Morgunblaðið - 18.10.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ.LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1980
Magn^”" Athugasemd við um-
mæli sameönguráðherra
16. okt. 1980.
I Morgunblaðinu í dag eru ýmis
ummæli höfð eftir samgönguráð-
herra um afstöðu flugráðs varð-
andi flugrekstrarleyfi Iscargo hf.,
fyrirhugað áætlunarflug á vegum
Flugleiða hf. til Amsterdam á
næsta sumri, svo og um meinta
afstöðu undirritaðs í þessum mál-
um.
Þar sem hér er á ýmsan hátt
hallað réttu máli, virðist svo sem
ráðherra hafi ekki verið kynnt öll
gögn, er málin varða, eða hann ekki
munað eftir þeim, og ber nauðsyn
til að koma á framfæri eftirfarandi
leiðréttingum, ábendingum og
skýringum.
Flugrekstrarleyfi
Iscargo hf.
Með bréfi dags. 8. sept. sl. óskaði
samgönguráðuneytið eftir umsögn
flugráðs um umsókn Iscargo hf. um
viðbótarleyfi til flutninga á vörum,
pósti og farþegum milli landa með
þungum flugvélum (yfir 5,7 tn.).
Umrætt bréf var lagt fram á 980.
fundi ráðsins 18. sept., en af-
greiðslu frestað að beiðni eins
flugráðsmanns, sem óskaði eftir
frekari gagnasöfnun.
Málið var aftur tekið fyrir á 981.
fundi ráðsins, sem haldinn var 10.
þ.m., en á þeim fundi „samþykkti
meiri hluti flugráðs að mæla með
því að umbeðið leyfi verði veitt,
enda verði fullnægt settum ákvæð-
um loftferðaeftirlits, og viðhalds-
þjónusta félagsins verði hérlendis
að því marki sem hagkvæmt telst",
eins og segir í bréfi flugráðs (FR.
84.80) til ráðuneytisins sama dag.
I bréfi flugráðs segir ennfremur:
„Með bréfi þessu fylgir umsögn
loftferðaeftirlits flugmálastjórnar
þar sem m.a. er vakin athygli á
núverandi viðhaldsaðstöðu félags-
ins á Reykjavíkurflugvelli, svo og
þeim aðdraganda, sem þyrfti að
vera að farþegaflugi félagsins með
þungum loftförum.
A fundinum var ekki tekin af-
staða til þeirra erlendu áfanga-
staða í áætlunarflugi, sem til-
greindir eru í umsókn félagsins."
Varðandi síðast nefndu athuga-
semdina er þess að geta, að á
umsóknareyðublaði er getið um
Rotterdam/Amsterdam, London og
Kaupmannahöfn sem væntanlega
áfangastaði í reglubundnu áætlun-
arflugi Iscargo hf.
Flugráð ákvað á fundi sínum, 14.
maí sl., að mæla gegn þá fyrirhug-
uðu áætlunarflugi Iscargo hf. með
vörur til og frá Kaupmannahöfn,
enda lágu engar upplýsingar fyrir
þess efnis, að flutningaþörf hafi
ekki verið nægjanlega sinnt með
reglubundnu áætlunarflugi Flug-
leiða og SAS.
Samgönguráðherra taldi þó ekki
rétt að fylgja þessu áliti flugráðs,
og samþykkti að Iscargo hf. skuli
einnig tilnefnt til að sinna reglu-
bundnu áætlunarflugi með vörur á
þessari flugleið. Hins vegar er ekki
vitað til þess að dönsk flugmálayf-
irvöld hafi enn samþykkt þá tilhög-
un.
Fyrirheit samgönKU-
ráðherra fyrir
stofnun Flugleiða hf.
í Morgunblaðinu segist sam-
gönguráðherra engar spurnir hafa
haft af því, að undirritaður hafi
„bent á hagsmuni Flugleiða og
Arnarflugs" í sambandi við fyrr
greinda rýmkun á rekstrarleyfi
Iscargo. <
Af þessu tilefni vil ég minna á
eftirfarandi texta í bréfi flugráðs
til samgönguráðuneytis, dags. 14.
maí sl., þar sem fjallað var um
fyrirhugað flug Iscargo á Kaup-
mannahafnar-leiðinni:
„Við afgreiðslu málsins var jafn-
framt vísað til bréfa þáverandi
samgönguráðherra til Flugfélags
íslands hf. og Loftleiða hf. fyrir
sameiningu þeirra félaga í Flug-
leiðir hf. í ágúst 1973, svo og
núverandi rekstrarörðugleika fé-
lagsins og yfirlýsingar hlutaðeig-
andi stjórnvalda um stuðning við
starfsemi félagsins."
