Morgunblaðið - 14.09.1980, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1980
plnrgtw Útgefandi tttbifeUÞ hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjorn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar. Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintaklö.
Framkoma þriggja tals-
manna Alþýðubanda-
lagsins í Flugleiðamálinu,
þeirra Baldurs Óskarsson-
ar, Ólafs Ragnars Gríms-
sonar og Arnmundar
Bachmans, hefur almennt
verið fordæmd. í forystu-
grein Tímans, málgagns
Steingríms Hermannsson-
ar, samgönguráðherra, eru
tveir þeir fyrstnefndu
gagnrýndir harkalega og
látið að því liggja, að Ragn-
ar Arnalds, fjármálaráð-
herra, geti ekki setið at-
hafnalaus vegna aðgerða
eftirlitsmanns hans hjá
Flugleiðum. í forystugrein
Tímans í gær segir um
þetta tiltekna atriði: „Eins
og tilefni hefur nú verið
gefið, hvílir óneitanlega
mikil ábyrgð á herðum
fjármálaráðherrans, enda
hefur trúnaði verið brugðið
við hann, bæði sem stjórn-
málamanns og persónu-
lega. Enda þótt Ragnar
Arnalds kunni að vera lít-
illátur maður og sé umhug-
að um að valda ekki urg í
forystu flokks síns, hlýtur
hann þó að verja sjálfan sig
þeim álitshnekki, sem því
fylgir að hafast ekki að,
þegar hann er óvirtur svo
yopinberlega af trúnaðar-
manni sínum og flokksfé-
laga.“
Þessi orð í forystugrein
Tímans verða ekki skilin á
annan veg en þann, að
málgagn Steingríms Her-
mannssonar hvetji mjög
eindregið til þess, að Bald-
ur Óskarsson verði settur
af sem eftirlitsmaður fjár-
málaráðherra hjá Flugleið-
um. Sú krafa verður nú
stöðugt almennari og það
er rétt hjá Tímanum, að
fjármálaráðherra verður
fyrir miklum álitshnekki,
ef hann leysir Baldur
Óskarsson ekki frá störf-
um.
Tíminn lítur raunar svo
á, að þetta sé ekki einungis
vandamál fjármálaráð-
herra, heldur ríkisstjórnar-
innar allrar, er blaðið segir:
„Vandi ríkisstjórnarinnar
er sá, að eftir þetta munu
fáir taka mark á trúnaði
eða þeirri fyrirhöfn að hafa
trúnaðarmenn yfirleitt, ef
ekki verður tekið í taumana
nú. Eftir þetta munu menn
heldur ekki sjá ástæðu til
að virða þann trúnað, sem
forystumönnum þingflokka
hefur hingað til verið sýnd-
ur í ýmsum mikilsverðum
málum, í trausti þess að
þeir að sínu leyti haldi
trúnað." Þetta er rétt. Hver
treystir sér til að sýna
formanni þingflokks Al-
þýðubandalagsins, Ólafi
Ragnari Grímssyni, ein-
hvern trúnað?
En það er ekki einungis
Ragnar Arnalds, fjármála-
ráðherra, sem stendur
frammi fyrir því að þurfa
að leysa flokksbróður sinn
frá störfum. Svavar Gests-
son, félagsmálaráðherra,
verður að snúa sér að sama
verkefni. í Morgunblaðinu í
fyrradag birtist frétt, sem
vakið hefur mikla athygli.
Þar kemur fram, að Arn-
mundur Bachman, aðstoð-
armaður félagsmálaráð-
herra, hefur á fundi með
flugfreyjum innt þær eftir
því, hvort þær mundu nota
verkfallsheimild, sem þær
hefðu aflað sér og jafn-
framt bent þeim á þann
möguleika að tilkynna
veikindi 1. desember, dag-
inn, sem uppsagnir flugliða
eiga að koma til fram-
kvæmda. Ekki þarf að hafa
mörg orð um þessar at-
hafnir Arnmundar Bach-
man. Félagsmálaráðuneyt-
ið er ekki rétti vettvangur-
inn fyrir athafnir af þessu
tagi. Og það er auðvitað
alveg ljóst, að félagsmála-
ráðherra getur ekki látið
það viðgangast, að aðstoð-
armaður hans ýti undir
ólögmætar verkfallsað-
gerðir. Með framkomu af
þessu tagi er skapaður slík-
ur trúnaðarbrestur, að að-
rir aðilar, sem eiga sam-
skipti við félagsmálaráðu-
neytið, ráðherrann og
aðstoðarmann hans hljóta
að velta því fyrir sér, hvort
hægt sé að eiga hreinskipt-
in samskipti við þessa að-
ila. Svavar Gestsson á ekki,
fremur en Ragnar Arnalds,
annan kost en þann að
leysa aðstoðarmann sinn
frá störfum. Geri þeir það
ekki, verður að líta svo á,
að þeir leggi blessun sína
yfir athafnir þeirra og þar
með bera þeir fulla ábyrgð
á þeim.
