Morgunblaðið - 14.10.1980, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. OKTÓBER 1980
29
Ragnar Arnalds, f jármálaráðherra:
Eiga skattgreiðendur
á 10 milljörðum án
að taka á sig ábyrgð
öruggra trygginga?
Vegna nokkurra æsingaskrifa í
Morgunblaðinu nú um helgina um
bréf fjármálaráðuneytisins til Flug-
leiða hf. og vegna mikils misskiln-
ings sem virðist ríkja um samþykkt
ríkisstjórnarinnar, sem gerð var um
Flugleiðamálið 16. september s.l. vil
ég taka fram eftirfarandi:
í samþykkt ríkisstjórnarinnar 16.
september s.l. var ákveðið að veita
Flugleiðum hf. bakábyrgð ríkisins
allt að einum og hálfum milljarði ísl.
króna sem svaraði til þeirra tekna
sem ríkissjóður hefur haft árlega af
Atlantshafsflugi Flugleiða. Með
þessum hætti sleppa Flugleiðir við
öll gjöid og skatta af þessum rekstri
og er það fullkomlega eðlilegt, með-
an félagið glímir við stórfelldan
taprekstur á þessari flugleið. Enginn
vafi er á því, að við þetta loforð
verður staðið.
En rétt er að menn geri sér grein
fyrir, að nú er allt annað uppi á
teningnum. Nú er ekki aðeins farið
fram á, að ríkissjóður felli niður
skatta og gjöld af Atlantshafsflugi
heldur er hugmyndin sú, að öll
upphæðin komi til greiðslu úr ríkis-
sjóði á næstu mánuðum. Það sem
áður hét bakábyrgð er nú orðið að
beinum styrkjagreiðslum úr ríkis-
sjóði.
Ég get ekki fallist á þessa stefnu-
breytingu frá fyrri samþykkt ríkis-
stjórnarinnar. Væntanleg bak-
ábyrgð ríkisins verður að taka mið
af raunverulegum rekstri félagsins á
komandi vetri og getur ekki orðið
blind styrkjastarfsemi.
1 öðru lagi er þess krafist til
viðbótar, sem ekki lá fyrir þegar
samþykkt ríkisstjórnarinnar var
gerð, að ríkissjóður taki á sig ábyrgð
á lántöku Flugleiða hf. að upphæð 6
milljarðar ísl. kr. en fyrr á þessu ári
tók ríkissjóður ábyrgð á þriggja
milljarða lántöku félagsins.
Vonandi eru ekki margir sem
ætlast til þess í fullri alvöru að
ríkissjóður axli ábyrgð af lántökum
upp á 10 þúsund milljónir króna á
fáum mánuðum, án þess að tryggi-
lega sé gengið úr skugga um, að þessi
skuldabaggi falli ekki á íslenska
skattgreiðendur í náinni framtíð.
Upphæðin nemur um 250 þúsund
krónum á hverja fimm manna fjöl-
skyldu í landinu, og síst ættu menn
að gleypa slíkar ábyrgðarbeiðnir
hráar, þegar haft er í huga, að
fyrirtækið hefur tapað um 13 millj-
örðum ísl. kr. á aðeins einu og hálfu
ári.
Ég hef áður lýst því yfir, að
Flugleiðir hf. eigi vel fyrir skuldum
miðað við endurmetið verð eigna.
Hins vegar verð ég að benda á, að
það er mikil blekking að telja fólki
trú um, að hægt sé að jafna saman
veðhæfni eigna og endurmetnu verði
eigna.
Fyrir rúmum mánuði lýstu íor-
stjóri Flugleiða hf. og samgönguráð-
herra, Steingrímur Hermannsson,
því yfir í sjónvarpi, að Atlantshafs-
flugið væri fjárhagslega vonlaust
fyrirtæki. Því miður hef ég enga
aðstööu til að dæma um, hvort svo
sé. En vegna íslenskra skattgreið-
enda verður einhvers staðar að
draga línuna, hvar stuðningur ríkis-
ins byrjar og hvar hann endar.
Annar meiri hluti á Alþingi getur þá
breytt þeim dómi.
