Morgunblaðið - 06.08.1980, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGURG 6. ÁGÚST 1980
Atburðirnir i Libanon að
undanförnu eru blóðutfur eftir-
máli borKarastriðsins, sem
breytti landinu úr ferðamanna-
paradis og „Sviss Miðaustur-
landa“ i rústir. Atburðirnir
geta líka verið forleikur endan-
legrar upplausnar ok skipt-
inKar Libanons. ReikninKSskil
kristinna manna innbyrðis
hafa hvað sem þvi liður Ker-
breytt óllum aðstæðum i Mið-
austurlöndum ok þróunin vek-
ur mestan ukk í Krannrikjun-
um Sýrlandi ok ísrael.
Líbanon er rúmir 10.000 ferkíló-
metrar og íbúarnir rúmlega
þrjár milljónir. Þar af eru um
það bil 1,4 milljónir kristnir,
rúmlega ein milljón múham-
eðstrúar og um 6.000 gyðingar.
Bæði kristnir menn og mú-
hameðstrúarmenn greinast í
fjölmarga sértrúarsöfnuði og
hópa og þar við bætist um það
bil hálf milljón Palestínu-
mannanna. Allir hópar hafa á
að skipa einkaher og þeir eru
taldir að minnsta kosti 30
talsins. Hver einasti bær og
jafnvel hver einasta gata er
víglína. „Við búum við varan-
legt stjórnleysi," sagði leiðtogi
kristinna falangista, Pierre
Gemayel, fyrir nokkrum árum.
Líbanon
í upplausn
Borgarastríðið
Borgarastríðið hófst 1. apríl
1975 þegar hópar líbanskra
hægri manna hófu allsherjar-
sókn gegn Palestínumönnum,
sem fengu stuðning frá vinstri-
hópum. Palestínumenn voru í
vörn í fyrstu iotu stríðsins, og
fengu þá stuðning frá Sýrlend-
ingum. Þegar gæfan varð hlið-
holl Palestínumönnum um ára-
mótin 1975 til 1976, komu
Sýrlendingar til liðs við þá, þar
sem þeir óttuðust, að umbreyt-
ing á ástandinu í Líbanon
undir palestínsku formerki
gæti kallað fram stríð við
Israel á röngum stað og á
röngum tíma.
Til þess að koma aftur á friði í
Líbanon var komið á laggirnar
„arabískum friðarher", sem
var að verulegu leyti sýrlenzk-
ur innrásarher og bjargaði
aðþrengdum hersveitum
hægrimanna eftir sókn sína
inn í Líbanon í maílok 1976.
Við þetta efldist her hægri
manna og honum varð kleift að
ráðast á vígi vinstrisinna með
stuðningi Sýrlendinga.
Um það bil 30.000 manna her
hefur síðan verið um kyrrt í
Líbanon, en þó hefur allstór
hluti hans hörfað til svæðisins
við sýrlenzku landamærin að
undanförnu vegna vaxandi
ólgu í Sýrlandi, sem leiddi
meðal annars til banatilræðis
við Assad forseta. Næsti þátt-
ur borgarastríðsins hófst í því
tómarúmi, sem þá myndaðist.
Við tóku reikningsskil kristnu
hópanna innbyrðis. Þeir hafa
haft um þriðjung Líbanons á
valdi sínu, aðallega þó héruðin
austur og norðaustur af Beirút
og svæðið nálægt landamærum
Israels í suðri.
Falangistar
Ríkisstjórn landsins undir for-
sæti Sarkis forseta hefur fyrir
löngu misst alla stjórn á land-
inu. Sama er að segja um
friðargæzlulið SÞ, sem hefur
verið eins konar stuðpúði milli
hinna stríðandi hópa. En hald-
ið hefur verið í blekkinguna
um fullvalda ríki í Líbanon; út
á við af hálfu Arabaríkja, sem
hafa ekki viljað torvelda til-
raunir til að afla palestínsku
ríki alþjóðlegrar viðurkenn-
ingar, og inn á við af hálfu
hinna stríðandi afla, sem hafa
viljað forðast upplausn ríkisins
og nýtt borgarastríð. Nú er
blekkingin orðin að engu vegna
vandlega undirbúinna og ár-
angursrikra hernaðaraðgerða,
sem herskáasti hópur krist-
inna manna, falangistar, stóðu
fyrir.
Falangistar njóta mest fylgis
meðal kristinna Maróníta, sem
hafa alltaf verið forystuafl
kristinna manna í Líbanon, en
njóta einnig stuðnings minni
hópa kristinna manna eins og
kaþólskra og mótmælenda.
Falangistar krefjast brottvís-
unar Palestínumanna og ann-
arra útlendinga, alls 600.000
manns, og berjast ljóst og
leynt fyrir víðtækri sjálfstjórn
á um 1.200 ferkílómetra svæði
kristinna manna norðan við
Beirút og í raun hreinni upp-
lausn Líbanonsríkis í núver-
andi mynd.
Tígrisdýrin
Upphaflega fékk her falangista
vopn sín að miklu leyti frá
ísraelsmönnum. Hernum tókst
í þriggja daga blóðugum bar-
dögum í sumar að brjóta á bak
aftur svokölluð „Tígrisdýr",
það er her hins frjálslynda
þjóðernisflokks kristinna
manna undir forystu Camille
Chamoun, fyrrum forseta, sem
bað um og fékk bandaríska
aðstoð 1958 til að binda endi á
borgarastríð, sem þá geisaði.
