Morgunblaðið - 14.09.1980, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1980
21
„Þetta er kínversk fram-
leiðsla," sögðu gestgjafar okkar
borgarfulltrúanna með nokkru
stolti, þegar við spurðum þá að
því, hvar þeir væru framleiddir,
stóru, svörtu fólksbílarnir, sem í
hverri borg biðu okkar og voru
okkar aðalfarartæki á milli húsa
í kínverskum borgum. Rétt er
það, að Kínverjar hafa komið á
fót hjá sér nokkrum bílaiðnaði.
Aðalframleiðslan er strætis-
vagnar og vöruflutningabílar og
fólksbílar, til afnota fyrir sér-
staka embættismenn. Aðrir
fólksbílar eru fluttir inn, aðal-
lega frá Japan, en eitthvað frá
Rússlandi.
Kínverjar leggja nú í auknum
mæli áherzlu á iðnvæðingu og
iðnaður myndar vaxandi hluta
þjóðartekna. Árið 1949 (bylt-
ingarárið) var iðnaður um 30%
þjóðarframleiðslunnar, en er nú
kominn yfir 70%. fflest iðnfyrir-
tæki eru í eigu ríkisins, en
kommúnurnar eiga þó allmikið
af smærri iðnfyrirtækjum og eru
slík fyrirtæki rúmlega milljón
talsins.
Ymiskonar handiðnaður og
léttur iðnaður er ævaforn í Kína.
Þar má t.d. nefna vefjariðnað,
aðallega úr bómull og silki. Fyrir
4000 árum hófu Kínverjar að
vefa úr silki og búa til klæði og
um 200 f. Kr. varð silki mikilvæg
útflutningsvara í Kína. Þessi
iðngrein hvílir því á gömlum
merg og byggir á þjóðlegri hefð,
sem ekki hefur verið rofin, þrátt
fyrir byltingar og breytingar á
stjórnarfari. Sama má segja um
kínverskan postulínsiðnað og
annan listiðnað. Á ferðalagi
okkar um Kína heimsóttum við
ýmsar listiðnaðarverksmiðjur,
þar sem sjá mátti margt fallegt
handbragðið. Einkenni þessara
Birgir ísl. Gunnarsson - Úr Kínaferð:
verksmiðja var eins og víðar í
Kína, mannmergðin. Fólkið sat í
röðum og vann í höndunum hina
fegurstu listgripi, sem seldir eru
víða um heim.
Margvíslegur annar iðnaður
hefur þróazt í Kína undanfarin
ár. Járn- og stáliðnaður er t.d. í
miklum vexti. Eitt gleggsta
táknið um stálframleiðslu Kín-
verja er stærsta brú Kína, sem
liggur yfir Changjiang-fljótið
hjá borginni Nanjung. Brúin er
6.772 m löng og byggð úr stáli,
sem framleitt var í Kína. Þegar
við skoðuðum þessa miklu brú,
sögðu Kínverjar okkur frá því,
að búið hefði verið að gera
samninga við Rússa um allt stál
í brúna. Árið 1960 rufu Rússar
alla viðskiptasamninga við Kína
og neituðu að selja þeim stálið.
„Það varð til þess, að við gerðum
sérstakt átak í eigin stálfram-
leiðslu og framleiddum sjálfir
„Kínverjar leggja í vaxandi mæli áherzlu á iðnað. t Shanghai. sem
er mesta iðnaðarborg Kína. hefur verið byggð mikil sýningarhöll,
þar sem sýndur er margvislegur iðnvarningur Kinverja. Hér
útskýrir ein af starfsstúlkum sýningarinnar gang nýrrar spuna-
vélar.“
í kínverskum
iðnfyrirtækjum
allt stálið í brúna. Þessi hefnd-
araðgerð Rússa varð okkur sér-
stakur hvati til að endurskipu-
leggja stálframleiðsluna og því
snerist hún okkur til góðs,“
sögðu gestgjafar okkar.
Stálið er síðan grundvöllur
margskonar framleiðslu eins og
skipasmíði, hergagnaframleiðslu
og margvíslegs vélaiðnaðar.
Margskonar annar iðnaður fer
vaxandi í Kína, sem ekki er rúm
til að telja upp hér, en nefna má
efnaiðnað, framleiðslu á bygg-
ingarefni o.fl. Kínverjar fram-
leiða mikla orku og eru sjálfum
sér nógir í þeim efnum. Árið
1978 framleiddu þeir 256.550
milljón kílóvattstundir af raf-
magni, en aflstöðvar þeirra
ganga ýmist fyrir kolum, olíu,
vatnsafli eða gufuafli. Kína er
ríkt af kolum og olíu flytja
Kínverjar út.
