
atvinnurekenda þeir Jón Kjartansson, formaður Verkalýðsfélags
Vestmannaeyja, og Arnar Sijiurmundsson, skrifstofustjóri Samfrosts.
Fara erindi þeirra hér á eftir en þeir ræddu um samskipti
verkalýðsfélaxa og atvinnurekenda.
Jón Kjartansson:
„Atvinnurekendur í
Eyjum yfirleitt
sómakallar“
Samskipti aðila vinnumarkað-
arins hér sem annars staðar
hljóta eðli sínu samkvaemt að
mótast af því, að annar aðilinn,
launafólk, býður fala þá einu
afurð sem það hefur yfir að ‘ráða,
vinnuafl sitt, og reynir því að selja
þá afurð eins dýru verði og unnt
er. Hinn aðilinn, sá er kaupir
vinnuaflið, telur sínum hag best
borgið með því að kaupa aðeins
það vinnuafl, sem þeir þurfa og
þegar það hentar þeim. Þetta er í
fáum dráttum það sem deilan
hefur staðið um milli þessara
stétta frá því farið var að rita
sögu átaka þeirra á milli og í
þessu ljósi hljóta samskipti þess-
ara aðila hér í Eyjum að skoðast.
Að mínu mati hafa samskipti
aðila vinnumarkaðarins hér verið
fremur heiðarleg frá því að ég fór
að hafa af þeim kynni, enda
atvinnurekendur í Vestmannaeyj-
um yfirleitt sómakallar, sem eru
að rembast við að reka sín fyrir-
tæki eins myndarlega og þeir hafa
getu til, þótt árangurinn sé mis-
jafn eins og gengur.
Að sjálfsögðu kastast oft í kekki
í deilunni um brauðið oggrautinn.
nefna Lífeyrissjóð Vestmanna-
eyja, sem er sameiginlegur sjóður,
er allir Vestmanneyingar hafa
aðgang að og hefur það fram yfir
aðra almenna lífeyrissjóði að vera
annað og meira en lánastofnun. Fé
sjóðsins er orðið mikið að vöxtum,
er ávaxtað hér í byggðarlaginu og
kemur því til góða þeirri lána-
stofnun, sem hann er ávaxtaður í
og viðskiptamönnum hennar.
Annað atriði í samvinnu þess-
ara aðila er einnig rétt að geta um
hér, en það er samkomulag sem
verkalýðsfélögin og atvinnurek-
endur gerðu með sér um vörslu og
ávöxtun alls orlofsfjár launafólks
hér í byggðarlaginu í samvinnu
við Utvegsbankann í Vestmanna-
eyjum. Hagur launafólks af þessu
fyrirkomulagi er fyrst og fremst
sá að vextir of orlofsfénu eru mun
hærri en prósentugíróstofan
greiðir (nú 31% á móti 11%).
Einnig er nú mun auðveldara en
áður að leiðrétta mistök og villur,
sem alltaf geta komið upp, en það
var ein aðalástæðan fyrir því, að
verkalýðsfélögin fóru að hugsa
alvarlega um breytingar á orlofs-
fyrirkomulaginu, hve erfitt og
þungt í vöfum var fyrir orlofseig-
endur að fá leiðréttingu sinna
mála eftir hinu þunglamalega
kerfi póstgíróstofunnar. Starfs-
fólk Útvegsbankans í Vestmanna-
eyjum á skilið sérstakt hrós fyrir
Deilurnar um brauðiö,
grautinn og framtalið
með tilheyrandi taugastríði í fjöl-
miðlum, þar sem hvor aðili sakar
annan um óbilgirni og vilja þær
deilur verða ærið persónulegar á
stundum.
En þess á milli eru samskiptin
yfirleitt með ágætum, t.d. er
minna um árekstra á vinnustöðum
hér en víða annars staðar sem ég
þekki til og komi slíkt mál upp eru
þau yfirleitt auðleyst, enda hafa
atvinnurekendur borið gæfu til að
ráða í sína þjónustu hæfa verk-
stjóra, sem eru vandanum vaxnir,
þótt á því séu undantekningar hér
sem annars staðar.
