Morgunblaðið - 06.08.1980, Blaðsíða 28

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGURG 6. ÁGÚST 1980
Sr. Sigurður Kristjáns-
son — Minning
Við fráfall séra Sigurðar Krist-
jánssonar, fyrrum prófasts á ísa-
firði, leita kærar minningar á
hugann. Þetta drenglundaða
karlmenni var svo mikill sérfræð-
ingur í mannlegum samskiptum,
að margir samferðarmenn hlutu
að laðast að honum. Ég held, að
þar hafi einkum tvennt komið til.
I fyrsta lagi kurteisi, sem aldrei
brást. Hann gerði stúlkubörn á
Isafirði að hefðardömum með því
að taka ofan fyrir þeim. Og hann
hafði lag á því að leyfa viðmæl-
anda sínum að finnast hann leiða
samræðurnar, þótt oft væri því í
raun einmitt á þveröfugan veg
varið. í annan stað varð ekki hjá
því komist, að hinar praktísku
gáfur prófastsins vektu aðdáun
þeirra, sem kynntust honum.
Þetta skyn á hið hagnýta náði
jafnt til andlegra viöfangsefna og
veraldlegra. Svona hæfileiki lýsir
sér í því, að koma ævinlega beint
að kjarna máls, þó með þeim
galdri, að enginn þurfi að verða
skelfingu lostinn.
„Fáir prestar hafa átt farsælli
og prúðmannlegri samskipti við
ríkisvaldið", var haft eftir eftir-
litsmanni prestssetra.
Mönnum leið vel í návist séra
Sigurðar. Og mér fannst alltaf það
kynni að vera lykill að persónu-
leika þessa kæra vinar míns og
yfirmanns, að hann lauk búfræði-
prófi áður en hann fór í Háskól-
ann. Bóndinn hefur útsýn, sem er
heilsusamlega jarðbundin; hann
vinnur eftir þeirri kenningu, að
tíminn sé partur af náttúrunni, og
því skuli grösin og lömbin fá að
dafna í næði, í stað þess að vera
pínd fram i flýti. Náttúran hefur
sína eigin hrynjandi og þarf að
hafa sinn tíma, en maðurinn skal
agast í þolinmæði og læra að biða.
í Reykhólasveit eru smjörblettir
handa sauðfé, ilmsterk og bragð-
mikil grös. Mér þótti prófasturinn
sameina harðfylgi hins þolinmóða
fjármanns og glaðværa rósemi
kúabóndans, sem er bundinn af
mjöltum tvisvar sinnum á dag
allan ársins hring. Séra Sigurður
var góður hirðir. Hann var svo
samviskusamur, að hann var í
raun alltaf viðbúinn hverju kalli.
rialfan fjórða áratug þjónaði
hann stóru og annasömu presta-
kalli af slíkri nákvæmni, að vildi
svo ólíklega til, að hann væri
staddur afbæ, og einhver í söfnuð-
inum óskaði þjónustu, þá steig
hann óðara upp í kraftmikla
bifreið sína og ók sem leið lá
vestur, heim.
„Háttvísasti maður á Islandi,"
sagði vígslubiskupinn í Skálholts-
biskupsdæmi, séra Sigurður Páls-
son, um nafna sinn og starfsbróð-
ur. „Og hjartahreinn," bætti Berg-
ur Pálsson við, fulltrúi í kirkju-
málaráðuneytinu.
Séra Sigurður var ákaflega rót-
tækur, þegar hann var ungur, eins
og æskumenn þurfa helst að vera,
og ég er ekki viss um, að hann hafi
gerst neitt íhaldssamari með aldr-
inum.
Hann fæddist hinn 8. janúar
1907 á Skerðingsstöðum í Reyk-
hólasveit og voru foreldrar hans
hjónin Kristján bóndi og hrepp-
stjóri þar Jónsson, bónda á Hjöll-
um í Gufudalssveit Finnssonar, og
kona hans, Agnes Jónsdóttir,
bónda í Hafnarhólmi við Stein-
grímsfjörð Magnússonar.
Á Skerðingsstöðum búa nú
bræður hans tveir, Halldór og
Finnur, myndarbúi, en þriðji bróð-
irinn, Elías, birgðastjóri Pósts og
síma í Reykjavik, er nýlátinn. Vel
man ég tvo fallega haustdaga,
þegar við prófasturinn ókum að
vestan suður til Reykjavíkur og
komum þá við á Skerðingsstöðum.
