Morgunblaðið - 10.04.1980, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1980
15
Margt vandlœtingarorðið hefur komið frá Svíum í sambandi við kyn-
þáttamisrétti. En nú hafa þeir gert þá óskemmtilegu uppgötvun að...
Þrír Arabar sem meiddust í átökum við unga sænska ofbeldisseggi í grennd við Stokkhólm.
Þeir eru ekki
barnanna bestir
STOKKHÓLMUR - Ekki var
þetta mikill blaðamatur, nokkrar
málsgreinar og lítil mynd af tveim-
ur dökkhærðum ungum mönnum,
er sátu i framsætinu í bil og
hnipruðu sig saman í kuldanum.
Frásögnin var einföld. Ungu
mennirnir tveir voru innflytjendur
frá Tyrklandi, sem voru að leita sér
að atvinnu í Nyköping. Þeir sváfu í
bílnum sínum, vegna þess að þeir
gátu hvergi fengið húsnæði, en úti
fyrir var hiti um frostmark. Þeim
hafði verið vísað frá mörgum íbúð-
um. Leigusali í einu húsinu skýrði
ástandið fyrir blaðamanninum: „Við
héldum fund með leigjendafélaginu
og þeir vilja þá ekki. I fyrsta lagi er
ekki hægt að tala við þá. Og þeir
drekka, slást og stela. Svo að við
leigjum bara Svíurn."
Britt Rosmark, embættismaður
hjá borginni, sagði blaðamanninum,
að væri lítið hægt að hafast að. Haft
var eftir henni, að reyndar væri
þetta einkamál. Dagblaðið Express-
en, hið stærsta á Norðurlöndum,
skýrði frá atvikinu án athugasemda.
En nokkrum vikum áður hafði verið
spurt í ritstjórnargrein þess: „Hvers
vegna gat stórfenglegt efnahags-
undur ekki gert kleift að skapa
hlýlegt og mannúðlegt þjóðfélag?
Sænska fyrirmyndin virkar ekki
lengur og er ekki haldið á loft til
eftirbreytni. Erlendir vinir okkar,
þeirra á meðal hinir allra tryggustu,
eru farnir að spyrja áhyggjufullir,
hvert við stefnum?"
„Ósænskt“ athæfi
Á sjöunda áratugnúm og framan
af þeim áttunda, höfðu þjóðfé-
lagsskipuleggjendur Svía á tak-
teinum svör við svo til öllum hugs-
anlegum afbrigðum mannlegrar
breytni. En þeir hugleiddu aldrei
kynþáttahatur. Það var svo ósenni-
legt, svo „ósænskt".
Núna eru allir sammála um, að
það sé fyrir hendi, nokkuð sem
innflytjendur og börn þeirra, en þeir
eru 1,25 milljón af 8,5 milljóna
heildarmannfjölda, verða að horfast
í augu við á degi hverjum.
„Með einni kynslóð hefur svo
mikið breyst," segir Kjell Oberg,
formaður stjórnskipaðrar nefndar
um fordóma og mismunun. „Við
kynnum að stefna í ófremdarástand,
ef skilningur eykst ekki fljótlega."
Hann sagði, að þegar Svíar fluttu
inn vinnuafl á velmegunarárunum,
hafi helmingur þess komið frá
Finnlandi, sem að vísu tilheyrði
Norðurlöndum, en hefði gerólíka
menningu, og hinir hefðu komið frá
Suður-Evrópu. Þegar efnahagslegur
vöxtur var á enda, urðu innflytjend-
urnir eftir og kepptu um atvinnu,
húsnæði og félagslega þjónustu.
Erlent vinnuafl er um 5% af heild-
arvinnuafli landsins og um 10%
þeirra, sem þiggja atvinnuleysis-
styrk og eru í endurmenntun. „Og
það er vafalaust rétt, að erlendir
þegnar fremja fleiri glæpi en inn-
fæddir Svíar,“ sagði Oberg.
