Morgunblaðið - 18.10.1980, Blaðsíða 21

MORGUNBLÁÐIÐ.LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1980
21
ÞJÓÐKUNNIR ÞINGSKRIFARAR II
þangað til hvorttveggja var full-
búið til flutnings. Frá frumflutn-
ingi liðu síðan 34 ár þangað til
lagið kom á prenti í lagasafni
Inga. T. Lárussonar. Segja má þó,
að ljóð og lag hafi víða farið áður
en svo varð. Var hvorutveggja vel
fagnað og njóta bæði verðskuld-
aðra vinsælda, enn í dag. Hafa
margir orðið til þess að syngja
Átthagaljóðið á plötur. Má nefna
söngvarann og hestamanninn Sig-
urð Ólafsson, Ingibjart Bjarnason
í Hveragerði og Smárakvartettinn
á Akureyri og nú nýlega söng
Guðmundur Jónsson það á plötu
Einsöngvarakvartettsins er geym-
ir lög Inga.
í röskan aldarþriðjung gegndi
Einar starfi skógarvarðar á Suð-
urlandi, en hafði áður gætt skógar
á Vöglum í Fnjóskadal. Trúnað-
arstörfum sinnti hann einnig í
samtökum hestamanna og var
einn af stofnendum Fáks í Reykja-
vík. Var það einmitt hið sama ár
og undirskriftaskjal þeirra þing-
skrifara er lagt fram í lesstofu
Alþingis, 1922.
\
Einar E. Sæmundsen skógarvörður með hesta sína. Hauk og Fálka.
„Það er svo margt
að minnast á“
Sl. laugardag birtist hér í blað-
inu undirskriftaskjal fjórtán þing-
skrifara er báðu þingforseta iið-
sinnis um launabætur. Var þá
greint í fáum orðum frá oddvita
þeirra, Gústav A. Jónassyni, og
birt brúðkaupskvæði það er hann
kvað til séra Þorsteins Jóhannes-
sonar er lengi var prestur í
Vatnsfirði. Síðar gefst e.t.v. færi á
að birta fleiri ljóð Gústavs og
fjalla frekar um þá er komu við
þessa sögu. I orðum þeim, er hér
fara á eftir, mun nú greint frá
þeim er fyrstur ritar undir skjal
það er áður var nefnt. Eins og
fram kom var það Einar E.
Sæmundsen skógarvörður.
Foreldrar Einars voru Einar
Einarsson Sæmundsen frá
Brekkubæ í Reykjavík
Einar hattari Sæmundsson í
Brekkubæ var afi Einars. Meðal
barna hans var „Sigríður dóttir
hjóna í Brekkubæ", sem um er
kveðið í gamanbrag frá fyrri öld.
Var hún kona Eiríks meistara
Magnússonar í Cambridge, þess er
kom færandi hendi á hallærisár-
um og flutti nauðstöddum lýð
björg í bú. Vinaminni í Grjóta-
þorpi stendur á lóð Brekkubæjar.
Móðir Einars var Guðrún Jóns-
dóttir á Surtsstöðum í Jökulsár-
hlíð. Einar minnist hennar í ljóði
er margur mun kannast við og
heyrist sungið í útvarp öðru
hverju.
Vér ÁUNtfirðinKar enn i kvtild
hér eÍKum stundarKaman
viA minninKanna arineld
vér unum KÍaAir saman.
Ok þessa stund viA sumbl ok sonK
skaí svifa um bernskuhaKa
ok vekja upp aftur vorin lönK
úr valnum horfnra daxa.
l>aA er svo marKt aA minnast á
frá morKni æskuljósum.
er voriA hló viA barnsins brá
ok bjó sík skarti af rósum.
Vér ættum Keta eina nátt
vorn anda látiA dreyma.
um dalinn ljúfa i austurátt,
þar átti hún mamma heima.
Vér munum sumum þótti þá
of þrónKt um fjaiisins kynni.
þeir vildu fieira ok feKra sjá
en fannst i dalnum inni.
Ok fjöldi unKa flauK á braut.
þótt fjaArir væri smáar.
i>eir kvöddu hrekkur, lund ok laut
ok liljur faKurbláar.
Þótt lönKU séu liAnir hjá
þeir ljúfu, föKru morKnar,
þá lifnar yfir öldunKshrá
er óma raddir fornar.
Hver endurminninK er svo hlý
aA yljar köldu hjarta,
hver saKa forn, er saKa ný
um sólskinsdaKa bjarta.
Um tildrög þess að ljóð og lag
voru flutt í fyrsta sinn á Austfirð-
ingamóti árið 1914 í Reykjavík er
sögð sú saga af kunnugum, að þeir
Einar, höfundur ljóðsins, og Ingi
T. Lárusson tónskáld hafi fallist á
að taka það verk að sér, að skila
átthagaljóði og lagi á hátið Aust-
firðinga. Var það ráð tekið að
finna þeim skjól í samkomuhús-1
inu, á afviknum stað og þeir
„lokaðir inni“, ef svo má segja,
Ritstjórnarstörf stundaði Einar
um árabil. Stýrði Þjóðólfi, sunn-
lensku blaði á Selfossi, Dýra-
verndaranum um langt skeið auk
safnrita hestamanna og dýra-
sagna
Viðfangsefni sín sækir Einar að
jafnaði í faðm náttúrunnar. Skóg-
ar og gróður, ljúfir dalir og
lækjarniður verða honum yrkis-
efni.