Stærsta iðnaðarborgin í Kína
er Shanghai. Þar heimsóttum
við eina af hinum fjölmörgu
verksmiðjum sem í borginni eru.
Var það ein af 7 sjónvarpstækja-
verksmiðjum þar í borg. Heim-
sóknin þangað var með líku sniði
og heimsóknir í aðrar stofnanir í '
Kína. Fyrst vorum við leiddir til
sætis í móttökusal, þar sem allir
fengu raka klúta til að þurrka
sér um hendur og andlit og kom
það sér vel í hitanum. Síðan var
borið fram te og framkvæmda-
stjóri verksmiðjunnar skýrði
starfsemina og svaraði fyrir-
spurnum okkar. Síðan var geng-
ið um verksmiðjuna og fram-
leiðslan skýrð á staðnum. Að
lokum var aftur setzt í móttöku-
salinn, klútarnir komu á nýjan
leik og meira te.
Þessi verksmiðja mun fram-
leiða á þessu ári 250 þúsund
svart/hvít sjónvarpstæki í
þremur stærðum, þ.e. 9“, 12“ og
19“. Sérstök gæðasamkeppni fer
fram á milli verksmiðja á 2ja
ára fresti og hafði þessi verk-
smiðja fengið sérstök verðlaun í
síðustu samkeppni. „Samt
standa gæðin að baki sjónvarps-
framleiðslu annarra þjóða,"
sagði framkvæmdastjórinn af
þeirri hreinskilni, sem mér
fannst einkenna Kínverja, þegar
þeir ræddu vandamál sín, „en við
stefnum stöðugt að bættri fram-
leiðslu." Það, sem einkenndi
framleiðsluaðferðirnar, var mik-
il handavinna. Sjálfvirkni var
lítil, en þó var unnið við færi-
bönd, sem færðu tækin frá
manni til manns, þar sem hver
hafði sitt handbragð að vinna.
I Shanghai hefur verið byggð
mikil sýningarhöll, þar sem
sýndar eru þær iðnaðarvörur,
sem framleiddar eru í borginni.
Athyglisvert var að ganga þar
um sali og sjá hina fjölbreyttu
iðnaðarframleiðslu, sem sýndi
glögglega, að á mörgum sviðum
eru Kínverjar að komast í
fremstu röð með framleiðslu
sína og afköst og gæði aukast ár
frá ári.
vinna á löngum tíma, með mikilli
fyrirhöfn og tilkostnaði. Á þessu
sumri kom til stöðvunar frysti-
húsanna vegna rekstrarörðug-
leika. Um þessi mál fórust flokks-
bróður Svavars Gestssonar, Ólafi
Gunnarssyni á Neskaupstað svo
orð í Tímanum sl. fimmtudag:
„Við höfum gert allt sem við
getum til að koma stjórnvöldum í
skiining um vanda fiskiðnaðarins,
sem nú er rekinn með verulegu
tapi. Hið eina sem við eigum eftir
að gera er að stöðva reksturinn.
Ég tel það algjört hneyksli ef við
þurfum að stöðva starfsemina,
sem heldur uppi atvinnu í heilum
byggðarlögum, til þess að koma
mönnum í skilning um, að eitt-
hvað sé að. Vandinn er miklu
meiri en virðist takast að koma
stjórnvöldum í skilning um. Og
staðreyndin er sú að þessar að-
gerðir sem ríkisstjórnin hefur
þegar gripið til í sumar hafa haft
afskaplega lítið að segja."
Svona standa sem sagt málin.
Félagsmálaráðherrann, Svavar
Gestsson, er að byrja að grilla í
eitt Og annað, sem var í algjörri
þoku fyrir ritstjóranum Svavari
Gestssyni. M.a. það, að forsenda
bættra lífskjara er aukinn af-
rakstur þjóðarbúsins, sem Geir
Hallgrímsson hefur verið manna
duglegastur við að reyna að koma
honum í skilning um. En hitt
hefur ekki enn lokizt upp fyrir
ráðherranum, að það er í hans
verkahring að skapa framleiðslu-
atvinnuvegunum eðlileg rekstr-
arskilyrði.
