Morgunblaðið - 11.11.1980, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 1980
flfarcgintiMgi&tjfr
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintakiö.
Hæstiréttur og
afturvirkni skattlaga
Eitt fyrsta verk ríkisstjórnar Ólafs Jóhannessonar í
september 1978 var að gefa út bráðabirgðalög, þar sem
mælt var fyrir um hækkun eignarskatts, tekjuskatts og
álagningu sérstaks tekjuskatts á atvinnurekstur. Var í
lögunum. miðað við tekjur og eignir á árinu 1977, en
skattálagningarseðlar fyrir það ár höfðu þá verið sendir út.
Þessi afturvirka skattlagning var að margra áliti talin
ósamrýmanleg stjórnarskránni. Einn skattþegna, Leifur
Sveinsson, lét reyna á réttmæti hennar fyrir dómstólum og
felldi Hæstiréttur dóm í málinu í síðustu viku.
Hæstiréttur klofnaði í afstöðu sinni til þess, hvort
bráðabirgðlalögin, sem Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur stóðu að, hefðu stoð í stjórnlögum. Þrír
af fimm dómurum töldu „ekki alveg" næga ástæðu til að
ógilda bráðabirgðalögin en þeir tveir dómarar, sem voru í
minnihluta, töldu hina afturvirku skattheimtu ekki eiga
stoð í 40. grein stjórnarskrárinnar samkvæmt grunnrökum
hennar.
Bæði meiri- og minnihluti Hæstaréttar vekja máls á því í
forsendum sínum, að íslensk stjórnskipunarlög banni ekki
beint afturvirkni skattalaga. I forsendum minnihlutans,
sem þeir Logi Einarsson og Halldór Þorbjörnsson mynda,
segir meðal annars: „Einhver takmörk hljóta að vera við
afturvirkni skattalaga, sem dómstólar verða að ákveða hver
eru ... Teljum við eðlilegast að miða við lok álagningar og
tilkynningu um hana til skattþegna, en eftir það verði ekki
að ræða um frekari álagningu á viðkomandi skattstofna."
Minnihltutinn mælir þannig fyrir um ákveðna reglu og hefði
fengist stuðningur fleiri dómenda við hana, væri hún orðin
jafngild stjórnarskrárákvæði og setti þar með löggjafar-
valdinu skorður, þar til annað væri ákveðið með breytingu á
stjórnarskránni. Því miður náðist ekki nægileg samstaða
innan Hæstaréttar um slíka reglu. I forsendum meirihlut-
ans, sem þeir Benedikt Sigurjónsson, Björn Sveinbjörnsson
og Sigurgeir Jónsson mynda, segir meðal annars: „Þótt slík
vinnubrögð af löggjafarvaldsins hálfu ( þ.e. hækkun skatta
eftir útsendingu álagningarseðla innsk.) verði að teljast
mjög varhugaverð, þykir ekki alveg næg ástæða til að telja
þetta varða ógildi lagaákvæða þeirra, sem hér skipta máli.“
Þessi niðurstaða meirihluta Hæstaréttar er í andstöðu við
þá strauma, sem nú einkenna úrslit kosninga víða um lönd,
að menn vilja setja íhlutun ríkisvaldsins í fjármál sín
hóflegar skorður. Hagsmunir sífellt fjárfrekari ríkishítar
urðu ofan á hjá meirihluta Hæstaréttar, en benda verður á
það, að ekki eru hagsmunirnir varðir með sterkum rökum í
orðlagi dómenda. Ekki þykir „alveg næg ástæða" til að
ógilda ákvæði bráðabirgðalaga ríkisstjórnar Ólafs Jóhann-
essonar þótt vinnubrögð stjórnarinnar séu sögð „mjög
varhugaverð". I orðum dómendanna þriggja felst í raun
fordæming á starfsháttum stjórnarinnar, þótt hagsmunir
ríkisins vegi þyngra að lokum en einstaklingsins í
niðurstöðu dómenda.
Taka verður undir það með minnihluta Hæstaréttar, að
nauðsynlegt sé að setja afturvirkni skattalaga takmörk.