Ég tel sjálfsagt að veita Flugleið-
um umrædda bakábyrgð í samræmi
við fjrri samþykkt ríkisstjórnarinn-
ar. Ég tel að forystumenn íslenskra
flugmála hafi . unnið merkilegt
brautryðjendastarf á undanförnum
árum og ég óska Flugleiðum hf. góðs
gengis í erfiðri samkeppni á flugi
yfir Atlantshaf.
Hins vegar er best að hafa það á
hreinu, að ég er ekki reiðubúinn að
samþykkja, að ríkissjóður taki á sig
margra milljarða rekstrartap Flug-
leiða hf. vegna flugreksturs, sem
hvorki forstjóri félagsins né sam-
gönguráðherra hafa trú á. Skulda-
baggi ríkissjóðs sem fyrir er, er
sannarlega nógu stór og þarf að
minnka á næstu árum fremur en að
stækka.
Ábyrgð ríkissjóðs á nýjum lántök-
um Flugleiða hf. hlýtur að byggjast
á því, að íslenskir skattgreiðendur
hafi allt sitt á þurru með því að
örugg veð séu sett fyrir væntan-
legum ábyrgðum ríkisins. Því miður
er fjárhagsstaða félagsins á þann
veg í dag að þetta er með öllu
útilokað nema félagið breyti eignum
sínum að einhverju leyti í laust fé,
og breytir þar engu, þótt Morgun-
blaðið æpi með stóryrðum að mér
eða öðrum. Þetta er forystumönnum
Flugleiða sjálfum fullljóst eins og
sjá má af bréfi þeirra til samgöngu-
ráðherra 1. október s.l. þar sem þeir
benda á hvaða eignir og hlutabréf
þeir telja hagkvæmast að selja.
Að sjálfsögðu verður félagið sjálft
að ákveða, hvað verði selt og hverju
það hættir til. Vill það halda Atl-
antshafsfluginu áfram í samræmi
við tilboð ríkisstjórnarinnar frá 16.
september og taka þá áhættu sem
því fylgir? Ábyrgðinni og áhættunni
má ekki velta yfir á skattgreiðendur.
Á það hefur verið bent í þessu
sambandi að ríkisstjórn Luxemborg-
ar muni leggja fram einn og hálfan
milljarð vegna Atlantshafsflugs
Flugleiða. En gera menn sér grein
fyrir því, að áhætta íslenska ríkisins
ef trygg veð fást ekki, yrði sjö
sinnum meiri, eða tíu og hálfur
milljarður. Það samsvarar öllum
áætluðum eignaskatti á einstaklinga
og íslensk félög á næsta ári.
I Flugleiðamálinu hefur þjóðin
horft upp á ýmsar kollsteypur og
óvænt skoðanaskipti, sem að sjálf-
sögðu tengjast óskum og vonum þess
mikla fjölda manna, sem bundið
hefur vonir sínar við áframhaldandi
rekstur Atlantshafsflugsins.
Kjarni þessa máls er sá, að treysti
forysta Flugleiða hf. sér ekki til þess
að taka ábyrgð á Atlantshafsfluginu
án þess að velta byrðinni yfir á
ríkissjóð umfram það sem flest í
samþykkt ríkisstjórnarinnar frá 16.
september s.l., þá er tómt mál að
tala um framhald á þessu flugi, sem
vissulega gæti stefnt flugsamgöng-
um Ísiendinga við önnur lönd í mikla
hættu, ef illa tækist til.
Athugasemd Morgunblaðsins
Aths. ritstj.:
Það eru aðeins til tvær skýringar
á athugasemd fjármálaráðherra,
sem hér er birt. Þær eru þessar:
• Fjármálaráðherra veit ekki hvað
hefur verið að gerast í Flugleiða-
málinu undanfarnar vikur og
þ.á m. hvað hann sjálfur hefur
samþykkt á fundum ríkisstjórn-
arinnar.
• Fjármálaráðherra gerir vísvit-
andi tilraun til þess að blekkja
almenning og telja fólki trú um,
að aðdragandi áframhaldandi
Atlantshafsflugs sé allt annar en
hann raunverulega er.