Þar eiga við orð Davíðsálmsins,
þar sem segir „hversu fagurt og
yndislegt það er, þegar bræður
búa saman," og slík voru tengsl
prófastsins við æskustöðvarnar,
að hann hugleiddi það í alvöru að
fara fram á setningu sem sókn-
arprestur á Reykhólum, þegar,
hann, fyrir aldurs sakir, lét af
embætti fyrir vestan. Af því varð
þó ekki af heilsufarsástæðum.
Séra Sigurður lauk búfræðiprófi
frá Bændaskólanum á Hólum árið
1927. Nokkrum árum síðar las
hann undir stúdentspróf á Akur-
eyri og lauk því 1937, en kandídat
varð hann frá Háskóla íslands
1941. Veturinn 1948—49 var hann
á Englandi við framhaldsnám, þar
sem hann kynnti sér einkum
kristilegt æskulýðsstarf.
í Valþjófsstaðaprestakalli
starfaði hann sem prédikari
sumarlangt 1940, en hinn 15. júní
1941 var hann vígður til prests af
herra Sigurgeiri Sigurðssyni,
biskupi, og hafði fáum dögum
áður verið settur sóknarprestur í
Hálsprestakalli í Þingeyjarpróf-
astsdæmi. Þar átti ekki fyrir
honum að liggja að ílengjast, því
að í ágúst 1942 var hann kosinn og
skipaður sóknarprestur Isfirðinga,
þar sem hann starfaði síðan.
Sóknarbörnum séra Sigurðar á
ísafirði þótti því vænna um hann,
sem þau nutu hans lengur.
Hann var prófastur frá 1956 og
þar til hann lét af embætti, er
hann stóð á sjötugu, fyrst í
Norður-ísafjarðarprófastsdæmi,
en síðan í ísafjarðarprófastsdæmi
hinu nýja, eftir að skipan próf-
astsdæma var breytt með lögum
1970.
Á langri og giftudrjúgri starfs-
ævi þurfti hann að takast á
hendur mikla aukaþjónustu í
stóru héraði. Þvíumlík þjónusta
getur að vísu orðið viðkomandi
presti nokkurt búsílag, en hætt við
að hitt vilji gleymast, hve gríðar-
lagan toll hún heimtar af heimil-
islífi hans, einkum í formi mikilla
fjarvista. Var viðbrugðið dugnaði
séra Sigurðar í erfiðum ferðalög-
um vítt og breitt um snjóþunga
sýslu, svo og nákvæmu skipulagi í
sambandi við margháttað helgi-
hald, einkum á hátíðum, þegar
stundum má kalla, að messað sé
samtímis í mörgum stöðum. Að
loknu embætti er svo eftir að
spyrja fermingarbörn, skíra í
heimahúsi ellegar gifta, tala í
milli hjóna eða hver veit hvað?
Þrisvar hafði hann á hendi þjón-
ustu í Bolungarvikurprestakalli,
en auk þess í Vatnsfjarðar- og
Ögurprestaköllum, á Suðureyri
við Súgandafjörð og í Súðavík.
Síðast nefnda sóknin var lögð til
ísafjarðar með lögum 1970 og upp
frá þvi voru þrjár kirkjur í
prestakalli hans: ísafjarðarkirkja,
Hnífsdalskapella og Súðavíkur-
kirkja.
Almættisverk var unnið í hinni
síðast töldu undir embætti hjá
prófsti árið 1963. í miðri hátíðar-
guðsþjónustu varð það stóra und-
ur, að kona, er verið hafði blind
lengi, öðlaðist sjónina á ný; augu
hennar lukust upp.
Séra Sigurður Kristjánsson var
ákaflega verkhagur maður og ég
held, að hann hafi ekki verið
verkkvíðinn. Hann var leiftur
fljótur að átta sig á kjarna hvers
máls. Og hann hafði þá reglu, að
búa ekki til vandamál úr auka-
atriðum.
„Við skírum Úifur, en við skír-
um ekki Hundur eða Refur“, sagði
hann við mig einu sinni, þegar við
sátum í stofu.
Honum voru að vonum falin
mörg trúnaðarstörf innan héraðs
og utan. Hann var kirkjuþings-
maður í mörg ár, í yfirkjörstjórn
Vestfjarðaumdæmis, formaður
Prestafélags Vestfjarða í fulla tvo
áratugi, formaður Sambands vest-
firskra kirkjukóra og í sáttanefnd,
skólanefnd og fræðsluráði ísa-
fjarðarkaupstaðar um árabil.
