Morgunblaðið - 18.10.1980, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 18.10.1980, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐjLAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1980 19 Töluverð gagnrýni hefur komið fram á framkvæmd daggjalda- kerfisins og hefur hún einkum beinst að eftirfarandi: 1. Sterk tilhneiging er til að líta svo á, að rekstrarfjármögnun sjúkrahúsanna sé sjálfvirk og sjálfstýrð. Höfuðvandamálið í sjúkrahúsmálum er því fjáröflun til nýbygginga. Stofnkostnaður er hins vegar tiltölulega lítill miðað við rekstrarkostnað. Talið er að 2—3ja ára rekstrarkostnaður jafngildi stofnkostnaði við heil- brigðisstofnanir. 2. Stjórnendur sjúkrastofnana hafa litið svo á og reynslan sýnt, að rekstrarhalli er jafnan bættur fyrr eða síðar. 3. Oft er bent á, að rekstrar- og fjárhagsábyrgð fari ekki saman. Leiðir fjármagns eru langar og krókóttar, sem valda erfiðleikum í framkvæmd. 4. Þar sem fjöldi legudaga er höfuðatriðið við ákvörðun þess fjármagns, er viðkomandi stofnun fær, hefur það leitt til þess að sjúklingar liggja lengur á stofnun- inni en þörf krefur. 5. Daggjaldanefnd hefur haft ónógu starfsliði á að skipa, til þess að unnt hafi verið að leggja traustan grundvöll að daggjalda- ákvörðunum. Ennfremur hefur skort á reglugerðir um flokkun sjúkrahúsa og hvað telja skuli eðlilegt verksvið og hæfilega þjón- ustu einstakra stofnana. 6. Skortur er á nægjanlegu að- haldi innan þessa kerfis, um hvaða kostnaður falli á sjúkra- húsakostnað. í því sambandi hefur verið bent á af sveitarstjórnar- mönnum, að þar sem rekstur heilsugæslustöðva er tengdur sjúkrahúsum eru útgjöld sveitar- félaganna vegna þeirra allt að sexfallt lægri en hjá öðrum sveit- arfélögum. Framangreindri gagnrýni verð- ur ekki alfarið beint sérstaklega að daggjaldakerfinu sjálfu. Það sem eflaust ræður mestu um hagkvæmni í rekstri sjúkrastofn- ana er 3tyrk stjórn ásamt því grundvallaratriði að saman fari stjórn og fjárhagsleg ábyrgð. Með fjárlögum ársins 1977 var sú ákvörðun tekin að ríkisspítaiar skyldu teknir út úr daggjaldakerf- inu og fengju bein framlög af fjárlögum. Með þessari ákvörðun var ætlunin að gera samanburð við daggjaldakerfið og kanna rétt- mæti þeirrar gagnrýni, sem fram hafði komið á það. Árangur breytts greiðslufyrirkomu- lags til ríkisspítala Eins og getið er að framan greiðir ríkið um 92—93% af sjúkrahúsakostnaði í landinu, en fer sjálft aðeins með beina stjórn á um 35% leguhúsarýmisins, þ.e. sveitarfélögum og einkaaðilum. Þegar meta á árangur fastra framlaga á rekstrarafkomu ríkis- spítalanna, samanborið við dag- gjaldakerfið er nauðsynlegt að skýrt sé í upphafi, hvaða markmið menn hafa sett sér að ná með breyttri fjámögnun. Þau atriði sem höfð voru í huga og ætlunin var að ná fram með breytingu á fjármögnun ríkisspít- alanna eru: — að saman fari á einni hendi rekstrar- og fjárhagsábyrgð, — að tryggður verði traustur grunnur að stjórn og áætlanagerð, — að sannreyna hvort þau gagn- rýnisatriði, sem fram höfðu komið á daggjaldakerfið, ættu við rök að styðjast. — að kanna hvort hægt væri að bæta nýtingu þeirrar aðstöðu, sem ríkisspitalarnir höfðu yfir að ráða. Þrjú