Óttinn við
stóriðjuna
Eitt skýrasta dæmið um það, að
uppgjör Svavars Gestssonar við
sjálfan sig er næsta þokukennt og
óhreinskilið, er afstaða hans til
stóriðjunnar: „Það þarf ekki að
taka það fram, að leiftursóknar-
öflin myndu ekki láta sér nægja að
draga hér verulega niður lífskjör
með því að skerða kaup og kaup-
mátt og skera niður félagslega
þjónustu, stefna þeirra er einnig
sú að leiða hingað til vegs erlend
stórfyrirtæki í stórum stíl og að
reyra þjóðina enn fastar við ein-
hliða alþjóðlegan markað auð-
stéttarinnar, sem nú riðar sums
staðar til falls. íslendingar eiga að
hafa lært það úr sögu lýðveldisins,
að það er hægt að takast á við
vandamálin á íslenzkum forsend-
um ef menn standa saman á þeim
tímum þegar mest á ríður. Um það
er landhelgismálið skýrast dæmi.“
Geir Hallgrimsson rak enda-
hnútinn á farsæla lausn landhelg-
ismálsins eins og allir vita og er
vel tilefni til að rifja það upp. —
Annars er þessi klausa dæmigerð
fyrir „ritstjórastíl" Svavars
Gestssonar. Nú liggur það fyrir,
að stóriðjufyrirtækin greiða að
jafnaði hærri laun en annar at-
vinnurekstur í landinu og vinnu-
aflið er þar stöðugra. Menn óttast
m.ö.o. að þau svæði, sem verði út
undan í stóriðjuuppbyggingunni,
verði láglaunasvæði í framtíðinni.
Sjálfur hefur Svavar Gestsson æ
ofan í æ staðið að því sem
ráðherra að skerða kaup og kaup-
mátt og gengið svo langt í þeim
efnum að krefjast þess af sjó-
mönnum að þeir afsöluðu sér
launagreiðslum, til þess að eðli-
legum umbótum í öryggismálum
þeirra á höfum úti yrði komið í
framkvæmd. — Annars er þetta
steinbarn að verða býsna fyrir-
ferðarmikið í maga ýmissa al-
þýðubandalagsmanna, að það sé
„óíslenzkt," eða merki um „auð-
hyggju“ ef menn vilja láta þann
draum Einars Benediktssonar
rætast, að fallvötnin yrðu beizluð
til að bæta lífskjörin í landinu.
Við eigum enga aðra kosti, ef
við viljum á annað borð hefja
lífskjörin hér upp á sama plan og
þau eru á í helztu nágranna- og
viðskiptalöndum okkar, sem við
viljum bera okkur saman við. Og
það eru einmitt þau lönd, þar sem
lífskjörin eru best og frelsið mest
til allra hluta.
99Ad varnir
bresti ekki
innan frá“
Það er ekki undarlegt þótt
Svavar Gestsson leggi á það
áherzlu, að menn verði að „standa
saman á þeim tímum þegar mest á
ríður". Sjálfur hvatti hann til
ólöglegra verkfallsaðgerða á sín-
um tíma og þótti eftirsóknarvert,
ef „alþingi götunnar" yrði að
verulegu afli hér á landi. Nú
dreymir hann á hinn bóginn að
bráðabirgðalögum og tilskipunum
sé hlýtt möglunarlaust.
I þjóðhátíðarljóði sínu „Tíminn
síar, sagan dæmir" kemst Heið-
rekur Guðmundsson m.a. svo að
orði:
„ — Að varnir bresti ekki
innanfrá,-
er ósk mín dýrust, helguð landi
og þjóð.“
Síðasta áratug, að ekki sé talað
um síðari helming hans, hafa
heilindi ekki aukizt í íslenzku
þjóðlífi. Og sagan kennir okkur, til
hvers það getur leitt í lýðræðis-
ríki, ef það kemst upp í vana að
hlýða ekki settum leikreglum, en
láta duttlunga sína eða stundar-
hagsmuni ráða ferðinni. Þess
vegna er ástæða til þess að taka
orð skáldsins til íhugunar og
brjóta til mergjar þau djúpu
sannindi, sem í þeim felast. Þá
kann að koma í ljós, að fyrir
höndum sé uppgjör í íslenzku
þjóðlífi, sem óumflýjanlegt er að
fari fram og sé jafn miskunnar-
laust hvort sem í hlut á
stjórnmálaflokkur eða verkalýðs-
félag, löggjafarvald eða fram-
kvæmdavald eða uppbygging at-
vinnulífsins. Upp úr þvílíku upp-
gjöri er þess að vænta, að menn
geti frekar fótað sig og þannig
varazt það að varnir „bresti inn-
anfrá".