„Til skamms tíma
í fararbroddi“
Atvinnurekendur í fiskiðnaði i
Vestmannaeyjum hafa til skamms
tíma verið í fararbroddi hvað
varðar aðbúnað og hollustuhætti á
vinnustöðum sínum og má segja
að yfirleitt sé vinnuumhverfi
verkafólks hér til fyrirmyndar. Og
úr því að ég er farinn að hrósa
atvinnurekendum á annað borð er
rétt að ég segi frá því hér, að fyrir
rúmu ári komu trúnaðarmenn í
fiskiðnaði frá verkalýðsfélögunum
á Borgundarhólmi og skoðuðu m.a.
vinnustaðina hér. Þeir hósuðu
mjög allri vinnuaðstöðu og aðbún-
aði verkafólks hér og sögðu hann
vera með þeim besta, sem þekktist
í þeirra heimalandi. Aftur á móti
fannst þeim hinn langi vinnutími
hér ærið villimannlegur, eins og
einn þeirra komst að orði. En það
er kapítuli út af fyrir sig og kem
ég að því síðar.
Orlofsfé ávaxtað
í byggðarlaginu
I þeim málum, sem aðilar
. innumarkaðarins hér hafa talið
sig eiga samleið, hefur tekist með
þeim ágæt samvinna. Má þar m.a.
lipurð og áhuga á að leysa þau
vandamál sem upp hafa komið.
Vinnutíminn stappar
nærri vinnuþrælkun
Eitt af því sem lengi hefur verið
alvarlegt vandamál hér í Eyjum er
hinn óhóflega langi vinnutími
verkafólks í fiskvinnu, sem oft
stappar nærri vinnuþrælkun.
Verkalýðsfélögin hafa ýmislegt
gert til að sporna við þessu og má
þar m.a. nefna bann við helgar-
vinnu yfir sumarmánuðina, sem
verið hefur við lýði í 18 ár og hafa
atvinnurekendur virt það bann.
Auk þess hafa verkakonur bannað
helgarvinnu í fiskvinnu allt árið.
Á síðasta hausti gerðu verkalýðs-
félögin og fyrstihúsaeigendur með
sér samning um vaktavinnu í
síldar- og loðnuvinnslu og tel ég
þann samning stórt spor í rétta
Arnar Sigurmundsson
átt, enda þótt við eigum enn langt
í land í þeim efnum.
Eyjamiðin opin fyrir
öllum veiðarfærum og
öllum bátum
Sá alvarlegi vandi, sem nú
blasir við þeim útvegi, er við
Eyjabúar byggjum alla okkar til-
veru á, hefur að vonum verið
mikið til umræðu á þessari ráð-
stefnu, enda geta afleiðingar þess
vanda haft hinar alvarlegustu
afleiðingar fyrir framtíð byggð-
arlags okkar.
Vandinn er í stuttu máli sá, að
sú auðlind sem við höfum byggt
alla afkomu okkar á, fiskimiðin í
kringum Vestmannaeyjar, er nán-
ast upp urin. Fiskimiðin okkar eru
opin fyrir öllum veiðarfærum upp
í landsteina og sækja þau mið
fiskiskip hvaðanæva að af landinu
með þeim árangri, að þar sem
áður voru fengsæl fiskimið fæst
nú varla bein úr sjó. Útvegsmenn
hér hafa reynt að bæta sér þetta
upp með aukinni sókn á fjarlægari
fiskimið með stærri og öflugri
veiðiskipum, aukinni notkun veið-
arfæra, sem samfara hækkandi
olíuverði gerir það að verkum að
arðurinn af aflanum er í öfugu
hlutfalli við kostnaðinn við öflun
hans.
Friðun Eyjamiðanna
Mér hefur fundist það brenna
við í öllum umræðum um þessi
mál að of mikil sókn annarra í
þorskstofninn sé þess valdandi
hvernig fyrir okkur væri komið í
dag. Sem sagt, aðrir drepi þorsk-
inn áður en við náum að drepa
hann. „Þegar stallurinn er tómur
bítast hestarnir," segir gamalt
máltæki. Mér hefur fundist tími
manna fara of mikið í leit að
sökudólgum, en þótt við fyndum
einn slíkan bætir það ekki ástand-
ið á fiskimiðum okkar, og þegar
öllu er á botninn hvolft, hver
okkar er ekki sekur?