„Vandamálið er,“ hélt hann
áfram, „að fjölmargir Svíar
halda, að straumur þeirra til lands-

VJ
ííeUrJ!orkSxnte0
John Cinocour
ins hafi valdið atvinnúleysinu. Það
er geysilega erfitt að fá þá til að
skipta um skoðun á þessu.“
Margir Svíar eru ákaflega vand-
ræðalegir yfir þessu, því að þeir
voru um langa hríð sérlega strangir
í dómum sínum um kynþáttahatur í
Bandaríkjunum, Rhódesíu og Suð-
ur-Afríku. „Það var auðvelt fyrir
okkur að fordæma aðra,“ sagði
Oberg, „því að við höfðum enga
hugmynd um, hvað gæti gerst
hérna, þegar við yrðum ekki lengur
allir af einni þjóð."
Gríski húsvörðurinn í einu gisti-
húsa Stokkhólms, sem býr í bænum
Södertalje, en þar ólst Björn Borg
upp og þar eru nú 17% íbúanna af
erlendu þjóðerni, segir, að viðhorfin
hafi breyst á síðastliðnum tíu árum.
„Árið 1970 var litið á mig sem
framandi að Vissu leyti, en þó í
rauninni í lagi,“ sagði hann. „Nú eru
breyttir tímar. Fari maður inn á
veitingastað, vínstúku, hvert sem er,
mætir manni kannski þetta fyrir-
litningaraugnaráð. Það, sem mér
fellur verst, er hið tvöfalda siðgæði
þeirra. Ef maður er grískur læknir,
þá er maður undir verndarvængn-
um, í uppáhaldi. Sá, sem er grískur
verkamaður, er vesalings ræfill."
Nýlega varð sjónvarpsviðtal við
Shadrach Odhiambo, innflytjanda
frá Uganda, sem er í sænska hnefa-
leikalandsliðinu, til að færa fólki
heim sanninn um daglegt líf hör-
undsdökks manns. Odhiambo — sem
blöðin í Svíþjóð kalla „hambo“ af
einhverri gáfnatregðu — sagði frá
því, er hann beið í röð effir strætis-
vagni dag nokkurn í Gautaborg.
Kona ruddist fram fyrir hann og
sagði: „Svíar ganga fyrir.“ Hann
bætti við: „Og hún leit út fyrir að
vera viðkunnanleg."
Kjell Oberg, en hann er fyrr-
verandi forstjóri Innflytjenda-
skrifstofu Svíþjóðar, sagði, að í
Svíþjóð vantaði virk stjórnunartæki
til að annast kvartanir um kyn-
þáttamismunun. Síðan 1974 hafa
aðeins 100 mál endað með lögreglu-
skýrslu sagði hann, og af þeim hafa
aðeins sjö farið til dómstóla. Ðómur
féll í þeim öllum, en þau vörðuðu
veitingahús og gistihús, sem neituðu
að hleypa inn svertingjum. Sektir
voru úrskurðaðar í mesta lagi 100
sænskar krónur, u.þ.b. 10 þúsund ísl.
krónur, en það merkir, sagði Oberg,
„að hótelstjóri getur sagt við sjálfan
sig, að mismunun sé dágóð fjárfest-
ing.“
En meiri áhyggjum veldur þó
lögreglan, að hans áliti. „Það er
augljós tregða af hennar hálfu áð
sinna málum er tengjast mismunun.
Komi einhver með kvörtun, reyna
þeir að sannfæra hann um að fylgja
henni ekki eftir, því að það sé svo
erfitt að sanna mismunun."
Skólarnir
Hann telur, að almennt hafi
sænsk skólabörn ekki verið frædd
um það, hversu mikilvægt framlag
innflytjenda er, enda þótt verið sé
að hefja áætlun um það. Hið dapur-
legasta er, að rannsóknir í skólum
hafa leitt í ljós, að innflytjendanem-
endur hafa lfið álit á sjálfum sér.
„Það voru listar með jákvæðum og
neikvæðum eiginleikum og prófanir
sýndu, að nemendur, jafnt sænskir
sem innflytjendur, notuðu marga
neikvæðu eiginleikana til að lýsa
Tyrkjum, Sígaunum og öðrum. Það
er ömurlegt. Innflytjendabörnin eru
ekki hænd að Svíum, en þau dást að
þeim.“
Nefnd Obergs er að vinna að
skilgreiningu á mismunun og tillög-
um um úrræði til að bregðast við
henni. Sem hluti í könnuninni hafa
Finnar, Italir, Suður-Ameríkubúar,
Tyrkir og svertingjar átt viðtöl við
landa sína, unnið úr svörum þeirra
og mælt með leiðum til úrbóta.
