Morgunblaðið - 18.10.1980, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ.LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1980
11

Liverpool College of Art, og þar
kynntist hann Stuart nokkrum
Sutcliffe, sem hann fékk til að
leika á bassa í hljómsveitinni. Þeir
voru því orðnir fjórir gítarleikar-
ar og einn bassaleikari, þó að
Stuart væri að vísu varla nógu
góður hljóðfæraleikari í saman-
þurði við hina að flestra áliti.
Fyrst í stað léku þeir eingöngu
fyrir vini og kunningja og á
stöðum nálægt heimilum sínum í
Liverpool, svo sem Cavern-
klúbbnum. Þar komust þeir í
kynni við einn kunnasta umboðs-
mann Bretlandseyja, Larry Parn-
es, sem sendi þá í stutta hljóm-
leikaferð um Skotland í fylgd með
söngvaranum Johnny Gentle. Það
var á þessum tíma sem þeir hófu
að kalla sig The Silver Beatles,
„Silfurbjöllurnar", þó þeir að vísu
notuðu jafn oft eða oftar aðeins
styttinguna The Beatles.
Á leið upp á
tindinn
Hljómsveitin var nú óðum að
taka á sig fast form, en þó átti
mikið vatn eftir að renna til
sjávar áður en tindinum yrði náð.
Bítlana vantaði til dæmis enn
trommuleikara, sem tæki fast
sæti í hljómsveitinni. — Hann rak
þó fljótlega á fjörur þeirra, en það
var Pete Best, sonur eiganda
klúbbsins The Casbah Club í
Liverpool. Það hefur vafalítið orð-
ið þeim hvatning á þessum tíma,
að þeim barst um þetta leyti boð
frá Hamborg í Þýskalandi um að
koma þangað og leika. Þeir fóru í
þá ferð, sem raunar varð aðeins sú
fyrsta af fimm þangað.
A þessum tíma voru þeir smám
saman að móta sviðsframkomu
sína og eigin stíl, sem áður en lauk
átti eftir að verða víðfrægur um
alla Evrópu og síðar um allan
hnöttinn. Hin fyrsta heimsókn
þeirra til Þýskalands tók þó skjót-
an endi, er upp komst, að George
Harrison var of ungur til að leika
á börum og skemmtistöðum þar
sem vínveitingar voru leyfðar!
Þeir héldu því aftur heim til
Liverpool, og héldu áfram að þróa
hljómsveit sína og tónlist. Fram-
koma þeirra og tónlist var nú
orðin „ruddalegri" eða „grófari"
en áður, og ekki bar á öðru en það
félli áheyrendum þeirra vel í geð.
Þeir léku næstu mánuði við vax-
andi vinsældir í heimaborg sinni,
en fóru síðan aftur til Hamborgar,
en í þeirri för tóku þeir upp fyrstu
hljómplötu síná. Stuart Sutcliffe
ákvað að fara ekki með í þessa
ferð, heldur ætlaði hann að ljúka
námi sínu í listaskólanum í Liv-
erpool. Það varð til þess að Paul
McCartney tók að leika á bassann,
en því hljóðfæri hefur hann ekki
sleppt síðan. Sutcliffe varð hins
vegar aldrei liðsmaður hljómsveit-
arinnar aftur, en hann lést með
sviplegum hætti í apríl 1962 af
völdum heilablóðfalls.
Eftir heimkomuna úr þessari
annarri Þýskalandsför sinni var
þeim boðið til Brians Epsteins,
sem rak hljómplötuverslun og
hafði oft reynt að koma ungum og
efnilegum tónlistarmönnum á
framfæri við hljómplötuútgáfur.
Hann útvegaði þeim upptökutíma
hjá Decca-fyrirtækinu, þar sem
þeir tóku upp nokkur lög. Bítlarn-
ir héldu hins vegar sjálfir aftur til
Hamborgar skömmu síðar, þar
sem þeir héldu áfram að leika á
börum og ódýrum skemmtistöðum
í hinni þýsku hafnarborg.
En skömmu eftir að þeir voru
komnir út til Þýskalands þriðja
sinni, barst þeim skeyti frá Ep-
stein, þar sem hann tilkynnti þeim
þær gleðifregnir, að George Mar-
tin hjá EMI-samsteypunni hefði
hlustað á segulbandsupptökur
þeirra, og hrifist af þeim. Hann
hafði því ákveðið að bjóða þeim að
taka upp raunverulega hljómplötu
og upptökutími hafði verið ákveð-
inn.
Hér voru fjórmenningarnir
greinilega komnir með langþráð
tækifæri upp í hendurnar, tæki-
Bítlarnir fimm, sem héldu til Hamborgar árið 1960. Frá vinstri: Pete Best, George Harrison, John Lennon, Paul McCartney og loks Stuart
Sutcliffe.
Þrír Bitlanna í leðurbuxum og cowboystígvéium á húsþaki í Hamborg Astrid Kirchherr og unnusti hennar, Stuart Sutcliffe. Hann lést úr
árið 1961. Talið frá vinstri: Paul, John og George. heilablóðfalli áður en The Beatles náðu heimsfrægð. en Astrid átti
hugmyndina að hinni frægu „Bitlagreiðslu“.
færi sem gæti orðið þeirra síðasta
ef illa gengi. Tækist þeim á hinn
bóginn vel upp var aldrei að vita
hvað framtíðin bæri í skauti sér.