Hann ritstýrði lengi og af mynd-
arskap Lindinni, tímariti Prest-
afélags Vestfjarða og sat á sinum
tíma í ritnefnd Kirkjuritsins. í
Kirkjuritið skrifaði hann fróðleg
viðtöl við ágætismenn á borð við
Pál hreppstjóra Pálsson í Þúfum,
Bjarna Sigurðsson, hreppstjóra í
Vigur, séra Jón Ólafsson, prófast í
Holti og fleiri.
í 33. árgang Kirkjuritsins, 5.
hefti (maí 1967), ritar prófastur
grein, er hann nefnir „Breytt
viðhorf". Þar segir hann svo á
einum stað: „Ég er nærri viss um,
að Grunnavíkin hefði ekki farið í
eyði, ef þar hefði komið prestur á
borð við sr. Jónmund Halldórsson,
sem var sannur leiðtogi byggðar
sinnar með óbilandi kjark og trú á
réttmæti byggðar, jafnvel við hið
ysta haf, því þótt lífsbaráttan sé
þar hörð, agar byggðin þar svo
börn sín og lagar, að þar er fólki
að mæta, sem vaxið hefur að
manngildi, dáð og drengskap við
óblíð kjör og harða lífsbaráttu,
ólíkt því mörgu, sem borgarlífið
elur...“
Grein sinni lýkur prófastur á
þessum orðum: „Vissulega ber
kirkjunni að vera á verði og
staðna ekki í háttum sínum, því
henni ber ekki að vera sem
fornaldargripur eða dragbítur í
þjóðlífinu, heldur sem lifandi og
starfandi stofnun, leiðbeinandi,
örfandi og hvetjandi og opin fyrir
öllu því, sem mannlegt samfélag
varðar, með löngun til þess að
bæta úr misfellum og leiða menn
til Guðs með mildi sinni, og því
skal starf hennar einkennast af
þeim fórnaranda og kærleiks-
mætti, sem kann að umbera,
fyrirgefa og áminna með hóg-
værðaranda...“
Mér er það stöðugt þakkarefni
að hafa eignast séra Sigurð, þetta
hógværa karlmenni, að yfirmanni
og vini, þegar ég vígðist til Bol-
ungarvíkurprestakalls fyrir bráð-
um átta árum. Hann tók mér og
fjölskyldu minni mjög hlýlega og
reyndist mér hollráður í hvívetna.
Ógleymanlegar eru mér samveru-
stundirnar með honum og séra
Stefáni heitnum Eggertssyni,
prófasti á Þingeyri, öðrum ágætis-
manninum frá. Þessi tveir menn
voru eins ólíkir og hægt er að
hugsa sér, fljótt á litið, en þegar
betur var að gáð, komu í ljós
sameiginlegir fletir á persónuleika
þeirra, eins og t.d. það, að báðir
lifðu þeir eftir reglunni í Brekku-
kotsannái: „Vertu kjur heima hjá
þér, svo þú finnist, ef kallað
verður á þig.“ Þeir voru líkt og
útsetning eftir meistarann Johann
Sebastian Bach: raddirnar virðast
óskyldar og fara jafnvel hvor í
sína áttina, en þegar þær eru
sungnar saman, verður úr hinn
ágætasti samhljómur. Það er erf-
itt að þurfa að sjá á bak slíkum
öðlingum.
Vel man ég héraðsfundina og
prestafélagsfundina með þessum
góðu vinum. Það voru fallegir
septemberdagar með vestfirskar
fjallseggjar mjallhvítar efst, eins
og Skaparinn hefði dregið snjólín-
una með reglustiku. Himininn var
oft heiður, en þá verða litir með
þeim eindæmum, að vér sjáum
ekki hliðstæðu slíks í þessu lífi.
Stundum héldum við þessa
fundi í Flókalundi við Vatnsfjörð,
þar sem súpur verða betri en í
öðrum stöðum. Ellegar við fund-
uðum á Hrafnseyri við Arnar-
fjörð; bærinn felur sig fyrir mjórri
strandlengjunni, þar sem vegur-
inn liggur, uns allt í einu þú ert
staddur í grænu túni.
Séra Sigurður Kristjánsson var
sama prúðmennið í kirkju sem
utan. Prestsverk öll vann hann af
látleysi og smekkvísi. Líkræður
flutti hann margar frábærilega
góðar, svo ég heyrði. Hann var
raddmaður mikill og söngvinn og
nutu þeir hæfileikar sín vel í
altarisþjónustu hans. Fagrar voru
húskveðjurnar tvær, sem hann
hélt í tilefni af fráfalli Bjarna og
Bjargar, sæmdarhjónanna í Vig-
ur.