Framkoma þessara
tveggja Alþýðubandalags-
manna, sem gegna trúnað-
arstöðum á vegum íslenzka
ríkisins, er með þeim hætti,
að ekki verður við unað.
Um Ólaf Ragnar Grímsson
gegnir nokkuð öðru máli.
Hann hefur með orðum
sínum og athöfnum í Flug-
leiðamálinu skaðað fyrir-
tækið út á við og stuðlað að
því að stofna atvinnuöryggi
starfsmanna fyrirtækisins
í hættu. Svo virðist, sem
flokksbræður hans hafi
þaggað niður í honum um
sinn. En pólitískir and-
stæðingar Alþýðubanda-
lagsins hljóta að vona, að
þögn Ólafs Ragnars um
málefni lands og þjóðar
almennt standi ekki lengi.
Enginn er eins afkastamik-
ill við að reyta fylgið af
Alþýðubandalaginu og ein-
mitt Ólafur Ragnar Gríms-
son.
Trúnaðarbrot veldur
ríkisstjórn erfiðleikum
j Reykjavíkurbréf
*»♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 13. september ♦♦♦•♦♦*
.. hengi á
vegginn
fridarskjöld“
Heiðrekur Guðmundsson skáld
varð sjötugur 5. sept. sl. Hann var
kominn á fertugsaldur, þegar
hann kvaddi sér hljóðs á skálda-
þingi, og segir sjálfur svo frá, að
gjörólík lífsreynsla og þungbær —
langvinnt atvinnuleysi og hafði
fyrir konu og barni að sjá á
Akureyri — hafi valdið því, að
hann hlaut að taka öll sín fyrri
lífsviðhorf til endurskoðunar.
Brjóta þau til mergjar. Og í ljósi
þessarar nýju reynslu gat ekki hjá
því farið, að áherzluatriðin og
niðurstöðurnar yrðu aðrar. Ádeil-
an er hvöss og hnitmiðuð í Arfi
öreigans, er út kom 1947 og vakti
mikla athygli.
Lífsbaráttan var á stundum
hörð hjá Heiðreki Guðmundssyni
og hann hefur notað sterka liti og
drættirnir eru skarpir. Honum
kippir í kynið við föður sinn að
tala tæpitungulaust. En með ár-
unum hefur rómurinn mildazt og
yrkisefnin verða önnur. Maðurinn
sjálfur verður æ oftar viðfangs-
efnið — og fá skáld segja jafnmik-
ið af sjálfu sér í Ijóðum sínum og
Heiðrekur. Mörgum finnst, að
hans nýjustu bækur, Langferðir
1972 og Skildagar 1979, séu jafn-
framt hans beztu bækur — svo
síungur er hann í verkum sínum
fram á þennan dag.
„Vopnum hendi í hafsins auga,
hengi á vegginn friðarskjöld.
Geng svo út því enn er fagurt
• ævi minnar sumarkvöld,"
segir hann og kveður „mildan
dóm“ yfir „kenjum keipabarna".
Heiðrekur Guðmundsson hefur
vel varðveitt og ávaxtað arf öreig-
ans frá Sandi; bændamenningin
náði að festa rætur í mölinni.
Meðan þannig tekst að halda
þræðinum, svo að samhengið rofn-
ar ekki né skírskotun einnar
kynslóðar til annarrar, þrátt fyrir
ólíka lífsreynslu, lifir íslenzka
þjóðin líka áfram, þótt bögsulega
gangi um hríð.
Uppgjör viö
sjálfan sig?
Heiðrekur Guðmundsson leynir
því ekki, að uppgjörið mikla eftir
atvinnuleysið á Ákureyri hafi orð-
ið sárt — en það var óumflýjan-
legt. Og því aðeins hafði það gagn
og tilgang, að það var hreinskilið
og hlífði engu.
Svavar Gestsson skrifaði mikla
grein í Þjóðviljann fyrir viku, þar
sem að sumu leyti kveður við
annan tón en áður. Enginn vafi er
á því, að rótin að þessum breytta
þankagangi liggur í gegnum sess-
una á ráðherrastólnum. Maðúrinn
hefur sem sé lært það af nær
tveggja ára setu í þessum mjúka
sessi, að lífið er töluvert öðru vísi
en hann sá það úr ritstjórnar-
kytru Þjóðviljans — gluggarnir á
stjórnarráðinu eru stærri og vísa í
fleiri áttir.