stærstu sjúkrahús landsins eru rekin með mismunandi greiðsiu- og rekstrarformi og því er auðvelt að bera saman hinar mismunandi stjórnunar- og fjár- mögnunarleiðir. Landspítalinn er ríkisrekinn með föstum fjárveitingum frá árinu 1977. Borgarspítalinn er rekinn af sveitarfélagi með greiðslum samkvæmt daggjalda- kerfinu. Landakotsspítalai er rek- inn af einkaaðilum f.h. ríkisins með greiðslum samkvæmt dag- gjaldakerfi. Þegar lagt er mat á árangur starfa sjúkrahúsa, er meðal ann- ars lagður til grundvallar fjöldi þeirra sjúklinga, sem viðkomandi stofnun annast, meðallegudaga- fjöldi hvers sjúklings og kostnað- ur á legudag. Samanburður á starfsemi fyrr- nefndra þriggja sjúkrahúsa árið 1977 og 1979 leiðir í ljós, að hjá Landspítalanum hefur sjúkl- ingafjöldi aukist um 9,5%, hjá Borgarspítalanum 12,2% og hjá Landakotsspítala um 3,6%. Að teknu tilliti til fjölgunar sjúkra- rúma hjá þessum stofnunum milli 1977 og 1979 kemur fram, að Landspítalinn hefur aukið sjúkl- ingafjölda sinn hlutfallslega helmingi meira en hin sjúkrahús- in. Þessi aukning sjúklingafjölda, er vegna styttingar meðallegu- tíma. Hjá Landspitala styttist meðallegutími um 11% en hjá Borgarspítala og Landakotsspít- ala um 5% á sama tíma. Kostnaður á legudag á Land- spitalanum á árinu 1979 nam um 58 þús. kr., Borgarspítalanum 67 þús. kr. og hjá Landskotsspítala 54 þús. kr. Að raungildi hefur hækk- un legudagskostnaðar hjá Land- spítalanum frá árinu 1977 til ársins 1979 aukist um 1,4%, hjá Borgarspítalanum 14% og hjá Landakotsspítala 24,8%. Af þessum upplýsingum vil ég álykta, að fjölmörg gagnrýnisat- riði, sem fram hafa komið á daggjaldakerfið, bæði er varðar kostnað og nýtingu aðstöðu, eiga við rök að styðjast. Arangur Landspítalans hefur meðal annars náðst með því, að gert hefur verið átak í að búa til eftirlitstæki með rekstri ríkisspít- alanna í formi eftirlits með mannahaldi, bættu kostnaðarbók- haldi og greiðsluáætlun. Ennfrem- ur hafa allir stjórnendur spítalans ásamt starfsfólki verið sér betur meðvitandi um kostnaðarþætti og lagt verulega mikið af mörkum til þess að ná fyrrnefndum árangri. Það verður að segjast, að þegar ríkisspítalarnir voru færðir á föst fjárlög, lágu ekki fyrir nægjanlega haldgóðar upplýsingar um umfang rekstrar þeirra. Það olli erfiðleik- um í fjárhagslegri stjórnun spítal- ans, en ljóst hefur verið að nokkur mismunur er á því rekstrarum- fangi, sem fjárlögin hafa gert ráð fyrir og hins vegar þess, sem í reynd er. Þessi mismunur er nú að mestu eða öllu leyti jafnaður. Þá fer ekki á milli mála, að sú beina og stutta leið milli rekstrar- og fjárhagsaðila, sem var tekin upp á árinu 1977, þegar ríkisspít- alar voru færðir til A-hluta fjár- laga, hefur sannað gildi sitt og nauðsyn þess, að slíkt fyrirkomu- lag sé viðhaft. Með slíkri skipan sem þessari er öðru mikilvægu atriði náð fram, en það er ákvörðun um fjárveit- ingar og þar með umfang rekstrar séu tekin fyrirfram af réttum aðilum þ.e.a.s. Alþingi. En sam- fara því, gerir þetta fyrirkomulag kröfur til fjárveitingavaldsins um að það sé reiðubúið, til að ákvarða fyrirfram nauðsynlegar fjárveit- ingar vegna umfangs rekstrar og nýrra