Allir herskálar „Tígrisdýr-
anna“, vopnabúr þeirra og þar
fram eftir götunum, eru nú á
valdi falangista.
byrlur Líbanonshers björguðu
syni Chamouns og fjölskyldu
hans á síðustu stundu. Aðal-
stöðvar hans voru brenndar til
kaldra kola og fjöldamorð voru
framin á stuðningsmönnum
hans. Sjálfur segir Chamoun
yngri, að hann sé hættur af-
skiptum af líbönskum stjórn-
málum. Faðir hans hefur einn-
ig gefið upp alla von, en hann
var á sínum tíma harðasti
andstæðingur íhlulunar Sýr-
lendinga og átti marga fundi
með Begin, forsætisráðherra
ísraels.
Assad
Potturinn
& pannan
Stofnandi Falangistaflokksins,
Pierre Gemayei, sem er orðinn
75 ára gamall, stóð ekki á bak
við síðustu atburði í Líbanon,
heldur sonur hans, Bechir.
Hann er lögfræðingur og var
lengi vel aðeins þekktur fyrir
áhuga á hraðskeiðum sportbíl-
um, en hann skipulagði og
stjórnaði hérnaðaraðgerðun-
um. Nú krefst hann þess, að
komið verði á fót sameigin-
legum kristnum her og hann
dregur ekki dul á það, að það
sem hann stefnir að — gagn-
stætt eldri bróður sínum, Am-
ins — er að koma á laggirnar
sjálfstjórnarríki kristinna
manna og kannski sjálfstæðu
kristnu ríki á þeim svæðum,
sem falangistar hafa búið um
sig á. Slíkar fyrirætlanir hafa
raunar verið á dagskrá áður og
voru lagðar á hilluna 1978,
þegar falangistar myrtu son
Franjieh, þáverandi forseta, og
29 stuðningsmenn hans.
Líbanonsher er fámennur og
fékk ekkert ráðið við uppgjörið
milli hinna kristnu manna.
Sýrlenzki herinn hélt líka að
sér höndum og aðgerðarleysi
/\rafat
hans rennir stoðum undir þann
grun, að fyrir hafi legið samn-
ingar milli falangista og
vinstri stjórnar Baathista í
Damaskus áður en falangistar
iétu til skarar skríða.
Assad í klípu
Assad Sýrlandsforseta er um
þessar mundir ógnað frá öllum
hliðum og verið getur að stjórn
hans falli áður en langt um
líður, jafnvel þótt hann sé
kominn frá Moskvu, þar sem
hann bað um aðstoð. Hann
særðist á fæti þegar honum
var nýlega sýnt banatilræði,
sem var sennilega runnið und-
an rifjum Bræðralags Múham-
eðstrúarmanna. Eftir tilræðið
var gerð víðtæk leit að félögum
úr þessum öfgasamtökum og
að henni stóð bróðir forsetans,
Rifast Assad, sem er raunveru-
lega talinn „hinn sterki maður“
Sýrlands.
Rúmlega 100 félagar úr Bræðra-
laginu voru teknir af lífi. En
andstaðan gegn sýrlenzku
stjórninni magnast stöðugt og
breiðist út. Astæðan er ekki
aðeins sú, að Assad er af
Alawit-ættflokknum, sem er
aðeins 12% þjóðarinnar, þótt
mikilvægustu embætti séu í
höndum Alawíta. Ástæðan er
einnig sú, að borgarastéttin og
bændur landsins hafa vaxandi
áhyggjur af sívaxandi komm-
únisma í Sýrlandi. Assad þarf
að nota herinn heima fyrir og
vill kannski líka að í Líbanon
verði komið á fót öflugri krist-
inni stjórn, sem hann getur
haft samstarf við.
PLO og Israel
Hinar breyttu aðstæður í Líban-
on valda einnig PLO-leiðtogan-
um Arafat og ísraelsmönnum
erfiðleikum. Arafat stendur í
illdeilum við herskárri hópa,
sem hafa fylgzt fullir efasemda
með þeirri stefnu hans að afla
samúðar og stuðnings vest-
rænna landa. Þeir vilja heldur,
að fylgt verði harðri hernað-
arstefnu, og uppgjör í Líbanon
við öflugan her kristinna
manna gæti alveg eins grafið
undan þeirri stefnu að ná fram
samningum og hryðjuverka-
starfsemi. Sennilega er þetta
ástæðan til þess, að Arafat
hefur átt mar^a fundi með
sovézka sendiherranum í Beir-
út, Alexander Soldatov, sem
hefur mikil áhrif í Moskvu.
Bræðralag kristinna manna í
Líbanon virðist í senn hafa
vakið undrun og ugg Israels-
manna, sem hafa haft við þá
náið samstarf. En samkvæmt
heimildum í Beirút hafa
Israelsmenn stutt falangista í
kyrrþey, þar sem þeir munu
sjá sér hag í því að Líbanon
skiptist í lítil ríki og telja að
dregið hafi úr þeirri hættu,
sem landi þeirra hefur verið
búin norðan landamæranna.
Það var ekki aðeins flokkur
Chamouns, sem beið lægri hlut
í uppgjörinu í Líbanon, heldur
einnig ríkisstjórn landsins og
herinn. Ef lengra er horft fram
í tímann hafa Palestínumenn
kannski einnig lotið í lægra
haldi. Sýrlendingar hafa aldrei
gleymt hugmyndum sínum um
„Stór-Sýrland“, er felur í sér
innlimun hluta Líbanons, og ef
þróunin í Líbanon heldur
áfram að stefna í átt til
upplausnar má gera ráð fyrir
að Sýrlendingar og Israels-
menn haldi ekki að sér hönd-
um.