Hinn 3. júlí 1954 gekk séra
Sigurður að eiga Margréti Haga-
línsdóttur, bónda í Sætúni í
Grunnavík Jakobssonar, mikla
ágætiskonu. Þeim varð þriggja
dætra auðið, sem allar eru foreldr-
um sínum til sóma: Agnes, stund-
ar nám við guðfræðideild Háskóla
Islands, gift Hannesi Baldurssyni,
hljómlistarmanni, þau eiga einn
son; Hólmfríður, píanósnillingur
við nám í Múnchen í Þýskalandi,
heitbundin Sigurði Grímssyni,
kvikmyndagerðarmanni, og Rann-
veig Sif, nemandi í föðurgarði,
mikill sólargeisli í húsi. Syni frú
Margrétar, Smára menntaskóla-
kennara Haraldssyni, gékk próf-
astur í föðurstað.
Þegar hann lét af embætti,
fluttist hann suður með fjölskyldu
sína, og settist að í eigin húsnæði
við Drápuhlíð 8 í Reykjavík. Þegar
heilsan leyfði, sat húsbóndinn á
efri hæðinni við skriftir, því að
Grunnvíkingafélagið fól honum að
rita byggðarsögu Grunnavíkur-
hrepps.
„Láttu nú senda mér skrá um
bækur í eigu Grunnavíkurpresta-
kalls í tíð séra Jónmundar", var
meðal þess síðasta, sem hann
sagöi við mig, þegar ég heimsótti
hann kringum Jónsmessuna í
sumar.
Á neðri hæðinni skartar þriggja
metra langur flygill af bestu gerð,
sem hann keypti á síðustu ísa-
fjarðarárunum handa dætrum
sínum að æfa sig á. Sjálfur var
hann mikiil unnandi tónlistar,
ákaflega músíkalskur og einn
traustasti kraftur Karlakórs Isa-
fjarðar og Sunnukórsins um langa
hríð. Stjórnandi kóranna, kennari
dætra hans og góðvinur og sam-
starfsmaður lengi, Ragnar H.
Ragnar, náði slíkum árangri með
þessa nemendur sína sem aðra þá,
sem á annað borð geta lært og
nenna að æfa sig, að öflun góðs
hljóðfæris var orðin höfuðnauð-
syn. Og það stóð ekki heldur á því.
Fyrir ofan flygilinn í Drápu-
hlíðinni hangir myndin af séra
Óla heitnum Ketilssyni. í þessari
stofu endurlifi ég andrúmsloft
minna góðu hveitibrauðsdaga í
prestskap.
Ég þakka góðum Guði fyrir
eftirminnilegan vin og sendi fjöl-
skyldu hans mínar innilegustu
samúðarkveðjur.
Gunnar Björnsson.
sóknarprestur.
Nú, þegar sr. Sigurður Krist-
jánsson fyrrum prófastur á ísa-
firði er af dögum, leita ýmsar
hugsanir á, sem áður hafa verið á
baksviði vitundarinnar. Fyrir mig,
sem varð til þess að taka upp
merki krossins, þar sem hann
hafði borið það í löngum áfanga af
þreki og karlmennsku, er fráfall
hans áminning um að starfsævin
er í raun aðeins stutt vaka og nota
ber sérhverja stundina „á meðan
enn heitir í dag“.
Það er mér nú undrunarefni, að
sr. Sigurður skuli eiga þau tök í
mér, sem ég finn, því við erum
ekki samferðamenn. Hann var í
gær, ég er í dag. En einhvern
veginn er það nú svo, að það tengir
mann við annan með merkilegum
hætti að ganga inn í þjónustu
hans. Að öllu því sem ég hef vikið
sem sóknarprestur á ísafirði, hef-
ur sr. Sigurður komið áður og sett
sitt mark á. í augum manna hér
var varla um annan prest að ræða
en sr. Sigurð, enda man aðeins
minnihluti sóknarbarna annan
prest. Og það mark sem hann set.ti
á, var gott og hefur aflað honum æ
meiri virðingar í mínum augum,
sem ég sé það víðar og betur.
Hann verður okkur kollegum hans
tákn hins trúa þjóns, sem alltaf
vakti; ímynd föðurleika og trú-
festi; fyrirmynd um hina fágætu
starfsdyggð þolinmæðinnar.