Mikilvægt var því að allt væri vel
undirbúið og að ekkert færi úr-
skeiðis. Við þessi mikiivægu tíma-
mót ákváðu þeir John, Paul og
George, að reka Pete Best úr
hljómsveitinni, þar sem þeir töldu
hann sér lakari tónlistarmann er
gæti orðið dragbítur á frama
þeirra. Starf hans sem trommu-
leikari hljómsveitarinnar tók
Richarð Starkey, eða Ringo Starr
eins og hann yfirleitt var kallaður
af vinum sínum. Hann var um
þetta leyti einnig að vinna í
Hamborg sem trommuleikari með
Rory Storme and the Hurricanes.
Þar með var hljómsveitin The
Beatles eða bresku Bítlarnir eins
og hún hefur löngum verið nefnd á
ástkæra ylhýra málinu, komin í
sína endanlegu mynd og heims-
frægðin var nú ekki langt undan.
Hljómplötuupptakan hjá EMI-
samsteypunni fór fram í septem-
ber árið 1962, leiðbeinandi
þeirra fjórmenninga við þessa
mikilvægu plötuupptöku var hinn
kunni upptökumeistari George
Martin, sem lengi síðan hefur
verið þeim innan handar. Fyrsta
litla plata hljómsveitarinnar bar
nafnið Love Me Do, eftir sam-
nefndu lagi, en ekki komst það þó
á toppinn þrátt fyrir nokkrar
vinsældir. Hjólin fóru ekki að
snúast fyrir alvöru fyrr en árið
1963, er platan Please Please Me
kom út. Hún fór á topp breska
vinsældalistans, og nöfn Bítlanna
voru nú á hvers manns vörum,
meðal unglinga á Bretlandseyjum
að minnsta kosti. Bítlaæðið svo-
nefnda var nú að hefjast, en það
átti eftir að ná til ungmenna í
öllum heimsálfum sem fyrr segir,
ungu fólki til óblandinnar gleði, en
foreldrum þeirra að sama skapi til
sárrar gremju. Ekki var langt að
bíða næstu hljómplötu The Beat-
les, From Me To You kallaðist
hún, og skömmu síðar kom platan
She Loves You. Allar slógu þær í
gegn í Bretlandi, en það var hins
vegar ekki fyrr en með I Want To
Hold Your Iland að Bandaríkja-
menn tóku að leggja við hlustirn-
ar, og hljómsveitin náði síðan
endanlega fótfestu vestan hafs
árið 1964, í aprílmánuði, er fjór-
menningarnir frá Liverpool fóru
til Bandaríkjanna í fræga tón-
leikaferð.
Tónlistin
- framkoman
- hártískan
Bítlanna verður vafalaust
lengst minnst fyrir tónlist þeirra,
sem enn er leikin daglega af
útvarpsstöðvum víða um heim,
auk þess sem enn er mikil sala í
hljómplötum þeirra, og nýir og
nýir listamenn eru sífellt að leika
lög þeirra inn á nýjar og nýjar
hljómplötur. En í upphafi var það
ekki einungis tónlist þeirra, sem
heillaði unglinga Bretlands og
Bandaríkjanna og síðar annarra
landa heims.
Þar kom fjölmargt annað til.
Aður er minnst á framkomu
þeirra, sem var í mörgu frábrugð-
in því sem fólk átti að venjast á
þessum árum. Þeir voru fremur
grófir í allri framkomu, þeim
virtist standa á sama um
áhorfendur sína, reyktu á sviðinu
og voru jafnvel með neyðarlegar
athugasemdir um þá er komnir
voru til að heyra þá leika. Síðar
átti þetta þó eftir að breytast, er
þeir voru orðnir að fyrirmyndum
ungs fólks um víða veröld, og
aðrar hljómsveitir, svo sem The
RoIIing Stones höfðu tekið við af
þeim í hinni grófu framkomu.
Þá má ekki gleyma hártísku
þeirri er þeir innleiddu, en hennar
má enn sjá merki á hársídd og
greiðslu karlmanna um allan
heim. Nú var ekki lengur í tísku að
vera burstaklipptur eða strokinn,
nú skyldi hárið síkka og greiðast
fram á ennið. Smám saman síkk-
aði síðan hárið, og aðrir gengu
lengra en Bítlarnir í þeim efnum.
Þeir áttu hins vegar upptökin, og
síða hárið varð eitt af aðalein-
kennum þeirra ásamt tónlistinni.
Vinkona fjórmenninganna í
London, Astrid Kirchherr, sem
var trúlofuð Stuart Sutcliffe, átti
upptökin að hinni kunnu bítla-
greiðslu. Hún var ljósmyndari að
atvinnu, og hafði næmt auga fyir
því hvað gengi í fólk á þessum
tíma, og hún stakk upp á því að
þeir létu hár sitt vaxa. — Erfitt er
að ímynda sér Bítlana og bítlaæð-
ið sem í kjölfarið kom, hefðu þeir
aldrei breytt um hárgreiðslu,
hefðu þeir verið burstaklipptir eða
með brilljantíngreiðslu eins og
Elvis Presley. Astrid á því líklega
meiri þátt í bítlaæðinu en oft
hefur verið haldið fram.
- AII
Fyrir utan Cavern-klúbbinn fræga í Liverpool. eftir heimkomuna frá
Hamborg. Frá vinstri: Paul, John og Pete Best.
George, Stuart og John í Hamborg árið 1960.