rekstrarútgjalda, en reynsla undanfarinna ára hefur leitt í ljós að nokkuð hefur skort þar á. Aftur á móti virðist að sömu aðilar fjalli ekki á sama hátt um þá viðbótar- reikninga, sem koma frá dag- gjaldastofnunum eftir á, sem að hluta til eru vegna magnaukn- ingar, þar sem hækkun rekstr- argjalda hefur verið meiri en nemur almennri verðlagsþróun. Efnahagsástand og þróun heil- brigðisþjónustunnar Því er spáð, að hlutur heilbrigð- ismála muni á næstu áratugum aukast úr um 5% —8% af þjóðar- framleiðslu margra þjóðlanda í allt að 10%. Einkennandi er fyrir þessa þróun, að áhrif sveiflna í efnahagslífi þjóða hefur lítil áhrif á aukningu heilbrigðisþjónust- unnar. Á þetta við hér á landi svo sem annars staðar. Á undanförnum árum hefur umræðan um heilbrigðismál auk- ist til muna. Gerðar hafa verið auknar kröfur til þeirra sem við heilbrigðisþjónustuna starfa, að þeir geri grein fyrir hvernig þeim fjármunum er varið, sem veitt er til heilbrigðismála. Jafnframt er reynt að leggja mat á þá þjónustu, sem fæst fyrir útgjöldin. Þessi umræða hefur knúið á um að menn beri saman kostnað, magn og árangur þjónustunnar, milli stofnana innan hvers lands svo og milli þjóða. Niðurstöðuna má nota til að sjá árangur eigin starfs og til að gefa vísbendingu um það, sem betur mætti fara. Um þessar mundir standa flest öll ríki hins vestræna heims frammi fyrir miklum efnahags- vanda og samdrætti. Kemur því til álita hvort núverandi efnahags- ástand muni hafa nokkur áhrif á þróun framlaga til heilbrigðis- mála. Vel má hugsa sér að fjár- framlög aukist hægar en áður og þörfinni fyrir aukna þjónustu verði fyrst og fremst mætt með betri nýtingu þeirrar aðstöðu, sem fyrir hendi er. Sú mikla umræða um tilkostnað heilbrigðisþjónustunnar, sem fram hefur farið er m.a. sprottin af trú manna á, að þessi útgjalda- flokkur nálgist efri mörk þess, sem mögulegt er að verja til hans, m.t.t. annarra þarfa þjóðfélagsins og þess, sem til skiptanna er. Ég tel að sú hlutfallslega aukning fjárveitinga til heilbrigðisþjónust- unnar sem verið hefur undanfarna áratugi, muni ekki halda áfram í jafnríkum mæli. Gerðar verða auknar kröfur um betri nýtingu þeirra fjármuna, sem ganga til og bundnir eru í heilbrigðisþjónust- unni. Þessi stefna mun gera nýjar og auknar kröfur til þeirra, sem heilbrigðismálum stjórna og ennfremur að fjármunum verði varið á sem hagkvæmastan hátt. Þá verði lögð rík áhersla á, að sú aðstaða, sem fyrir hendi er, hafi sveiganleika til þess að aðlaga sig að þeim kröfum og þörfum, sem brýnastar eru á sviði heilbrigðis- þjónustunnar hverju sinni. Island Noregur Sviþjoð 0 5 10 15 Meóallegutimi sjúklinga á sjúkrahúsastofnunum á Noróurlðndum árió 1978. 20 dngar Rekstrarkostnaöur á. legudag á f5atu verölagi ársins 1979, (upphcöir i þús. kr.) 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 Landspítali 51.4 46.0 52.6 50.7 •18.1 57.7 58,3 53.5 Borgarspitali 50.4 48.5 53.0 49.9 51.9 59.4 63.8 67.7 Landakot sspltali 38.5 33.0 37.5 37.8 37.2 44.0 52.3 54.9 Oagar 7— 7.0 □ Legudag.t framboó u LegudagafrairiDoó heilbrigóisstofnana á Noróurlöndum á ibúa árió 1970.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.