Myndrit af þessu bréfi þáverandi
samgönguráðherra, Hannibals
Valdimarssonar, var jafnframt af-
hent öllum flugráðsmönnum til
fróðleiks. Vegna yfirstandandi víð-
tækrar umræðu um skipulag ís-
lenskra flugflutninga, svo og fjölda
nýlegra yfirlýsinga núverandi sam-
gönguráðherra um nauðsyn þess að
fleiri íslensk flugfélög verði til-
nefnd til að sinna áætlunarflugi til
og frá íslandi, þykir rétt að birta
umrætt bréf Hannibals Valdi-
marssonar í heild sinni. Bréfið, sem
er dags. 25. júní 1973, og stílað á
bæði Flugfélag íslands hf. og
Loftleiðir hf., er sem hér segir:
„Ráðuneytið vitnar til þess, sem
fram hefur komið, varðandi rétt-
indi nýs sameinaðs flugfélags, ef
stofnað verður, i viðræðum þeim
um samvinnu eða sameiningu
Flugfélags íslands hf. og Loftleiða
hf., sem staðið hafa yfir frá því
seint í nóvember sl. ár, með
þátttöku trúnaðarmanna ríkis-
stjórnarinnar, og sem nú eru
komnar á lokastig.
Sjónarmið flugfélaganna um
þessi atriði eru dregin saman í 6.
lið bréfs stjórnarformanns Loft-
leiða dags. 30. f.m., til ráðuneytis-
stjóra samgönguráðuneytisins, sem
hefur stjórnað umræddum viðræð-
um.
Ráðuneytinu virðist að einkum
sé um eftirgreinda þrjá þætti
réttinda til flugstarfsemi að ræða,
sem óskað er staðfestingar ráðu-
neytisins á, að nýtt sameinað félag
myndi njóta:
1. Hið sameinaða félag fái einka-
rétt á öllu áætlunarflugi til
útlanda.
2. Hið sameinaða félag fái sérleyfi
til áætlunarflugs á öllum aðal-
flugleiðum innanlands.
3. Hið sameinaða félag fái for-
gangsrétt til leiguflugs til og frá
útlöndum, eftir því sem við
verður komið.
Vegna þessa vill ráðuneytið taka
fram eftirfarandi:
Ad. 1: Ráðuneytið minnir á, að
Flugfélag Islands hf. og Loft-
leiðir hf. hafa annaðhvort eða
bæði allt frá því fyrsta verið
tilnefnd af íslands hálfu til að
njóta þeirra réttinda, sem ís-
land hefur haft, samkvæmt
loftferðasamningum við önnur
ríki (designated airlines), hafi
félögin viljað starfrækja flug á
viðkomandi flugleiðum.
Telur ráðuneytið ekki neina
ástæðu til að gera ráð fyrir, að
breyting verði á þessari
stefnu, þótt yfirstjórn félag-
anna verði sameinuð, nema
síður sé. Ráðuneytið minnir á,
að opinber stjórnvöld hafa átt
frumkvæði að sameiningar-
tilraunum flugfélaganna og
hlýtur rökrétt afleiðing þeirr-
ar stefnu að vera sú, að
sameinað flugfélag, eða núver-
andi flugfélög, sem verða und-
ir þess yfirstjórn, verði til-
nefnd til að njóta allra þeirra
réttinda til reglubundins áætl-
unarflugs, á erlendum flug-
leiðum, sem Island hefur sam-
kvæmt loftferðasamningum,
og það eða þau vilja nýta.
Ad. 2: I liðlega 20 ár hefur fram-
kvæmd sérleyfisveitinga til
innanlandsflugs verið sú, að
Flugfélag íslands hf. hefur
fengið sérleyfi eða flugleyfi án
sérleyfis til reglubundins
áætlunarflugs á þeim innan-
landsleiðum, sem það hefur
sótt um. Þannig voru Flugfé-
lag íslands hf. síðast veitt,
hinn 27. október 1970, sérleyfi
til reglubundins áætlunarflugs
á 12 flugleiðum innanlands og
leyfi til reglubundins áætlun-
arflugs, án sérleyfis, á 11
öðrum innanlandsleiðum, allt
eins og sótt var um af hálfu
félagsins 1. september 1970.
Leyfi þessi gilda til ársloka
1975, en samkvæmt VII. kafla
loftferðalaga, nr. 34/1964, sbr.
85. gr., skal veita siík leyfi „um
tiltekinn tíma“ og hefur í
framkvæmd verið miðað við
fimm ár.
Ekki er sjáanleg nein
ástæða til að vænta hér breyt-
inga þótt yfirstjórn Flugfélags
íslands hf. og Loftleiða hf.
verði sameinuð.