Morgunblaðið mun ekki leggja
dóm á það, hvor skýringin á við
athugasemd fjármálaráðherra. Að
öðru leyti skal þetta tekið fram:
1. Fjármálaráðherra segir: „Nú er
ekki aðeins farið fram á, að ríkis-
sjóður felli niður skatta og gjöld af
Átlantshafsflugi heldur er hug-
myndin sú, að öll upphæðin komi til
greiðslu úr ríkissjóði á næstu mán-
uðum. Það sem áður hét bakábyrgð
er nú orðið að beinum styrkja-
greiðslum úr ríkissjóði." Hver hefur
farið fram á greiðslur úr ríkissjóði
til Flugleiða? Stjórnendur Flug-
leiða? Ékki hefur það komið fram.
Kjarni málsins er sá, að stjórnendur
Flugleiða tilkynntu ríkisstjórninni.
að þeir neyddust til að leggja niður
Átlantshafsflugið og segja upp
fólki af þeim sökum. Þeir íóru ekki
fram á einn einasta eyri úr ríkis-
sjóði til að halda þvi flugi áfram.
Það var ríkisstjórnin sjálf, þ.á m.
Ragnar Arnalds, fjármálaráðherra,
sem leitaði eftir því við stjórnendur
Flugleiða, að Atlantshafsfluginu
yrði haldið áfram og hét stuðningi
til þess. Ragnar Arnalds og félagar
hans huðu þessa fjármuni fram.
Stjórnendur Flugleiða leituðu ekki
eftir þeim og hafa enn ekki tekið
ákvörðun um, hvort þeir taka við
þeim.
2. Fjármálaráðherra vitnar til yfir-
lýsinga samgönguráðherra og for-
stjóra Flugleiða um að Atlantshafs-
flugið væri „fjárhagslega vonlaust
fyrirtæki". Síðan segir hann: „Því
miður hef ég enga aðstöðu til að
dæma um, hvort svo sé. En vegna
íslenzkra skattgreiðenda verður ein-
hvers staðar að draga línuna, hvar
stuðningur ríkisins byrjar og hvar
hann endar. Hins vegar er bezt að
hafa það á hreinu, að ég er ekki
reiðubúinn að samþykkja að ríkis-
sjóður taki á sig margra milljarða
rekstrartap Flugleiða hf. vegna
flugreksturs, sem hvorki forstjóri
félagsins né samgönguráðhcrra hafa
trú á.“
Hver hefur beðið fjármálaráð-
herra að taka á ríkissjóð margra
milljarða taprekstur Flugleiða?
Hafa stjórnendur Flugleiða borið
fram þá ósk? Hvar og hvenær ?
Fjármálaráðherra veit, að Flugleiðir
hafa ekki óskað eftir því. Það er
ríkisstjórnin sjálf og Ragnar Arn-
alds, fjármálaráðherra, sem hafa
hoðið fram verulega fjármuni til
þess að halda Atlantshafsfluginu
gangandi.
Ef fjármálaráðherra hugnast
ekki dómur samgönguráðherra og
forstjóra Flugleiða um að Atlants-
hafsflugið sé „fjárhagslega von-
laust fyrirtæki“, hvernig stendur
þá á þvi að hann samþykkir i
rikisstjórninni að standa að stuðn-
ingi til þess að halda þessu flugi
áfram? Væntanlega til þess að
tryggja afkomu þess fólks sem
starfað hefur við þetta flug en
mundi missa atvinnu sina ella.
3. Enn segir fjármálaráðherra: „Vill
það (félagið) halda Atlantshafsflug-
inu áfram í samræmi við tilboð
ríkisstjórnarinnar frá 16. september
og taka þá áhættu, sem því fylgir?
Ábyrgðinni og áhættunni má ekki
velta yfir á skattgreiðendur."
Hvað er ráðherrann að fara? Hver
hefur farið fram á það að velta
áhættunni yfir á skattgreiðendur?
Morgunblaðinu er ekki kunnugt
um að slik krafa hafi komið fram.
Hins vegar hafa Flugleiðir farið
fram á ríkisábyrgð og setja eignir
sínar að veði á móti. Ráðherrann
hefur sjálfur sagt, að Flugleiðir eigi
fyrir skuldum.