Skattagleði vinstrimanna, sem hófst með útgáfu bráða-
birgðalaganna í september 1978, hefur magnast síðan og æ
fleiri athafnir manna verða skattskyldar. Nú er komið í ljós,
að upphafsskrefin á þessari skattabraut voru stigin á mjög
veikum ís frá lögfræðilegu sjónarmiði. Það hefði styrkt
réttarstöðu einstaklinganna og orðið stjórnmálamönnum til
aðhalds, ef Hæstiréttur hefði mótað skynsamlega reglu til
að takmarka afturvirkni skattalaga.
A því Alþingi, sem kom saman, eftir að ríkisstjórn Ólafs
Jóhannessonar gaf út þau bráðabirgðalög, sem hér um
ræðir, fluttu tveir þingmenn Sjálfstæðisflokksins, Matthías
Á. Mathiesen og Geir Hallgrímsson, frumvarp til laga um
breytingu á stjórnarskránni til þess að takmarka aftur-
virkni skattalaga. í frumvarpinu er ráð fyrir því gert, að
bannað verði að setja reglur um íþyngjandi skatta á tekjur
og eignir árs, sem liðið er, þegar ákvæðið tekur gildi. í slíku
ákvæði, ef að lögum yrði, fæiist með öðrum orðum meiri
takmörkun en minnihluti Hæstaréttar mælti með, því að
dómararnir miða við útsendingardag álagningarseðla en
þingmennirnir við þann dag, þegar tekjuöflunarárinu lýkur.
Þess er að vænta, að þetta frumvarp verði nú endurflutt, þar
sem niðurstaða Hæstaréttar liggur fyrir án þess að réttur
einstaklinga á þessu viðkvæma sviði hafi verið tryggður.
Davið Oddsson, borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins, spjallar við starfsmenn ölgerðar Egils
Skallagrimssonar i kaffitimanum i gær.
Davíð Oddsson um vinstri meirihlutann í Reykjavík:
„Stjórnmálamenn geta
aldrei vísað pólitískri
ábyrgð sinni oní hatt“
Davíð Oddsson borgarfulltrúi er um þessar mundir að
heimsækja starfsmenn á ýmsum vinnustöðum í borg-
inni. í morgun ræddi hann við starfsfólk Sláturfélags
Suðurlands í tveim fjölmennum kaffitímum og í
hádeginu talaði hann við starfsfólk í ísbirninum. Þar
voru bornar fram fjölmargar fyrirspurnir um hin ýmsu
atriði borgarmála. sem Davíð svaraði. í síðdegiskaffinu
fór Davíð Oddsson í Ölgerð Egils Skallagrímssonar og
að lokinni inngangsræðu hans urðu fjörugar umræður.
AIls staðar lagði Davíð áherzlu á að stjórnmálamenn
væru sjaldséðir á vinnustöðunum nema rétt fyrir
kosningar, en sjálfstæðismenn í borgarstjórn vildu eiga
góð samskipti við borgarhúa allt kjörtímabilið. Þess
vegna hefðu fyrri borgarstjórar haldið opna og almenna
horgarafundi tvisvar á hverju kjörtímahili þar sem
greint var frá stefnumálum og framkvæmdum. Slíkum
fundum mundu sjálfstæðismenn halda áfram, þótt þeir
væru í minnihluta í borgarstjórn.
Eins og fyrr segir urðu fjörug-
ar umræður í kaffistofu Ölgerð-
arinnar og fara hér á eftir
nokkur dæmi um spurningar og
svör í lauslegri endursögn.
Davíð var spurður að því hvort
fólksflótti úr Reykjavík til ná-
grannasveitarfélaga hefði ekki
verið verulegur á tímum sjálf-
stæðismeirihlutans í borgar-
stjórn. Var frammistaða Sjálf-
stæðisflokksins í lóðamálum
nógu góð fyrst fólk flutti úr
borginni til þess að fá bygg-
ingarlóðir?