Hins vegar er rétt að benda
á, að ráðuneytið hefur veitt
eða gefið öðrum flugfélögum
fyrirheit um veitingu sérleyfa
á nokkrum flugleiðum, sem
ekki geta talizt með „aðalflug-
leiðum", samkvæmt meðmæl-
um heimamanna og flugráðs,
enda hefur þá verið um að
ræða þjónustu, sem Flugfélag
íslands hf. ekki hafði hug á að
starfrækja.
Ad. 3: Augljóst er, að það er ekki á
valdi ráðuneytisins, miðað við
gildandi viðskiptahætti, að
gefa félaginu fyrirheit um
„forgangsrétt" til leiguflugs til
eða frá íslandi, þar sem slíkt
flug byggist á samningum
flytjanda og skipuleggjanda
ferðar. ,
í viðræðum við fulltrúa flugfé-
laganna hefur hins vegar kom-
ið fram, að átt sé við, að
félagið geti notið umræddra-
viðskipta „að öðru jöfnu“ og
mun ráðuneytið að sjálfsögðu
stuðla að því, eftir því sem í
þess valdi stendur.
Einnig er upplýst, að þess er
vænzt, að ráðuneytið hagi
leyfisveitingum til leiguflugs á
þeim leiðum, sem íslenzk flug-
félög fljúga reglulega, þannig
að ekki komi tilfinnanlega við
hagsmuni þeirra. Um þetta
efni gildir nú reglugerð nr.
107/1972, um komu, brottför
og yfirflug flugfara í milli-
landaflugi yfir íslenzk yfir-
ráðasvæði.
Er ráðuneytið reiðubúið til
að taka til athugunar óskir
nýs sameinaðs flugfélags um
breytingar á téðum reglum, til
að tryggja rekstrargrundvöll
áætlunarflugs til og frá Is-
landi.
Ráðuneytið væntir þess að
framangreindar skýringar séu
fullnægjandi en er að öðru
ieyti reiðubúið til viðræðna við
fulltrúa fyrirhugaðs samein-
aðs féiags. Þar sem ráðuneytið
telur sameiningu félaganna
mikilsvert skref til að tryggja
samgöngur Íslendinga, bæði
innanlands og við önnur lönd,
mun það að sjálfsögðu leggja
sig fram til að koma til móts
við sanngjörn sjónarmið sam-
einaðs flugfélags, til að
tryggj a því nægileg viðfangs-
efni og sem traustastan
rekstrargrundvöll.
Hannibal Valdimarsson
(sign)
Brynjólfur Ingólfsson
(sign)“
Á það er minnt, að sameining
Flugfélags íslands hf. og Loftleiða
hf. í Flugleiðir hf. var fyrst og
fremst verk opinberra stjórnvalda,
þ.e. flugráðs, samgönguráðuneytis
og Alþingis. Framangreint bréf, og
þau fyrirheit, sem þar eru gefin,
var ein af meginforsendum fyrir
því að stjórnir og hluthafar félag-
anna féllust á sameininguna.
Amsterdam-flug
í Mbl.-fréttinni segir ráðherra:
„Satt að segja vissi ég ekkert um
áhuga Flugleiða á Amsterdam-
flugi fyrr en ég frétti af sumar-
áætlun þeirra núna.“
Hér er rétt að benda á, að í
greinargerð endurskoðunar hf.,
„Fjárhagsstaða Flugleiða hf. 30.
júní 1980“, sem send var forsætis-
ráðherra, fjármálaráðherra, sam-
gönguráðherra og utanríkisráð-
herra mánudaginn 8. sept. sl., segir
m.a. á bls. 3 í fylgiskjali 11: „Gert
er ráð fyrir flugi til Amsterdam, 1
ferð á viku sumarið 1981, og er það
ný flugleið, jafnframt því sem flug
til Þýzkalands og Frakklands er
nokkuð aukið. Eru þessar breyt-
ingar áætlaðar til að fylla það
skarð, sem minna flug til Luxem-
borgar skapar."
Aðdragandi þessa máls er þó að
sjálfsögðu mun lengri. Rétt er að
minna á, að Loftleiðir sinntu reglu-
bundnu áætlunarflugi til Amster-
dam um langt árabil, en það flug
byggðist á loftfiutningasamningi
milli íslands og Hollands dags. 22.
mars. 1950. Þegar öll flugrekstrar-
leyfi Flugfélags íslands og Loft-
leiða voru formlega yfirfærð á
Flugleiðir frá og með 1. okt. 1979,
veitti samgönguráðuneytið félag-
inu jafnframt leyfi til að halda
uppi áætlunarflugi með farþega,
vörur og póst milli íslands og 11
annarra lands, þ.á m. til Hollands.
Með orðsendingu hollenska utan-
ríkisráðuneytisins til . ísienska
utanríkisráðuneytisins, dags. 29.
nóv. 1979, eru staðfest réttindi til
handa Flugleiðum að halda uppi
áætlunarflugi milli ísiands og
Hollands.