Hátt upp tii hliAa
helzt vil éK liAa
Ijósálfa — stÍKa IjúfiinKadans.
Finn þar friAinn
fossa viA niAinn
drottninKU faAma drauma mins lands.
Svanirnir kvaka kvæAin sin bliA
kveldblærinn strýkur vanxann i hliA.
Hér vil éK vera
vaka ok sera,
söns um þÍK sumartíö.
Af kveðskap Einars hafa hesta-
vísur hans orðið fleygastar. Þarf
það engan að undra svo kært
sem jafnan var með Einari og
hestum hans. Starfi hans sem
skógarvörður var þann veg háttað
að yfirferð og eftirlit um víðar
lendur, milli skógarreita og rjóðra
var honum daglegt yndi og erill.
Þá var hesturinn tryggur föru-
nautur og félagi enda stóðu jafnan
góðhestar á stalli hans. í riti sínu
um Sleipni hefir Einar reist Blesa
sínum minnisvarða. Jóni Eyþórs-
syni farast svo orð í formála að
sögunni:
I spænsku veikinni fékk Einar
þungt áfall á heilsu sína. Lýsti það
sér sem vöðvarýrnum í höndum,
og aflleysi er ágerðist um 10 ára
skeið. Þrátt fyrir þetta annaðist
Einar skógarvörzlu sína og taum-
hald gat hann haft á hestum
sínum, enda beitti hann þá ekki
kröftum.
Sagan um Sleipni mun aðallega
vera rituð á árunum 1915—1921. Á
þeim árum átti Einar við ýmsa
erfiðleika að etja, þröngan fjárhag
og heilsubilun. Á gamlársdag 1917
segir Einar svo frá: Þegar ég var á
18. árinu keypti ég rauðblesóttan
fola, sex vetra gamlan og ótaminn
trylling. Hann var aldrei nefndur
annað en Blesi. En Blesa þekktu
margir. Hann bar mig víða um
land og allsstaðar var eftir honum
tekið. Hann vann sér fjölda vina,
sem dáðu hann. Þróttinn, vitið og
þægðina. Gott var með okkur
Blesa og ekki lét hann mig gjalda
þess þó að mér gleymdist á
stundum að búa eins við hann og
hann hefði átt skilið. Vænt þótti
mér um hann, enda finnst mér, að
aldrei muni ég öðrum hesti jafn-
mikið unna.
Svo sem að líkum lætur hafa
hestavísur margar orðið fleygar
og torvelt að nefna hver kemur
fyrst í hugann af þeim fjölda er
geymdar eru í minni. Vart mun þó
leika á því vafi að vísan um Blesa
verði þar í fremstu röð:
Brestur vín ok hrotnar »Ier
bregöast vinir kærir,
en á Blesa eru mér
allir vetfir íærir.
Víða má sjá þess dæmi hve Blesi
hefir verið Einari kær og minnis-
stæður. Síðasta sumar Blesa
nefndi Einar níéstu vísu:
Blesi hcfir cnKri iþrótt týnt.
Elli fatast rökin.
Ennþá Kctur hann svcinum sýnt
sömu snilldartökin.
Enn er Blesi í huga Einars vorið
eftir að hesturinn féll.
Þótt mér vordis klappi á kinn
kviAi éK næsta dcKÍ;
nú cr á brott hann Blcsi minn.
blakkurinn dskulcKÍ.
Þótt Einari væru ljósir kostir
eigin gæðinga hafði hann eigi
síður auga fyrir ágæti annarra
hesta og rómaði þá einnig í ljóði.
Margt kvað hann um Háfeta
Daníels Daníelssonar vinar síns
og samstarfsmanns í Hesta-
mannafélaginu Fák.. Daníel átti
jafnan úrvalshesta fljóta í förum.
Það var Daníel dyravörður í
Stjórnarráðinu, sá er Sigurður
Ivarsson kvað um er hann fór
sendiförina frægu:
Inn aA Klcppi cr öravcKur.
andskotastu þvi fljótt af staA,
riddu eins hart ok hrossiA dreuur,
Hclxa réttirAu þetta blaA.
Danicl tyKKiir drjúxum skro,
Daniel spýtir á viA tvo.
Ekki veit greinarhöfundur
hvort Daníel söðlaði Háfeta sinn í
umræddri sendiför, en víst er að
þá mun hestur sá hafa verið í eigu
hans. Var hann síðasti reiðhestur
Daníels. Um Háfeta kvað Einar
við ýmis tækifæri. Fyrsta vísan
hans um þann fagra fák var
kveðin þegar kaupsamningurinn
um sölu Háfeta var gerður árið
1928 hjá Laxamýri og Einari
réttur taumurinn er hann hafði
lokið samningsgerð. Með fáum
orðum lýsir hann almennu efna-
hagsástandi þeirra ára og kostum
hestsins.