— Það er alveg ljóst að fram-
boð á lóðum hefur verið ófull-
nægjandi undanfarin ár og
nauðsynlegt að bæta þar úr. A
tímum sjálfstæðismeirihlutans
var úthlutað milli 700—800 lóð-
um árlega og vantaði þó upp á að
það svaraði eftirspurn. Þarna
var vissulega þörf úrbóta. Svar
vinstri meirihlutans við þessum
vanda hefur hinsvegar verið að
fækka lóðaúthlutunum. Nú er
aðeins úthlutað 300—400 lóðum
á ári, eða aðeins um helmingi
þess sem var þegar sjálfstæð-
ismenn fóru með lóðaúthlutanir.
— Davíð, það er fleira í sam-
bandi við lóðamálin: Var það
ekki þannig fyrir tveimur árum,
að menn urðu helst að sýna
aðildarkort að Heimdalli til þess
að eiga möguleika á að hreppa
lóð?
— Þetta er söguskoðun Þjóð-
viljans en sannleikurinn er allur
annar. Allan þann tíma sem ég
hef átt sæti í borgarstjórn hefur
ekki í eitt einasta skipti verið
ágreiningur um það hvernig út-
hluta skyldi lóðum til einkaaðila.
Það lóðahappdrætti, sem nú hef-
ur verið komið á, er í hæsta
máta óeðlilegt. Nú gildir svokall-
að punktakerfi, sem hefur æði
sérkennilegar hliðar. í hvert
skipti sem þú sækir um lóð er
bætt við þig punkti, jafnvel þótt
þú þurfir ekki nauðsynlega á lóð
að halda og þannig ferð þú e.t.v.
upp fyrir mann, sem hefur miklu
frambærilegri ástæður til þess
að fá lóð og þörf hans er miklu
brýnni.
Ef þú hinsvegar kvartar við þá
sem endanlega ábyrgð bera,
borgarfulltrúa vinstri flokk-
anna, þá vísa þeir á hattinn sem
lóðirnar eru dregnar úr og þykj-
ast ekkert hafa með málið að
gera. Stjórnmálamenn geta
aldrei vísað pólitískri ábyrgð
sinni oní hatt.
Ef úthlutunin hefur hér áður
ráðist af pólitískum skoðunum
umsækjenda mætti ætla að þeir
sem urðu að flytja til næstu
bæjarfélaga í lóðaleit væru upp
til hópa vinstri menn, en það
kemur nú á daginn að á Sel-
tjarnarnesi, í Kópavogi og í
Mosfellsveit er fylgi Sjálfstæðis-
flokksins hvað mest, svo það
kemur illa heim og saman við þá
kenningu að sjálfstæðismenn
hafi hrakið vinstra fólk úr
Reykjavík með pólitískum lóða-
úthlutunum.
— Nú hafa vinstri flokkarnir
hækkað flest alla skatta, er ekki
ómögulegt að lækka þá aftur
þótt þið fáið meirihluta?
— Þarna er ég ekki sammála
þér. Skattar hafa hækkað geysi-
lega í borginni í tíð vinstri-
manna. Þarna ræður hið ein-
falda lögmál um að eyða fram
yfir tekjur og fara svo í vasa
skattborgaranna til að brúa bil-
ið. Borgina á að reka eins og
stórt heimili, þar sem útgjöldin
markast af þeim tekjum sem
fyrir liggja. Ef sjóðir hrökkva
ekki fyrir framkvæmdum, þýðir
ekki annað en að setja sér
raunsærri stefnumið. Þegar
ákveðið er í hvaða verk skuli
ráðist verður að taka mið af því
sem til er, en ekki ana áfram í
trausti þess að skattana megi
alltaf hækka.
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
var í meirihluta, takmörkuðust
fjárútlátin við þær upphæðir,
sem voru í sjóðnum hverju sinni.
Borginni var stjórnað með sama
skattahlutfalli öll síðustu árin
sem Sjálfstæðisflokkurinn var í
meirihluta. Nú eftir að vinstri-
meirihlutinn komst á í borgar-
stjórn hafa skattarnir hækkað
upp úr öllu valdi, ekki síst
fasteignaskattur og útsvör.