Þótt grein Svavars Gestssonar
af þessum sökum hafi vakið
nokkra athygli, er miklu fremur
að menn hendi gaman að „nýju
fötunum keisarans" en taki ræð-
una alvarlega. Til þess er hún of
götótt að hún geti markað nokkur
þáttaskil í þroska, boðskapurinn
of gagnsær tækifærisboðskapur
til þess að nokkrum detti í hug, að
til alvarlegs uppgjörs hafi komið í
kolli ráðherrans. Hann víkur að
vísu frá fyrri kennisetningum, en
hann gerir það aðeins af því að
starf hans gerir það óhjákvæmi-
legt að hann horfist í augu við
raunveruleikann, a.m.k. af og til.
Margvísleg
mistök
I grein sinni viðurkennir Svavar
Gestsson undir rós margvísleg
mistök sín á liðnum árum. M.a.
þegar hann segir: „Núna á næstu
vikum og mánuðum mun ríkis-
stjórnin leggja á það þunga
áherzlu að vinna að alhliða stefnu-
mótun í efnahagsmálum, þar sem
tekið er á vandamálum verðbólg-
unnar, lagður traustari grundvöll-
ur að uppbyggingu atvinnulífsins
og aukinni verðmætasköpun og
jafnframt á nauðsyn þess að
breyta til í ákvörðunarkerfi ís-
lenzkra efnahagsmála." Hann
bætir að vísu við: „Það er reyndar
mín skoðun, að sá vinnuhópur í
efnahagsmálum, sem stjórnar-
flokkarnir komu á laggirnar fyrr á
þessu ári, hafi unnið ákaflega
þarft verk með því að benda á
ýmsar kerfisbreytingar í efna-
hagsmálum," en fylgir þessum
orðum sínum ekki eftir nema með
frösum, svo að þau detta niður
innihaldslaus. Það hefur ekki
vantað „vinnuhópa", „ráðherra-
nefndir" eða annað þvílíkt þessi
tvö ár, sem Svavar Gestsson hefur
verið ráðherra, en það virðist satt
að segja ekki hafa breytt miklu
um þróun efnahagsmála að öðru
leyti en því að hvað eftir annað
hefur verið klipið duglega af þeim
bita kökunnar, sem launþegar
höfðu samið um sér til handa í
sólstöðusamningunum. Að öðru
leyti hefur engin samstaða orðið
um aðgerðir gegn aðsteðjandi
vanda í þessum ríkisstjórnum. —
Það er því ekki vonum fyrr, þótt
Svavar Gestsson tali um það núna,
að þörf sé á því að ríkisstjórnin
vinni „að alhliða stefnumótun í
efnahagsmálum, þar sem tekið er
á vandamálum verðbólgunnar,
lagður traustari grundvöllur að
uppbyggingu atvinnulífsins og
aukinni verðmætasköpun ...“
Hann metur það áreiðanlega rétt,
að launþegar myndu una kjara-
skerðingunni betur, ef slíkrar við-
leitni yrði vart hjá ríkisstjórninni.
.. Traust og
örugg utan-
ríkisverzlun“
í grein sinni kemst Svavar
Gestsson svo að orði: „Ein af
forsendum þess að unnt sé að lifa
mannsæmandi lífi á íslandi og
hornsteinn traustrar efnahagsst-
efnu er traust og örugg utanríkis-
verzlun. Islendingar þurfa að gæta
þess jafnan í sínum utanríkis-
viðskiptum að hafa sem fjölbreyti-
legasta markaði.“
Þetta eru sjálfsagðir hlutir af
vörum „borgaralega þenkjandi
manna", en þegar Svavar Gests-
son er annars vegar horfir málið
öðru vísi við. Fyrir rúmum tveim
árum efndi flokksbróðir hans,
Guðmundur J. Guðmundsson, til
útflutningsbanns, sem hafði það
pólitíska markmið að steypa ríkis-
stjórn Geirs Hallgrímssonar, en
eins og síðar hefur komið á
daginn, hafði ekkert með kjara-
mál að gera — slagorðið um
„samningana í gildi" var aldrei
virði þess pappírs, sem það var
prentað á, nema til atkvæðaveiða.
Sem ritstjóri Þjóðviljans studdi
Svavar Gestsson þessi skemmdar-
verk á markaðshagsmunum okkar
erlendis dyggilega og hefur raunar
aldrei fengizt til þess að viður-
kenna þau spjöll, sem þá voru
unnin. Á hinn bóginn hikaði hann
ekki við að setja gerðardómslög á
sjómenn rúmlega ári síðar.
Ríkisstjórnir Ólafs Jóhannes-
sonar og Gunnars Thoroddsens
hafa á margan hátt valdið útflutn-
ingsatvinnuvegunum óbætanlegu
tjóni. Sú fyrri missti niður osta-
markað í Bandaríkjunum fyrir
tóma handvömm, sem bændur
súpa nú seyðið af. Hin síðari hefur
m.a. setzt svo á skinnaiðnaðinn, að
þar hefur verið um ástæðulausan
samdrátt að ræða á erlendum
mörkuðum, sem tekizt hafði að