öreÍKarnir cíkö bcst,
coku þurfa aA kviAa.
uft þcir komast yfir hest.
sem allir vilja ríAa.
Sex árum síðar kemur Háfeti
enn við sögu í ljóði Einars.
1 febrúarmánuði árið 1934 kveð-
ur hann:
Hnarreistur, hár. KÍmstur.
hvell-vakur, svell hlakar:
lundKÍcttinn. Icndbrattur.
lanKstÍKur. KanKVÍKur.
Töltfimur, allt ómar
i krinKum týslynKan;
Sihvatur Háfcti
hratt leiAir, Klatt skciAar.
Tveimur árum síðar, 1936 einnig
í febrúarmánuði, kveður Einar:
Hrapa ofan Kljúfraidl,
Klymur i Esjufjollum
Háfeti þá hrifsar til,
hrynur i stuúlaföllum.
Einar var tíður gestur á sam-
komum hestamanna, hvort sem
var um kappreiðar að ræða eða
hrossasýningar. Fylgdist hann þá
með því er fram fór og hafði til
þess bæði þekkingu og áhuga að
fjalla um gæðinga þá er fram voru
leiddir. Eitt sinn mun Einar ekki
hafa verið allskostar ánægður
hvað úrslit varðaði. Þá kvað hann:
Hérna setti heimsins met
hrossaræktar-frecAin:
mcnnirnir dæmdu um meraket
möttu cinskis Kædin.
Góð vinátta var með Einari og
ýmsum þingmönnum er hann
hafði kynnst á þingskrifaraárum
sínum. Einn þeirra var Benedikt
Sveinsson fyrrum alþingisforseti
er hann heiðraði á sextugsafmæli
2. des. 1937 með eftirfarandi
kveðju:
ÞaA sjá cíkí á þér hin sextÍKÍ ár,
þinn svipur bcr hreinlcikann fanna.
Ok cnn crtu forinKÍnn frækinn ok hár
ok forseti Landvarnarmanna.
Ljúkum þá þessu spjalli að sinni
með vísu er Einar kvað um hest
sinn Örn 28 vetra.
Gleymi éK bæAi stund ok staA
stcfni upp til hliAa.
svona Kaman enn er aA
Assa Kamla aA ríAa.
Enn er af mörgu að taka er
varðar þjóðkunna þingskrifara.
Pétur Pétursson þulur
Háhyrningar og vaðandi síld und-
ir stofugluggunum á Neskaupstað
Neskaupstað, 17. október 1980.
HÉR hefur veriö vaðandi síld inn allan fjörö, og
muna menn ekki eftir svona síldargöngu hér
síöan áriö 1932 og fyrr. Á síldarárunum var
síldin ekki hér inni á Norðfirði eða Noröfjaröar-
flóa, heldur miklu utar, á Rauða torginu og þar
umhverfis.
Bátar hér hafa því aflað vel, nótabátar,
reknetabátar og minni bátar, sem siglt hafa út,
kastaö netum og komiö meö aflann að landi
jafnharöan. Um tuttugu stúlkur hafa staðiö viö
aö salta síld hér og ekki haft undan, en afli
minnstu bátanna hefur veriö látinn ganga fyrir.
— Stærri skipin sigla hins vegar meö afla sinn á
næstu hafnir, þar sem meiri viöbúnaöur er til aö
taka á móti. St'ldin gengur hér mjög grunnt, og
má segja að bátarnir hafi verið aö kasta á torfur
Gljáandi silfur
hafsins dregið
um borð
alveg undir stofugluggunum í íbúðarhúsunum í
nýjustu byggðinni hér, skammt frá kirkjugarðin-
um á Bakkabökkum. Einn báturinn, Skarfur frá
Grindavík, fékk til dæmis yfir 1000 tunnur þar í
einu kasti, og eru skipverjar nú aö taka ís til aö
geta siglt meö aflann á heimahöfn. Minni
bátarnir hafa svo fengiö þetta 8 til 15 tunnur í
net, og jafnvel meira.
Síldin virðist falleg, og töluvert mikið af henni,
eins og þessi köst sýna. Viöbúnaöur hér er þó
minni en ástæða gæti virst til, en það stafar af
því að hér áttu menn ekki von á slíkri hrotu, og
vegna þess aö mikið er aö gera í vinnslu afla frá
togurum.
Háhyrningar hafa fylgt síldinni eftir hér inn á
Noröfjörð, og hefur mátt sjá þá allt aö tíu í hóp í
á sundi innan um bátana. Muna menn ekki eftir
háhyrningum hér í slíkum mæli fyrr, en líflegt er
um að litast á Norðfiröi þessa stundina: Fjöldi
báta í vaðandi síld viö bæjardyrnar og háhyrn-
ingar á sundi innan um. _ Ásgeir