4. Fjármálaráðherra víkur að beiðni
Flugleiða um ríkisábyrgð og segir,
að íslenzkir skattgreiðendur verði að
hafa allt á þurru í þeim efnum með
öruggum veðum og segir síðan: „Því
miður er fjárhagsstaða félagsins á
þann veg í dag, að þetta er með öllu
útilokað nema félagið breyti eignum
sínum að einhverju leyti í laust
fé ...“ Fjármálaráðherra hefur til-
kynnt, að skipaðir verði sérstakir
matsmenn til þess að meta veðhæfi
eigna Flugleiða. Hvernig stendur á
því, að ráðherrann getur fullyrt
áður en vinnan við matið hefst,
hvað þá að niðurstöður liggi fyrir,
að eignir Flugleiða dugi ekki fyrir
veðum? Hvernig stendur á því að
ráðherrann er að skipa matsmenn úr
því að hann getur kveðið upp úr um
þetta fyrirfram?
Það er auðvitað augljóst af þess-
ari staðhæfingu að fjármálaráð-
herra og félagar hans ætla að reyna
að koma í veg fyrir að Flugleiðir fái
þessa ríkisábyrgð. Afleiðingin af
því yrði sú, að sögn Steingríms
Hermannssonar, að rekstur félags-
ins mundi stöðvast á næstu vikum.
5. Fjármálaráðherra kveðst vona,
að enginn ætlist til þess að ríkissjóð-
ur axli ábyrgð af lántökum upp á 10
þúsund milljónir á fáum mánuðum
„án þess að tryggilega sé gengið úr
skugga um, að þessi skuldabaggi
falli ekki á íslenzka skattgreiðendur
í náinni framtíð".
Það ætlast enginn til þess að
ríkissjóður taki á sig óeðlilegar
ábyrgðir vegna Flugleiða. En úr því
að ráðherrann leggur svo mikla
áherzlu á „örugg veð“ er ekki úr vegi,
að það verði upplýst, gegn hvers
konar tryggingum ríkisábyrgðir
hafa verið veittar á undanförnum
árum. Hafa veðin aidrei farið fram
úr 60% ? Það ættu að vera hæg
heimatök hjá fjármálaráðherra að
upplýsa það.
Hins vegar er sú krafa gerð til
f jármálaráðherra. að hann vinni að
þvi með velvilja að tryggja óhindr-
aðar flugsamgöngur okkar íslend-
inga í stað þess að vinna markvisst
að því að koma því fyrirtæki, sem
fyrir þeim hefur staðið, á kné.
Fjármálaráðherra telur Morgun-
blaðið hafa staðið fyrir „æsinga-
skrifum" og að blaðið hafi „æpt“ að
honum með stóryrðum. Þeir einu,
sem farið hafa með ópum og æsingi
i þessu máli eru sérstakir fulltrúar
og taismenn Ragnars Arnalds í
þessu máli. Ólafur Ragnar Gríms-
son og Baldur óskarsson.
Rækjuveiðar við Grænland ekki
ar gufa einfaldlega upp í hinni
miklu verðbólgu," sagði Gunnar
Snorrason ennfremur.
í Kjarvalssal hafði verið sett
upp sýning á úrvalsmyndum úr
samkeppni skólabarna og afhenti
Gylfi Gislason myndlistarmaður
verðlaun. Fyrstu verðlaun hlutu
saman tvær telpur úr Fossvogs-
skóla, Margrét og Anna. Önnur
bókaverðlaun voru veitt Karolínu
og Björk úr Fossvogsskóla, Stef-
aníu Gísla, Huldu Valsdóttur, og
þeim Önnu Karlsdóttur og Ingi-
björgu Sigurðardóttur úr sama
skóla. Þá hlaut viðurkenningu
Kristín úr Fellaskóla, Guðbjörn
úr Heyrnleysingjaskólanum, Ingi-
björg Sigurðardóttir úr Breiða-
gerðisskóla og úr Hólabrekku-
skóla hlaut viðurkenningu hóp-
verkefni og einnig myndin óskað
eftir rigningu (myndirnar ýmist
merktar fornöfnum, fullu nafni
eða skóla). Verða myndirnar til
sýnis í Fossvogsskóla.