Samkvæmt upplýsingum útlend-
ingaeftirlitsins fyrir ferðir útlend-
inga til íslands fyrstu 9 mánuði
yfirstandandi árs, er 8,8% aukning
á ferðum Hollendinga, á meðan að
13,2% samdráttur er almennt í
ferðum útlendinga til landsins. Er
hér væntanlega einnig að finna
skýringu á þeirri ákvörðun Flug-
leiða að sinna á ný veittum flug-
réttindum á þessari leið.
Störí undirritaös
í lok Mbl.-fréttarinnar er haft
eftir samgönguráðherra: „Annars
finnst mér þetta allt einkennilegt,
því rekstrarstjóri Flugleiða, sem
einnig er formaður stjórnar Arnar-
flugs, á sæti í flugráði og sat hjá
þegar beiðni Iscargo var afgreidd."
Undirritaður var skipaður for-
maður flugráðs í janúar sl., en
samkvæmt lögum nr. 119/1950 um
stjórn flugmála skal ráðherra
skipa „í ráðið tvo menn með
sérþekkingu á flugmálum". Aðrir
þrír eru kosnir hlutfallskosningu í
sameinuðu Alþingi. Framan-
greindrar sérþekkingar er hér á
landi aðeins aflað á tvennan hátt,
við störf hjá flugmálastjórn eða
hjá flugfélögum. Eg hafði starfað
hjá flugmálastjórn sem verkfræð-
ingur, framkvæmdastjóri flug-
öryggisþjónustu, fjármálalegur
framkv.stjóri, og varaflugmála-
stjóri, samtals í 18 ár, en frá júlí
1978 sem framkvæmdastjóri flug-
rekstrarsviðs Flugleiða. Þá var ég
ennfremur kosinn formaður stjórn-
ar Arnarflugs vorið 1979.
Á fyrsta fundi núverandi flug-
ráðs, sem haldinn var 22. jan. sl.,
voru þessi mál almennt rædd, og
öllum flugráðsmönnum, þ.á m.
Steingrími Hermannssyni, afhent
myndrit af eftirfarandi bréfi mínu,
dags. 18. jan. 1980, sem sent var
stjórn og framkvæmdastjóra Arn-
arflugs hf.:
„Þar sem samgönguráð-
herra hefur í þessari viku
skipað mig formann flug-
ráðs, tel ég eftir atvikum
rétt að víkja nú þegar úr
stjórn Arnarflugs hf., og
óska eftir að varaformaður
taki við formennsku stjórn-
ar, og að varamaður minn
taki sæti í stjórninni."
Samrit þessa bréfs var ennfrem-
ur sent samgönguráðuneyti. Á
sama fundi lagði ég jafnframt
fram skipurit Flugleiða hf. og
skýrði verkefni flugrekstrarsviðs
félagsins, þ.e. umsjón flugtækni-
legra málefna (flugdeild og við-
halds- og verkfræðideild), og að sú
deild hefði ekkert með að gera
fargjaldamál og önnur slík mark-
aðsmálefni, sem stundum kæmu til
umsagnar flugráðs.
Fyrrverandi samgönguráðherra,
Magnús H. Magnússon, taldi ekki
við hæfi að flugmálastjóri gegndi
áfram starfi sem formaður flug-
ráðs, þar sem ráðið væri m.a.
stjórnarnefnd yfir þeirri stofnun,
sem flugmálastjóri veitir forstöðu.
Núverandi samgönguráðherra hef-
ur hins vegar í ársbyrjun lýst
þeirri skoðun sinni, að ekki sé rétt
að starfsmaður flugfélags sitji í
ráðinu. Það virðist því vandlifað í
veröldinni. Þessi meinti hagsmuna-
ágreiningur starfsmanna flug-
málastjórnar og/eða flugfélaga,
sem sæti ættu í flugráði og kæmu
þangað vegna sérþekkingar sinnar,
er því hugsanlega hvati þeirra
hugmynda, sem nýlega hafa séð
dagsins ljós, að í flugráði skuli ekki
sitja menn með sérþekkingu á
flugmálum.
Lokaorð
Auk flugmála sinnir núverandi
samgönguráðherra einnig um-
fangsmiklum málaflokkum, svo
sem sjávarútvegsmálum, og rösk-
leg framganga hans á öllum þess-
um sviðum lýðum ljós. í því
gífurlega upplýsingastreymi og
pappírsflóði, sem um borð ráðherr-
ans hlýtur að fara, er ekki að furða
þótt ekki sé á stundinni munað
eftir öllum gögnum, er öll mál
varða. Tilgangur minn með þessari
greinargerð er sá einn að leiðrétta
þær missagnir, sem fram hafa
komið í fréttum, þannig að haft sé
það sem sannara reynist.