Það er fagurt að heyra fólk bera
því vitni, hvernig hann græddi
sár, sem sviðu af nístandi bitur-
leik og það vekur starfshug að
finna, hve víða hann flutti frið og
sátt. Hér vestra hafa fáir, ef
nokkrir menn, horn í síðu prests
en flestir taka honum vel, þetta er
sr. Sigurði að þakka og margan
góðkunningja á hann hér, sem er
fús að bera honum góða sögu. Þá
verður oftlega fyrst fyrir að minn-
ast á góðlátlega kímni hans og
hnyttileg tilsvör. Það var vissu-
lega þægilegt að umgangast hann.
Eitt atvik er mér jafnan efst í
huga, þegar ég hugsa til sr.
Sigurðar, og það var þegar við
fundumst á miðju matsalargólfi á
prestastefnunni á Eiðum 1977. Þá
var ég prestur á Seyðisfirði. Ys
var og þys allt í kring og við
höfðum ekki enn fundist til að
heilsast. Við vorum báðir í léttu
skapi yfir að hitta alla kollegana á
svo fögrum stað.Og formálalaust
segir hann við mig: „Sækirðu ekki
um ísafjörð í haust?“ Spurningin
kom flatt upp á mig, því ég hafði
ekki leitt hugann að því sérstak-
lega um sinn, en svara þá að
bragði: „Jú, auðvitað." „Ja, sérðu
til,“ sagði hann, „þeir þurfa nefni-
lega að fá stóran prest, því þeir
eru óvanir að þurfa mikið að vera
að gá eftir honum." — Ég trúi því
nú að með þessum hætti hafi hann
smurt mig! (eins og það er orðað í
Gamlatestamentinu), til að verða
eftirmaður sinn á ísafirði, og því
þakka ég Guði fyrir sr. Sigurð.
Það gera líka söfnuðir þeir, sem
hann þjónaði hér vestra, Hnífs-
dals- og ísafjarðarsöfnuðir nutu
þjónustu hans í hálfan fjórða
áratug en Súðvíkingar frá því er
prestslaust varð þar fyrir 15
árum. Honum fylgja héðan af
heimi margar góðar bænir og með
okkur lifa mætar minningar. Kon-
unni hans, sem var honum valinn
lífsförunautur, frú Margréti
Hagalínsdóttur, færum við hér
vestra samúðarkveðjur, sem og
dætrum hans og fóstursyni og
biðjum algóöan Guð að helga
söknuð þeirra og trega. „Guði séu
þakkir, sem gefur oss sigurinn
fyrir Drottinn vorn Jesúm Krist."
Blessuð sé minning sr. Sigurðar
Kristjánssonar.
Jakob Hjálmarsson.
Ritstjóri ættfræðiverksins
„Æviskrár Grunnvíkinga", séra
Sigurður Kristjánsson fyrrum
prófastur á Isafirði, er látinn.
Ritstjórnina stundaði hann af
mestu alúð og vandvirkni. Löng-
unin var svo sterk að gera þar
gagn, og opin augun fyrir þörfinni
á því að þetta mikilvæga ætt-
fræðiverk Grunnvíkinga yrði að
veruleika, að í þetta verk lagði
hann allt það bezta, sem hann átti
til, oft sárþjáður.
Dýrasta perlan, eiginkona hans,
er fædd í Grunnavík, og þvi svo
mikils um vert að greiða því götu.
Grunnvíkingar eru þakklátir fyrir
hans mikla verk, jafnframt þakk-
látir fyrir að hafa átt vináttu hans
og margra ára nána viðkynningu.
Frá séra Sigurði og frú Margréti
hefir svo margt borist gott, mik-
ilsvert, uppbyggilegt og ástúðlegt
að Grunnvíkingum endist vel og
lengi bjarminn af því.
Séra Sigurður Kristjánsson var
hamingjumaður í lífi sínu. Hann
naut ástsældar og virðingar safn-
aða sinna, og starf hans meðal
þeirra í hávegum haft.
Heimilislíf hans var sann-far-
sælt,* ástúðlegra samband milli
manns og konu, foreldra og barna,
en það var get ég ekki hugsað mér.
Heimili frú Margrétar og séra
Sigurðar var sannkallað kærleiks-
heimili.
Prófasturinn séra Sigurður var
góður maður, guðhræddur, kapps-
fullur, vægur maður og góðgjarn,
orðlagður sæmdarmaður, reglu-
samur og vandaður.
Frænku minni frú Margréti
ljósmóður frá Sætúni í Grunnavík,
dætrum þeirra hjóna, Agnesi,
Hólmfríði og Rannveigu Sif, votta
ég dýpstu samúð. Bið séra Sigurði
Guðs blessunar í æðri heimi.
Helgi Vigfússon