Lítið hefur bólað á þeirri hug-
mynd að fiskimiðin í kringum
Eyjar væru friðuð með tilliti til
annarra veiðiaðferða. Hilmar
Rósmundsson gat um það í þess-
um umræðum, að fiskimiðin við
Eyjar væru ekki vel fallin til
línuveiða. Það er rétt að í dag eru
þau það ekki. En í kringum
Vestmannaeyjar voru einhver
fengsælustu línumið landsins
löngu áður en net og botnvarpa
komu til sögunnar. Þróunin í
fiskveiðum hér í Eyjum og víðar
hefur hins vegar orðið sú, að
togveiðiaðferð var ódýrari fyrir
útgerðina og sparaði mannafla.
Með síhækkandi olíuverði, sem
alls ekki er séð fyrir endann á, er
nú svo komið að togveiðarnar
borga sig ekki vegna þess hve
orkufrekar þær eru og menn eru
því farnir að beina augum að neta-
og línuveiðum vegna margfalt
minni olíukostnaðar við þær veið-
ar.
Hér hafa tillögur „Bátanefndar-
innar" svokölluðu verið afgreiddar
með háði og spotti. Ég ætla mér
ekki að taka undir það, en óneitan-
lega vantar botninn í þær tillögur.
Það er til lítils að stofna hér
beitistöð þegar engan fisk er að
hafa á línumiðunum í kringum
Eyjar.
Eg vil því varpa fram þeirri
hugmynd hér hvort það væri ekki
verðugt framhald þessarar ráð-
stefnu, að bæjaryfirvöld efndu til
áframhaldandi umræðna um þessi
mál, t.d. í formi hringborðsum-
ræðna, þar sem alvarlega væri
rætt um friðunaraðgerðir á Eyja-
miðum og annað það er snýr að
vanda sjávarútvegs okkar.
Mönnum þykir eflaust nóg kom-
ið af nefndum og ráðum, en orð
eru til alls fyrst og ég tel að
engum steini megi láta óvelt í
þessu hagsmunamáli okkar allra.
Arnar Sigurmundsson:
Elztu sérsamningar
á landinu í Eyjum
Ég mun hér ræða nokkuð sam-
skipti verkalýðsfélaga og vinnu-
veitenda í Vestmannaeyjum á
undanförnum árum, og skipti
þessu í nokkra þætti, sem eru
uppbygging samtaka atvinnurek-
enda í Vestmannaeyjum, sér-
kjarasamningar í Vestmannaeyj-
um, átök á vinnumarkaði í Eyjum
á undanförnum árum, og síðast
almennt um samskipti Vinnuveit-
endafélags Vestmannaeyja við
verkalýðsfélög hér og samvinnu
þeirra um framgang sameigin-
legra hagsmunamála.
Félagar í Vinnuveitendafélagi
Vestmannaeyja eru eingöngu
fyrirtæki í fiskvinnslu, en félagið
er deild í Vinnuveitendasambandi
Islands. Nokkur fyrirtæki eiga
aðild að sérgreinasamtökum sem
síðan eiga beina aðild að V.S.Í., en
í flestum tilfellum er þó aðild
þessara fyrirtækja í gegnum sín
félög hér heima, t.d. útvegsbænd-
ur eru í Útvegsbændafélagi Vest-
mannaeyja, sem síðan er í L.Í.Ú.,
sem er aftur á móti í Vinnuveit-
endasambandi íslands. Á sama
hátt starfa hér félög kaupsýslu-
manna og meistarafélag bygg-
ingarmanna. í dag eiga nær allir
atvinnurekendur í Vestmannaeyj-
um aðild að Vinnuveitendasam-
bandi íslands. Á undanförnum
árum hafa verið í gildi hér í
Eyjum nokkrir sérkjarasamn-
ingar og hafa þeir komið til m.a.
vegna sérstöðu og/eða þrýstings
frá verkalýðsfélögum. Elstu sér-
samningar sem enn eru í gildi eru