Kl. 3 hófst ráðstefnan um
manninn og hungrið. Fundar-
stjóri var Ellert Schram, en stutt
erindi fluttu: Jón Óttar Ragnars-
son, formaður Lífs og Lands og
Ólafur Mixa, forseti Rauða kross-
ins. Björn Þorsteinsson talaði um
þróunarlöndin, Björn Sigur-
björnsson um baráttu alþjóða-
stofnana, Björn Friðfinnsson um
mörk hins byggilega heims og
Eggert Ásgeirsson um Island og
þróunarlöndin. Þá talaði Jónas
Þórisson um hjálparstarf og
vandamál þess, Bogi Ágústsson
um fjölmiðla og þróunarlöndin,
Elín Pálmadóttir um „að bjarga
einu barni", Gunnar Ólafsson um
menntakerfi og þróunarlönd,
Laufey Steingrímsdóttir um heil-
brigðiskerfi og þróunarlönd, Vífill
Magnússon um kynni af þróunar-
löndum, Eygló Éyjólfsdóttir um
aðstöðu til þróunarlanda og
Tryggvi Emilsson flutti loka:
erindið um Mann og hungur, í
hléi á ræðum söng Ólöf K. Harð-
ardóttir.
Kl. 19.30 hófust pallborðsum-
ræður um efni ráðstefnunnar
undir stjórn Árna Bergmanns og
stóðu til kl. 9. í þeim tóku þátt
Björn Þorsteinsson, Ólafur B.
Thors, Björg Einarsdóttir, Guð-
rún Hallgrímsdóttir, ólafur
Björnsson og Sturla Friðriksson.
Um það leyti sem umræðum
lauk, hófst svokölluð hungurvaka
með mörgum atriðum, sem Þór-
unn Sigurðardóttir kynnti. Var
mikill fjöldi manns í húsinu,
einkum ungt fólk. Hornaflokkur
Kópavogs flutti létta tónlist,
Þorsteinn frá Hamri las Hung-
urljóð, Hljómsveitin Lögbann
flutti frumsamið popp og þjóðlög,
Ásgeir Bragason og hljómsveit
fluttu endurreisnartónlist, léku
m.a. á tréhljóðfæri frá 16. og 17.
öld, félagar úr Alþýðuleikhúsinu
drógu upp satíríska mynd af
garðveizlu, Tinna Gunnlaugsdótt-
ir flutti baráttuljóð gegn hungri,
Bergþóra og Gísli voru með vísna-
söng, Demo flutti Jazzrokk, Sig-
urður Rúnar og félagar músik og
Keltar írsk þjóðlög. Þótti
hungurvakan hafa tekist mjög
vel.
Julianchaah. 13. október.
RÍKISSTJÓRN íslands lýsti ný-
lega áhyggjum sínum við græn-
lenzku iandsstjórnina vegna hugs-
anlegrar ofveiði á rækju við A-
Grænland. fslendingar fóru þó
fram á um leið að fá leyfi til að
senda 5 islenzk rækjuskip á rækj-
umiðin á Dohrnbanka eða að
minnsta kosti eitt rannsóknaskip
svo framarlega, sem rækjuveiðarn-
ar verði ekki stöðvaðar.
Landsstjórnin hafði sjálf áhyggj-
ur af þessum veiðum og því er það
gleðiefni að tilraunaveiðarnar muni
ekki gefa af sér 10 þúsund tonn, en
það var sú tala sem um var talað við
upphaf veiðanna. Þar sem kvótinn
verður ekki notaður til fulls og
vegna áhuga Grænlendinga á ís-
lenzkum rannsóknum á þessum
miðum, en íslendingar hafa vitn-
eskju um rækjumiðin frá fyrri
árum, hefur beiðni íslendinga verið
vel tekið. Einnig er hafður í huga sá
velvilji, sem grænlenzk skip hafa
mætt í íslenzkum höfnum, og sam-
vinna Islendinga og Grænlendinga
um sameiginlega fiskstofna á þess-
um slóðum.
stöðvaðar
Með þessi atriði í huga hefur
landsstjórnin lagt til að þrjú íslenzk
skip fái leyfi til veiðanna Græn-
landsmegin við miðlínu. Málið verð-
ur af hálfu Grænlandsmálaráðu-
neytisins og utanríkisráðuneytisins
danska rætt við nefnd Efnahags-
bandalagsins.
Hcnrik Lund