Torsten Carlsson, ritstjóri dag-
blaðsins í Södertalje, segist aðeins
eygja eina lausn á ástandi, sem allar
spár segja tvímælalaust að boði
síaukinn fjölda innflytjenda: „Svíar
verða einfaldlega að breyta afstöðu
sinni, ella lendum við í vandræðum
til lengdar. Við verðum að fá Svía til
að sætta sig við innflytjendurna.
Það er ekki nein önnur leið fær.“
Þorgils Jónsson, Ægissíöu:
Verðbólgan
á íslandi
Nú til dags er helst ekki talað
um annað meir en verðbólgu, enda
er það ekki ástæðulaust að
íslensku þjóðinni finnist hún vera
orðin nokkuð þung og erfið í allri
framleiðslu hér á landi, bæði til
sjós og lands. Það hefur alltaf
verið hægara að eyða krónunni en
að afla hennar. Af hverju skapast
verðbólgan og hverjir hafa ýtt
undir hana. Þeir sem þar hafa
mest unnið að verður þjóðin sjálf
að gera upp við sig. Þarna ha£a
allir stjórnmálaflokkar á íslandi
unnið að, misjafnlega nokkuð, en
eru þó allir samsekir í þessum
vinnubrögðum. Verðbólgan hjá
okkur vinnur að því að gera okkur
ósamkeppnishæfa að framleiða af-
urðir okkar bæði til sjós og lands
fyrir erlendan heimsmarkað, hvað
snertir verðlag vörunnar, sem við
framleiðum. Þar sem við verðum
að byggja alla okkar fjárhagsaf-
komu á heimsmarkaðinum eða á
erlendum gjaldeyri.
Hér þarf að verða alger stefnu-
breyting á öllu okkar viðskipta-
kerfi, sem við byggjum afkomu-
okkar á. Við erum svo lítil þjóð, að
við gerum okkur ekki grein fyrir
hversu vöitum fótum við stöndum
í allri stjórn landsins.
Hér verður að koma til breyting
og öll þjóðin verður að taka þátt í
henni. Það er búið að sýna og
sanna, að hér duga ekki orðin tóm
og loforð um að stöðVa verðbólg-
una. Verkin sýna merkin.
Þessi óðaverðbólga stafar mikið
af því, að við eyðum meira en við
öflum. Verkalýðurinn gerir sífellt
hærri kröfur um meira kaup
vegna verðbólgunnar, sem fram-
leiðslan er ekki fær um að greiða
eða getur staðið undir. Framsókn-
artímabilið hefur unnið dyggilega
að verki verðbólgunnar síðasta
tug þessarar aldar. Það þarf
enginn að láta sér detta í hug, að
verðbólgan stöðvist af sjálfu sér.
Hér þarf öflugt átak að verki sem
ölljjjóðin verður að taka þátt í.
Eg legg til, að ríkisstjórnin
hætti að greiða allar uppbætur á
útfluttar vörur, en taki þátt í
flutningskostnaði á þeim vöruteg-
undum, sem þess þurfa vegna
framleiðslukostnaðar, bæði iðnað-
arvörum, landbúnaðar- og sjávar-
afurðum, meðan þjóðin verður að
glíma við verðbólguna. Islenzka
þjóðin getur ekki haldið uppi eða
haft nein áhrif á heimsmarkaðinn,
hún er of fámenn til þess. Þess
vegna er það hlægilegt að heyra
þegar ríkisstjórnin á að fara sjálf
að ákveða verð á afurðum okkar.
Hún þarf ekkert annað en segja:
Það er heimsmarkaðurinn sem
ræður verðinu á hverjum tíma en
ekki við. Þeir sem flytja vöruna til
annarra landa og selja hana þar
ættu að vita hvaða verð þeir fá
fyrir hana. Eftir því verði sem
þeir fá gætu þeir reiknað út hvað
hátt kaup væri hægt að greiða
fyrir framleiðsluna á hverjum
tíma. Það er leiðinlegt að þurfa að
segja það, að þeir sem reka
sjávarútveginn þurfi alltaf að
vinna að verðbólgunni. Það gera
þeir með því að vera sífellt að
biðja um að fella krónuna. Þeim
finnst hún allt of stór og aldrei
geta gert hana nógu litla. En þeir
gera sér ekki grein fyrir því, að
fyrir hverja prósentu sem krónan
fellur, hækkar allt verðlag í land-
inu. Þannig hafa forstjórarnir og
fylgdarlið þeirra, sem stjórna
fyrirtækjunum, unnið mest að
verðbólgunni hér á landi.
í mörg skipti sem þeir gera upp
reikninga sína geta þeir sýnt
taprekstur. En það kemur ekki að
sök hjá þeim. Þeir þurfa ekki
annað en segja við ríkisstjórnina,
að við þurfum að fá krónuna
lækkaða um nokkrar prósentur,
svo að endarnir nái saman á
reikningshaldinu hjá þeim. Það
hafa þeir fengið.
Þessi sífellda lækkun krónunnar
er einn stærsti liður í dýrtíðinni,
sem allur iðnaður hér á landi á
erfitt með að rísa undir og gerir
okkur ósamkeppnishæfa að fram-
leiða okkar afurðir fyrir erlendan
markað. Útgerðarfyrirtækin og
afkvæmi þeirra hafa skapað að
miklu leyti dýrtíðardrauginn, sem
þau fá nú sjálf að glíma við, ekki
síður en þjóðin í heild.
borgils Jónsson, Ægissíðu.
Svæðismót Austurlands í skák:
Eskfirðingar
í efstu sætum
SVÆÐISMÓT Austurlands 1980
var haldið á Eskifirði 14. —15.
mars. í eldri flokki voru kepp-
endur 6. frá Eskifirði, Stöðvar-
firði, Egilsstöðum og Fáskrúðs-
firði.
Sigurvegari varð Hákon Sóf-
usson. Eskifirði, en hann hlaut
4lk vinning af 5, og þar með
nafnbótina; Svæðismeistari Aust-
urlands 1980. Sigur í þessu móti
veitir jafnframt rétt til þátttöku í
Áskorendaflokki á Skákþingi
íslands um páskana.
Röð:
1. Hákon Sófusson Eskifirði 4'/2
vinn.
2. Auðbergur Jónsson, Eskifirði
3 lk vinn.
3. Viðar Jónsson, Stöðvarfirði 2V2
vinn.
4. Þór Jónsson, Eskifirði 2 vinn.
5. Einar M. Sigurðsson, Fáskrúðs-
firði 1 '/2 vinn.
6. Guðmundur Ingvi, Egilsstöðum
1 vinn.
í yngri flokki voru 22 keppendur
frá Eskifirði, Neskaupstað, Egils-
stöðum, Stöðvarfirði, Eiðum og
Djúpavogi.
Keppni var mjög jöfn og spenn-
andi. Þrír urðu efstir og jafnir,
þeir Grétar Guðmundsson og
Þorvaldur Logason, Neskaupstað
og Magnús Steinþórsson, Egils-
stöðum, allir með 5*/2 vinning af 7
mögulegum.
Grétar Guðmundsson varð sig-
urvegari þar sem hann var hæstur
á stigum.
Röð efstu manna:
1. Grétar Guðmundsson, Nes-
kaupstað 5'á vinn.
2. Magnús Steinþórsson, Egils-
stöðum 5% vinn.
3. Þorvaldur Logason, Neskaup-
stað 5'/2 vinn.
4. Óskar Bjarnason, Neskaupstað
5 vinn.
5. Guðmundur Hjartarson,
Djúpavogi 5 vinn.
6. Guðjón Antoníusson, Eiðum/
Vopnafirði 4xk vinn.
7. -9. Hlynur Áskelsson, Eskifirði
4 vinn.
7.-9. Guðný Jónsdóttir, Eskifirði
4 vinn.
7.-9. Hermann Hlöðversson,
Eskifirði 4 vinn.